Ook de wereld moet nog worden bestuurd

De wereldleiders worden in beslag genomen door hun binnenlandse politiek. Dat ziet er niet goed uit voor de globalisering.

In 2012 wordt het wereldleiderschap duchtig door elkaar gehaald. De Verenigde Staten, Frankrijk en Rusland houden presidentsverkiezingen en ook de top van China verandert na het congres van de Communistische Partij dat waarschijnlijk in oktober plaatsvindt.

Tijdens grote delen van het jaar worden vier van de vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad opgeslorpt door binnenlandse politiek. Dat heeft ernstige gevolgen voor de internationale betrekkingen. Als de politieke leiders voor binnenlands publiek spelen, nemen ze een meer nationalistische en kleinsteedse houding aan in de grote internationale kwesties. Dat is verontrustend omdat in 2012 intense internationale samenwerking nodig is om de verslechtering van het economische klimaat tegen te gaan. Dat kan de fundamenten van de globalisering wel eens ernstige schade toebrengen.

De Amerikaanse presidentsverkiezingen treden het nadrukkelijkst op de voorgrond. Niet alleen omdat de Verenigde Staten nog altijd de enige supermacht ter wereld zijn, maar ook omdat de stembusgang pas in november plaatsvindt. President Barack Obama’s onderdompeling in de verkiezingsstrijd maakt het voor de Verenigde Staten zo goed als onmogelijk om nog nieuwe internationale overeenkomsten in handel of het klimaat te ondertekenen.

Het kan ook zijn dat Obama te maken krijgt met een Republikeinse tegenstander die de traditionele rol van de Verenigde Staten als garant voor het wereldhandelssysteem ter discussie stelt. Mitt Romney, een van de koplopers in de race naar de Republikeinse nominatie en iemand met een achtergrond in de zakenwereld, heeft gezegd dat hij als president de Chinese goederen invoerrechten oplegt als China weigert om zijn munt te laten vlotten. Hoewel presidentskandidaten zich in het verleden wel vaker harder opstelden tegenover China tijdens de campagne dan tijdens hun ambtstermijn.

Een hardere Amerikaanse lijn wordt meer dan gecompenseerd door de toenemende harde nationalistische taal vanuit China. Ook die is een weerspiegeling van de interne politiek van het land. Ondanks alle geschillen tussen de Verenigde Staten en China is Obama’s administratie de top van de Chinese politiek, president Hu Jintao en premier Wen Jiabao, stilaan gaan vertrouwen. Tegen het einde van 2012 dragen zij bijna zeker de macht over aan Xi Jinping als president en Li Keqiang als eerste minister.

Beide mannen hebben tot nu toe de wereld een redelijk nietszeggend en ondoorgrondelijk gezicht getoond. Zowat 70 procent van het opperste leiderschap van China staat in 2012 op het punt veranderd te worden en westerse functionarissen maken zich zorgen dat meer nationalistische stemmen oprijzen in de hiërarchie. Bo Xilai, nu nog de partijchef Chongqing, heeft een voorliefde voor maoïstische slogans (en designerpakken). Hij wordt getipt voor een hoge functie en staat bekend als een voorstander van de harde lijn tegenover criminelen en buitenlanders.

Een periode van poetinisme

Nu de toekomst van de euro in het centrum van de internationale economische discussies staat, betekent de teneur van de Europese politiek en de Franse presidentsverkiezingen heel wat voor de rest van de wereld. Van alle wereldleiders die een herverkiezing nastreven, loopt Sarkozy het meeste kans om zijn job te verliezen. Geruime tijd voor de verkiezingen – de tweede ronde vindt plaats op 6 mei – hinkte Sarkozy al alle aannemelijke socialistische uitdagers achterna in de opiniepeilingen.

De Europese economische crisis kan Sarkozy wel een aantrekkelijke kans bieden om gedurende de presidentiële campagne de internationale staatsman te spelen. Ze kan hem ook in de verleiding brengen om zijn populistische kant boven te halen. In het verleden nam hij al posities in die inspeelden op de Franse bezorgdheid over de internationale handel en immigratie, waarbij hij het had over de noodzaak voor hogere tariefbarrières om EU-goederen te beschermen, over strengere grenscontroles en het terugsturen van asielzoekers.

Sarkozy’s rivalen dragen ook bij tot de nationalistische teneur van het debat. Reken maar dat Marine Le Pen van het extreem-rechtse Front National de trom roert tegen immigratie en vrijhandel. Heel wat socialisten maken bovendien ernstig voorbehoud bij de globalisering. Het is erg onwaarschijnlijk dat de Franse presidentsverkiezingen het gemakkelijker maken om moeilijke beslissingen te treffen over de toekomst van Europa.

Vladimir Poetin keert terug als Ruslands president. Daardoor krijgt de internationale politiek nog een andere nationalistische wending. President Dmitri Medvedev is Poetins protegé, maar zijn buitenlands beleid was minder confronterend dan de politiek van Poetin. Medvedev stelde zich bijvoorbeeld neutraal op tegenover de westerse interventie in Libië, terwijl Poetin er als eerste minister tegen gekant was.

Medvedev heeft duidelijk gemaakt dat hij gelooft in internationale samenwerking en hij heeft met de Verenigde Staten samengewerkt om de Russisch-Amerikaanse betrekkingen weer op het goede spoor te zetten. Poetin is prikkelbaarder en wantrouwiger. Hij bekijkt de internationale politiek vooral als een nulsomspel tussen naties.

Jammer genoeg wint in 2012 Poetins visie op de internationale betrekkingen over heel de wereld veld.

De auteur is hoofdcommentator.

Gideon Rachman

Poetins visie op de internationale betrekkingen wint over heel de wereld veld.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content