Onverstoorbaar naar de top

Gérard Mestrallet komt over enkele weken aan het hoofd van de Franse fusiegroep GDF-Suez. Dat wordt het orgelpunt van een jarenlange machtsopbouw. Een onwrikbaar geduld, een buitengewoon doorzettingsvermogen en een absoluut gebrek aan sentimentaliteit kwamen daarbij uitstekend van pas.

Een koude Stella!” Het is 14 januari en aangenaam warm in Abu Dhabi. Gérard Mestrallet trakteert zichzelf op een glas van zijn lievelingsbier. Dat heeft hij dan ook ruimschoots verdiend: de CEO van de energie- en milieugroep Suez heeft net een contract afgesloten voor de bouw van een elektriciteitscomplex in Qatar en de levering van twee nucleaire reactoren aan de Verenigde Arabische Emiraten, in partnerschap met Total en Areva. Het nieuwe jaar is goed begonnen.

Toch kan Gérard Mestrallet niet volledig van zijn succes genieten. De Franse bank Crédit Agricole heeft net aangekondigd dat ze haar aandeel in de Suezgroep van de hand doet. Het is een pijnlijke breuk. De energie- en milieugigant staat op het punt in het huwelijksbootje te stappen met Gaz de France (GDF). Uitgerekend nu heeft Mestrallet behoefte aan een stabiel aandeelhoudersschap.

Er moet halsoverkop worden heroverlegd. Maar de baas van Suez bewaart zijn kalmte. Zijn gezicht verraadt geen enkele emotie. Nooit. Er moet wel wat meer gebeuren voor hij ooit dat masker van beminnelijkheid laat vallen. Hij is gehard in de vele jaren sinds hij in 1984 zijn eerste stappen deed in de financiële groep Suez. Hij heeft harde klappen gekregen, tegenslagen gekend, heeft zelfs al een knieval gedaan. Maar steeds is hij erin geslaagd de moeilijkste situaties om te keren. Hij heeft een bijzonder sterke zin voor strategie en getuigt van een “zeldzaam doorzettingsvermogen”, erkent ook Albert Frère. Zelfs toen hij trouwe luitenants zoals Patrick Buffet en François Jaclot moest opofferen, aarzelde hij niet.

Hoe waren die eerste stapjes van Gérard Mestrallet bij Suez? “Je merkte hem niet eens op, zo discreet ging hij te werk”, herinnert een Belgische zakenman zich. “In die tijd was ik volkomen onbekend”, bevestigt Mestrallet. In 1991 kwam hij aan het hoofd van de Generale Maatschappij van België, die net door Suez was overgenomen. Zijn opdracht: orde op zaken stellen in dat lappendeken van participaties. Een mijnenveld. “De toenmalige baas van Suez lag in open conflict met de voorzitter van de Generale, Etienne Davignon”, vertelt hij. Davignon was een voormalige vicevoorzitter van de Europese Commissie, en had machtige vrienden in de hoogste politieke echelons. Mestrallet begreep onmiddellijk dat hij zijn taak nooit zou kunnen volbrengen zonder de zegen van deze machtige zestiger.

De Fransman wist Davignon voor zich te winnen met zijn eenvoudige stijl en zijn stiptheid. Maar ook met vleierij: “Etienne Davignon is mijn gids geweest”, geeft hij toe. Met zijn hulp slaagt Mestrallet erin de portefeuille van de ‘oude dame’ van de Belgische economie te decimeren. Hij behoudt wel Tractebel en diens dochteronderneming Electrabel, de dominante Belgische elektriciteitsmaatschappij.

Van banken naar energie en milieu

Mestrallet slaagt in zijn Belgische opdracht, maar krijgt niet veel tijd om van zijn overwinning te genieten. In 1995 wordt hij teruggeroepen naar Parijs. Gérard Worms, de toenmalige voorzitter van Suez, was verstrikt geraakt in de wirwar van fusies en werd door de raad van bestuur aan de kant geschoven. Gérard Mestrallet staat plots aan het hoofd van een financiële groep in totale chaos, onder andere eigenaar van de beroemde Banque Indosuez. Hij beseft dat de groep nooit groot genoeg zal zijn om haar stempel te drukken op de banksector en besluit eruit te stappen. In de daaropvolgende weken broedt hij een krankzinnig plan uit: Suez moet een energie- en milieugigant worden. In amper twaalf maanden gooit hij het roer volledig om. Hij ontdoet zich van Indosuez en de bankactiviteiten van de Generale en gooit zich op de elektriciteitsmarkt. “Suez was toen niet meer dan een schim, maar ik was ervan overtuigd dat ik het een nieuwe industriële toekomst kon bieden.”

“We hebben de participatie van Albert Frère in Tractebel teruggekocht. Dat werd de nieuwe ruggengraat van de groep”, vertelt Mestrallet. Tien jaar en dertig overnames later is de het energie- en milieu-imperium een feit. “Mestrallet beschikt over een buitengewoon grote portie geduld”, getuigt een ex-directeur. “Hij kan jarenlang wachten op de perfecte kans.”

De fusie met Lyonnaise des eaux, in 1997, is daar het ultieme voorbeeld van. De operatie lijkt wel wat op de aangekondigde fusie met Gaz de France. Op papier ging het om een fusie tussen gelijken. Maar Mestrallet neemt al snel de controle. Hij eigent zich het directievoorzitterschap toe en zet Jérôme Monod, toenmalig baas van Lyonnaise des eaux, aan het hoofd van de raad van toezicht. “Gérard Mestrallet gaf hem het allermooiste kantoor, met een schitterende bibliotheek … en verhuisde al zijn naaste medewerkers naar de andere kant van het gebouw”, zegt een getuige uit die periode. Vervolgens laat Mestrallet gewoon de tijd – zijn favoriete wapen – het werk doen. Monod geeft het in 2000 op en wordt raadgever van president Jacques Chirac. Een jaar later wijzigt Gérard Mestrallet opnieuw de statuten. Hij herschrijft de functie van CEO en komt daardoor als enige aan het hoofd van Suez.

Pronkstuk

Intussen heeft hij zijn oog al op België laten vallen. Zijn doel: de volledige controle van Electrabel overnemen. De onderneming is een pareltje: zeven kernreactoren, een unaniem erkende vakbekwaam- heid … De energieproducent moet het pronkstuk van zijn verzameling worden. Maar om zijn doel te bereiken, zal hij blijk moeten geven van een onwrikbare vastberadenheid. Tussen hem en Electrabel staat immers Philippe Bodson. De baas van Tractebel getuigt van een onuitputtelijke verbeeldingskracht om zijn dochter uit de klauwen van Mestrallet te houden. Een gevaarlijke situatie … “Mestrallet kon Bodson niet zomaar opzij schuiven, want dan zou die een heldenstatus krijgen”, vertelt een van zijn naaste medewerkers. “Het eenvoudigste was dus hem te laten doen, tot hij zozeer verstrikt zou raken dat hij niet meer los kon.”

En de situatie wordt inderdaad onhoudbaar. “De Belgen gaven uiteindelijk zelf toe dat het zo niet verder kon”, vertelt een ex-Suezmedewerker. Hij denkt met bewondering terug aan de manier waarop Mestrallet via zijn contacten erin slaagde zijn tegenstanders te ondermijnen. Want het is Etienne Davignon die uiteindelijk Philippe Bodson aan de dijk zet. Daarmee heeft Gérard Mestrallet de moeilijkste hindernis overwonnen. Vandaag is Electrabel een volle dochter.

Verwarrend

Het geduldige verzamelwerk komt bijna tot stilstand aan het begin van de jaren 2000. Hoge verliezen in Argentinië, dure overnames, een kolossale schuld: het gaat de Frans-Belgische groep niet langer voor de wind. De panikerende beleggers tonen geen medelijden. De relatie met Albert Frère is gespannen. Mestrallet moet zich ontdoen van de grote activa uit de watersector en de communicatie die overgeërfd waren van Lyonnaise. Hij moet ook twee van zijn getrouwen opofferen: Jacques Pétry, hoofd van Suez Environnement, en vooral François Jaclot, zijn financieel directeur, die in alle gevechten aan zijn zijde had gevochten.

Alain Minc, een oude studiegenoot van Mestrallet, volgt Jaclot op. Maar al snel krijgt ook hij problemen met Mestrallet. De reden is onduidelijk. Er wordt gefluisterd dat Minc kritiek had geuit op de al te grote invloed die de communicatiedirectrice, Valérie Bernis, heeft op haar baas. Niks om je over op te winden, maar het illustreert de moeilijkheden die Mestrallet heeft met de communicatie op het hoogste niveau. “Hij kan erg moeilijk in team werken”, getuigt een ex-bestuurder. “Tenzij in een zeer beperkte groep of in het geheim.”

Volgens Dirk Beeuwsaert, directeur van Suez Energy International, hecht hij meer belang aan mensen dan aan functies. Daardoor zijn ook de taken van de verschillende stafmedewerkers niet duidelijk gedefinieerd. “Sommigen zien hun in- vloedsveld groter worden, anderen kleiner, waardoor een klimaat van onderlinge concurrentie ontstaat.” En van spanningen, die Mestrallet niet altijd kan verdrijven.

“Wanneer tijdens een vergadering onenigheid opduikt, neutraliseert hij die altijd onmiddellijk. Hij lost problemen liever onder vier ogen op”, merkt een directeur op, die het ook jammer vindt dat zijn baas altijd zo onverstoorbaar blijft. “Nooit verliest hij zijn kalmte. Nooit weet je wat hij goed vindt en wat niet. Erg verwarrend.”

Onder de radar

Een reden te meer waarom de situatie nu, slechts enkele weken voor de fusie met Gaz de France, hoogst onduidelijk blijft. Zullen Gérard Mestrallet en zijn collega bij GDF Jean-François Cirelli het met elkaar kunnen vinden? “Momenteel is het wederzijdse wantrouwen groot”, zegt een Franse directeur die beide mannen goed kent. “Tussen hen staat een berg van onuitgesproken woorden.”

In de twee verlovingsjaren waren er alvast voldoende onenigheden. Eind 2006 kwam het zelfs bijna tot een breuk. Er wordt gezegd dat Gérard Mestrallet een koppige wrok koestert. De overvloedige mediabelangstelling voor het fusieproject heeft hem mateloos geïrriteerd. Hij blijft immers liever ‘onder de radar’. “Ik heb meer dan 200 operaties geleid, maar dit is de eerste keer dat ik zoiets meemaak”, vertelde hij aan zijn omgeving tijdens de slechtste momenten. “Met Monod was het soms zwaar, maar onze meningsverschillen werden tenminste niet publiekelijk uitgesmeerd.”

Zo kon het niet verder. “In de fusiegroep is er maar één baas, en dat is Gérard”, klonk het duidelijk vanuit de omgeving van president Nicolas Sarkozy. “Als Cirelli in de juiste richting meegaat, zal er niets gebeuren”, fluistert iemand uit Mestrallets entourage ons toe. Tenslotte zijn de twee mannen verplicht om overeen te komen … tenminste in het begin. En op langere termijn? Velen voorspellen dat Gaz de France langzaam zal worden opgeslorpt, zoals het Lyonnaise des eaux is vergaan. Met zijn 59 jaar heeft Gérard Mestrallet nog tijd genoeg. En iedereen kent zijn slangengeduld. Hij zal ook de Belgen moeten geruststellen, die vragen stellen bij het grote gewicht van Frankrijk in het nieuwe geheel. Hier en daar is zelfs het woord ‘kolonialisme’ al gevallen. Om hen te overtuigen, zal Gérard Mestrallet zijn Nederlands weer moeten oppoetsen. (T)

Door Charles-Emmanuel Haquet en Chloé Hoorman – © L’EXPANSION