Obama en Roosevelt

Waarnemers zien een grote overeenkomst tussen de uitdagingen waar president Barack Obama voor staat en die waar Franklin Delano Roosevelt (FDR) voor stond: economische depressie met hoge werkloosheid. Columnist Paul Krugman van The New York Times vindt dat Obama met zijn gigantische investeringsplannen moet kijken naar FDR. Maar is dat terecht? FDR erfde in 1933 een werkloosheid van zo’n 20 procent. In 1939 was de werkloosheid nog even groot, ondanks zijn New Deal.

De crisis van de jaren dertig begon met de krach van Wall Street in 1929. Welke factoren veroorzaakten die ineenstorting? In de eerste plaats de Smoot-Hawley-wet die ruim 3000 importproducten van hogere tarieven voorzag. Dit leidde tot protectionisme en een hoger prijspeil in de VS. In 1929 maakte Amerika nog 5,3 miljoen auto’s. In 1932 nog maar 1,8 miljoen. De tweede reden was het optreden van de Federal Reserve die de rente vier keer verhoogde (van 3,5 procent naar 6 procent), terwijl banken inliquiditeitsproblemen kwamen. De kredietstroom droogde op, bedrijven zaten zonder kapitaal en burgers eisten hun tegoeden bij de banken op. De Fed zou de banken moeten helpen als lender of last resort, maar deed niets. Banken gingen failliet, waaronder de Bank of the United States.

FDR schreef de crisis toe aan ‘koopkrachtverlies’, maar dat klopte niet. In de jaren twintig ging de consumptie-index zelfs omhoog van 68 procent in 1920 naar 75 procent in 1927-1929. Maar de FDR-redenering was politiek handig in campagnetijden. Kiezers geloofden maar al te graag dat ze te weinig geld verdienden.

Wat deed FDR? Hij stelde in 1933 de NRA (National Recovery Act) in die tot doel had de prijzen in verschillende sectoren centraal te bepalen. In de praktijk kwam het erop neer dat grote bedrijven prijsafspraken maakten en concurrentie uit het economische proces werd gehaald. Dit was dodelijk voor kleine competitieve bedrijven die uit de markt werden gedrukt. FDR noemde dit de fair competition code, maar de economische innovatie bezweek. De prijzen stegen en de koopkracht begon daadwerkelijk te dalen. In de landbouwsector richtte FDR een ravage aan met de AAA (Agricultural Adjustment Act) waarmee hij landbouwgrond uit productie nam en de landbouwprijzen verhoogde tot het topniveau van 1910. Vooral producenten met een sterke politieke lobby profiteerden hiervan, zoals graan, maïs en katoen. Voor de burgers werd voedsel peperduur.

Vervolgens lanceerde FDR grote publieke investeringen via de WPA (Works Progress Administration). Maar hij kanaliseerde het geld naar swing states met het oog op de verkiezingen en naar districten van congresleden die hem goedgezind waren. WPA draaide niet om economische impact, maar om politieke loyaliteit. Het was een groot verkiezingsfonds voor FDR. Hij won dan ook de verkiezingen van 1936, midden in de crisis. FDR verhoogde het fiscale toptarief naar 79 procent en voerde hoge accijnzen in. Hij gebruikte de belastingdienst IRS om tegenstanders de mond te snoeren. Een van hen was Jesse Owens, de zwarte atleet die goud won op de Olympische Spelen van 1936 en Hitler voor aap zette. Owens uitte zich als Republikein. Hij werd niet in het Witte Huis ontvangen en kreeg zelfs de IRS achter zich aan.

Wat is de overeenkomst FDR-Obama? Obama maakt dezelfde analysefout als FDR door te stellen dat de koopkracht van Amerikanen is ondermijnd. De voorbije acht jaar getuigden eerder van over- dan van onderconsumptie. Amerika introduceerde het grote gratisbeleid in de hypotheekmarkt. Maar het was consumptie met geleend geld.

Obama wil ook een groot programma van overheidsinvesteringen. Daarbij dreigt hetzelfde fenomeen als bij FDR: toekenning van projecten naar politieke criteria. Congresleden trekken projecten naar zich toe. Investeringen draaiden om electorale rentabiliteit, niet om economische impact. Las Vegas wil een maffiamuseum en Seattle zonnepanelen op alle daken. Seattle heeft minder zonnige dagen dan Brussel. Het gevolg zal hetzelfde zijn: te weinig economische stimulans.

Obama werd gekozen op een protectionistische onderstroom en moet nu Nafta heronderhandelen. Hij en vooral het Congres staan sceptisch tegenover liberalisering van de wereldhandel.

Obama wil fiscale toptarieven laten stijgen van 35 naar 39 procent en de vermogensbelasting herinvoeren.

Wat is het verschil tussen Obama-FDR? Amerika heeft de fout van de Fed niet herhaald en banken massaal failliet laten gaan. Die les is geleerd en de Fed is lender of last resort. Obama wil investeren in ecologische innovatie en heeft geen antibedrijfsleven-mentaliteit zoals FDR. Hij heeft ook fiscale stimuli voor bedrijven. Het is de vraag of Obama’s recept werkt. Zo niet, dan duurt de crisis voort, blijft de werkloosheid hoog en stijgt de staatsschuld explosief. Zoals bij FDR. (T)

DE AUTEUR IS SCHRIJVER EN COLUMNIST. HIJ WOONT EN WERKT IN DE VERENIGDE STATEN.

Derk Jan Eppink

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content