Paasbloemen of chrysanten

Een pittige recessie beheerst in 2012 het economische nieuws. Het herstel schiet ten vroegste wortel met Pasen of misschien maar met Allerheiligen. Het wordt angstig turen naar groene scheuten die een nieuw begin aankondigen.

Een gezonde economie? Neen, dat zit er volgend jaar niet meteen in. De Belgische economie kwam in het najaar tot stilstand en krimpt zeker heel de winter. Ten vroegste tegen het voorjaar mogen de eerste signalen op beterschap verwacht worden.

Net als in 2009 wordt het angstig afwachten wanneer de eerste groene scheuten, die een economische lente aankondigen, de kop opsteken. Voor de Belgische economie is het hopen op paasbloemen, maar als het een beetje tegenzit, dan draait de conjunctuur pas in de zomer. En het is niet uit te sluiten dat de recessie pas tegen de herfst het land wordt uitgejaagd. Dan moeten chrysanten symbool staan voor een nieuw begin.

Van enig herstel is nog geen sprake, integendeel, want de conjunctuurindicatoren verkeren nog in vrije val. Sommigen indicatoren daalden de voorbije weken sneller dan na de ondergang van Lehman Brothers. Er was enige hoop dat de Europese leiders begin december het tij zouden keren met een alomvattend en doortastend plan. Maar de berg heeft nog maar eens een muis gebaard.

Nu moeten Merkel & co met dichtgeknepen billen afwachten in welke mate de financiële markten de volgende maanden bereid zijn om de Europese overheden en banken, samen verlegen om honderden miljarden euro’s herfinanciering, van vers geld te voorzien. De Europese Centrale Bank (ECB) kan die spanning verlichten door de geldkraan open te draaien en veel meer overheidsobligaties te kopen, maar Duitsland geeft zijn verzet tegen deze monetaire financiering pas op als het echt niet anders kan.

Verwacht in 2012 herhaalde aanvallen op de zwakkere Europese landen en stijgende renteverschillen, waarbij ook België geregeld in de vuurlijn komt. De volgende maanden worden daarom beslissend voor het adjectief dat in de geschiedenisboeken voor deze recessie zal geplaatst worden. ‘Mild’ kan niet meer, daarvoor is het al te laat, maar alles tussen ‘pittig’ en ‘catastrofaal’ ligt nog open. Voor de Belgische economie is in 2012 een krimp tussen 0 en 1 procent perfect mogelijk.

Het smaakt bitter dat de recessie te wijten is aan beleidsfouten. De onsamenhangende en ondoortastende aanpak van de Europese schuldencrisis heeft niet alleen het vertrouwen van de bedrijven en gezinnen onderuit geschopt, waardoor de investeringen en bestedingen opdrogen, het geknakte vertrouwen in te veel overheidsobligaties heeft ook het Europese banksysteem gedestabiliseerd.

De recessie van 2008-’09 ligt nog te vers in het geheugen om te vergeten hoe snel het economische weefsel kan afsterven als de financiële bloedsomloop stilvalt. Tot een nieuwe hartstilstand is het nog niet gekomen, maar de patiënt leeft op het randje, zeker omdat het lot van de overheden en banken aan elkaar gekoppeld is. Hoe zwakker de ene, hoe zwakker de andere. Europa verloor in 2011 zijn AAA-stempel van kredietwaardigheid en dat zullen we in 2012 duur betalen.

Bedrijven zitten zonder reserves

De financiële bovenbouw speelt in 2012 weer de staart die de hond doet kwispelen. In principe zouden de banken vers kapitaal moeten ophalen om de gestegen risico’s van de overheidsobligaties in hun portefeuille af te dekken. Maar dat kapitaal is niet te vinden en dus bouwen de banken hun balansen af door activa te verkopen en minder kredieten toe te staan. De schattingen lopen uiteen, maar het gaat om grote bedragen die de economie pijn doen, niet alleen in Europa, maar wereldwijd, omdat Europese banken tot de helft van het internationale krediet leveren en een sleutelrol spelen in de financiering van de internationale handel. Symptomatisch is dat de groei in Brazilië is stilgevallen of dat de indus-triële productie in India krimpt.

Ook de Belgen voelen de recessie van 2012. De werkloosheid gaat over enkele maanden onvermijdelijk weer de hoogte in, zeker omdat het bedrijfsleven tijdens de Grote Recessie van 2008-’09 heel wat reserves moest aanspreken en nog niet de tijd had om die weer voldoende aan te vullen. Maar niet alleen de lagere tewerkstelling, ook de belastingverhogingen en besparingen om het overheidstekort te beperken, nemen een hap uit het gezinsbudget.

Nogal wat economen vrezen dat de sanering van de Europese overheidsfinanciën, niet alleen in België, te vroeg komt en Europa in een nog diepere recessie stort. Alleen geven de financiële markten de overheden nauwelijks nog ma- noeuvreerruimte, alleen de ECB kan dit keurslijf wat losser maken.

De recessie zal de regering van premier Elio Di Rupo snel en geregeld stresstesten. Het begrotingsakkoord van enkele weken geleden is al achterhaald, want gebaseerd op een economische groei van 0,8 procent in 2012. Naarmate de recessie dieper bijt, moet de regering zich herhaaldelijk in begrotingsconclaven terugtrekken, waarbij het lang niet zeker is dat ze daar als één ploeg weer uitkomen.

De regering moet nog enkele miljarden vinden, terwijl het al bijzonder moeilijk was om enkele honderden miljoenen te vinden. Ook België belandt in een gevaarlijke situatie: hoe de schulden en tekorten onder controle houden als de economie krimpt? Als Europa, of desnoods de ECB, niet snel met een antwoord komt, dan dreigt 2012 een jaar voor de geschiedenisboeken te worden.

DAAN KILLEMAES, ILLUSTRATIE KARL

Voor de Belgische economie is in 2012 een krimp tussen 0 en 1 procent perfect mogelijk.