Nieuwe rekenkunde

Van oud naar nieuw lopen de boekhouders een marathon. Tienduizenden cijfertjes moeten worden gecheckt, balansen gestroomlijnd. Exact en Cubic schrijven programmatuur om uw rekenaars af te houden van de kalmeerpillen. Baan, Beyers & Partners, Exact Holding, Cubic en Fics zijn softwarefabrieken uit de delta van Schelde, Maas en Rijn. Met wereldperspectieven.

Delft, Zaventem.

Twee zuilen stutten de softwarebranche : de fabrikanten ( software factories) en de systeemhuizen. In de driehoek tussen Antwerpen, Brussel en Amsterdam groeiden in de voorbije tien jaar vier merkwaardige softwarefabrieken. De vier verkopen in huis ontwikkelde, in hoge mate gestandaardiseerde producten en verschillen wezenlijk van aan huis maatwerkleveranciers als Orda-B, Sema, Cap Gemini, Getronics en Multihouse.

De vier

Baan uit de Hoge Veluwe is een automatiseerder van productieprocessen ; de programma’s koppelen de informatietechnologie ( IT) aan de bedrijfsvoering. Baan concurreert pittig met de wereldleiders SAP (Duitsland) en Oracle (VS).

Beyers & Partners uit Brasschaat produceert financiële software ter ondersteuning van onder meer de budgettering, de consolidatie en het thesauriebeheer. De Gimv nam in oktober een participatie van 10,5 % in Beyers & Partners.

Exact Holding uit Delft en Cubic, haar dochter uit Zaventem, wedijveren met de merken Flash, Cubic, Grote Beer, Bavaria en Exact in de wereldwijde top-3 van de programmatuur voor accountants. Waar vloeien de zuurverdiende centen naartoe ? U had een grootboek en een zakrekenmachine, maar de boekhoudsoftware ordent voortaan inkomsten, uitgaven, ratio’s en vervaldagen netjes in taart- of kolomgrafieken op het pc-scherm en organiseert de afschrijvingen, het cash & credit management en zo meer. Binnenkort moet voor de nieuwe munt, de euro, de boekhouding van 200.000 Belgische bedrijven worden aangepast. Door software stijgt de productiviteit van een boekhoudafdeling met het vijf- tot tienvoudige (zie kader : To mouse or not to mouse).

Fics uit Zaventem groeit snel in de financiële rapportering en bezet een internationale niche. Fics vroeg aan Jan Baan (met broer Paul, hoofd van Baan) om toe te treden tot zijn raad van bestuur.

Baan noteert op de Amerikaanse schermenbeurs Nasdaq en is een lieveling van de beleggers, de drie overige maken eveneens plannen voor een introductie op Nasdaq of Easdaq (de Europese schermenmark). Baan, Exact Holding en Fics zijn bloedverwanten via het Amerikaanse General Atlantic Partners ( GAP), dat minderheidsbelangen bezit in de drie. De GAP’ers zijn financiële fijnproevers, de belangrijkste durfkapitaalverstrekkers in de softwarebranche en deuropeners voor de Amerikaanse markt. ” GAP weet hoe zo’n tent als Exact Holding loopt. De traditionele banken staan bij ons in de rij, maar ontberen de technische expertise,” zegt Jaap Smit, managing director van Exact Group (België). “Wil je meer autonomie uitbouwen, dan moet je geld hebben voor overnames van de lokale hoofdrolspelers. Die bereik je niet snel genoeg door een zelfstandige groei, dus zijn er acquisities nodig.”

Exact Holding verwierf de Belgen Cubic en Cobul medio 1994. De harmonisering van de producten, het commerciële netwerk en de groepsgeest zijn vandaag vergevorderd. Exact en Cubic waren gedurende vijf jaar vurige concurrenten. Cubic was de Belgische nummer 1, maar toch ook een slapende prinses. Niet 15.000 productpakketten had het al moeten verkopen, maar 30.000, zegt Jaap Smit uitdagend.

Alchemie en software

Voor leken is het schrijven van software het ijle werk van alchimisten op zoek naar duivelskunsten. Insiders als Eduard Hagens, stichtend voorzitter van Exact Holding, Jaap Smit en Norbert De Mey, gedelegeerd bestuurder van Cubic, glimlachen wijsneuzig. Eduard Hagens noemt zijn groep een assemblagebedrijf à la Volkswagen, General Motors, Honda, Hyundai. De autofabrikant bepaalt het type, tekent een koetswerk, ontwerpt de motor en sleutelt het voertuig samen. Dat zijn vandaag de essentiële en huiseigen activiteiten. De (belangrijke) rest wordt gefabriceerd en aangevoerd door toeleveranciers. Ook de programmeurs van Exact Holding bouwen een bodemplaat met zoveel mogelijk internationale elementen. Daarna kopen zij externe software die de nuttigheid van het eindproduct versterkt, zonder dat ze het wiel opnieuw dienen uit te vinden.

Exact Holding profiteert van zijn lokale karaktertrekken : in de kleine Benelux is de meertaligheid en de multilegislatie een feit ; dat leidt tot software die wendbaarder en internationaler is dan de accountancy-pakketten uit de Amerikaanse bakovens. Eduard Hagens snapt zonder Hamel en Prahalad (” Competing for the Future“) de combinatie think global, act local.

Forse groeier

Exact Holding groeide op twaalf jaar van 12 naar 1020 medewerkers, waarvan 400 in het buitenland. Exact dekt 26 landen met een zestal distributeurs. De cumulatieve omzetbasis is 85.000 klanten-bedrijven, waarvan 70.000 in de Benelux (27.000 Exact, Cubic en Flash in België en Luxemburg). Jaap Smit : “De softwarehuizen met programmeertalen van de vierde generatie, zoals SAP en Oracle, tellen in licenties. Wij tellen in bedrijven. KLM heeft bijvoorbeeld meer dan 100 licenties. Per bedrijf plaatsen wij gemiddeld 1,3 licenties, dat maakt 110.500 licenties met gemiddeld 2,6 gebruikers. Een kwart tot een half miljoen eindgebruikers werken met producten van Exact Holding.”

De markt voor software in België nam sedert 1990 gemiddeld met 7,1 % per jaar toe ; de markt voor accountancy-programmatuur steeg zelfs iets meer dan het marktgemiddelde. In de Benelux, samen met Duitsland, de thuismarkt, leidt Exact Holding de verkoop. The Sage Group (Groot-Brittannië), Scala (Scandinavië), Sun (VS) zijn combatief in Europa.

Cubic startte in ’86 als Brussels garagebedrijf. Exact kwam één jaar vroeger tot leven in Delft in de hobbysfeer. De Brusselaar en handelsingenieur Pierre De Preter is een technisch talent. Cubic begon als een coöperatieve vennootschap, gedoopt met 50.000 frank van Pierre De Preter, zijn vrouw en een familielid. De pc-software voor accountants explodeerde met de Charly Chaplin-pc van IBM. In het begin was er een aha-erlebnis, binnen de kortste keren doken 250 boekhoudpakketten op, netjes gecatalogiseerd in een Softwaregids. Agis Systems was toen het goedkoopste pakket, 20.000 frank, een mooie prijs voor een programma geschreven in gecompileerde Basic. Op het eind van de jaren tachtig brak Cubic door met programmatuur geschreven in Clipper. Pierre De Preter schreef Superconta, zijn eerste pc-softwareprogramma. Bij Exact/Cubic staat een laatste doos Superconta. Een relikwie.

Texas Instruments, IBM, Digital Equipment en Apple bouwden aanvankelijk hun eigen pakketten. Dat hebben ze losgelaten ten voordele van Exact, Cubic, The Sage Group, Scala, Sun en de anderen. De periode van de anarchie is achter de rug, de geatomiseerde producenten verdwijnen of fusioneren.

Cubic brak door in ’88-’89 met de gebruiksvriendelijke versie 3.0 in het Nederlands, Frans, Engels en Duits. Cubic bouwt de horizontale pakketten voor de handelshuishouding (algemene boekhouding, facturatie), de dealer schrijft de verticale pakketten (productiehuishouding, logistiek voor de textielbranche enzovoort).

Muis-fobie

Alle programmatuur van Exact wordt overgeschreven naar Windows. Nu draait zij nog hoofdzakelijk onder Dos. In België zijn nog minimaal 15.000 Dos-gedreven pakketten operationeel, ook hun toekomst en ondersteuning tellen mee, betoogt Norbert De Mey. Slechts 10 % van alle Belgische boekhoudpakketten zou al onder Windows draaien. Bij Dos staan alle letters en cijfers keurig onder elkaar, bij Windows niet. De Belgische boekhouders hebben een fobie voor muizen, wat gek is want Windows heeft dezelfde snelheid als Dos, het werkblad is overzichtelijker en bevat véél meer informatie.

België,

een uitzondering

De overname van Cubic en Cobul maakt van België een uitzondering. In de meeste landen worden de dominerende boekhoudprogramma’s geproduceerd door firma’s met nationale aandeelhouders. Cubic (52 personeelsleden) is een dochter van Exact Belgium en blijft een eigen koers varen, Cobul eveneens. Cobuls producten Flash 1 en Flash 2 worden gecommercialiseerd door de eigen verkoopstaf.

Na de verwerving van Cubic en Cobul bezit Exact 25 % van de Belgische markt van pc-boekhoudprogramma’s of 27.000 licenties. Over ’95 is de omzet van de Exact Group in België 310 miljoen frank, over ’96 (raming) 385 miljoen frank, over ’97 wordt 450 miljoen frank verwacht. De omzet van Exact Holding (de moeder) is 2,4 miljard frank, het bedrijfsresultaat bedraagt 507 miljoen frank. Binnen de Exact Holding boeken de Belgische dochters één zevende van de groepsomzet.

Klanten kopen

rustige nachten

Exact Holding investeert in de ondersteuning van de klanten (service, raadgeving). De klantvriendelijkheid legde de grondslag van het succes, beklemtoont Eduard Hagens. Van bij zijn start sluit Exact onderhoudscontracten af, om de twee jaar wordt een update gewaarborgd. Pierre De Preter van Cubic verwierp die aanpak, wat hem een stabielere omzetbasis had kunnen verschaffen. Post factum blijkt dit een zware strategische fout geweest te zijn. Onder de nieuwe bazen sloot 66 % van de klanten een onderhoudscontract met Cubic. Norbert De Mey : “Zij zijn niet verplicht, het is een vrije clausule.”

Een onderhoudscontract is een bittere noodzaak. Echter, zegt een belangrijke gebruiker van pc-software : “Als de BTW verandert, krijg ik een nieuwe module. Als gebruiker stel ik me wel vragen over de relevantie van het aantal updates. Ik zie dat als de losbladige uitgaven. De updates fungeren als die losse bijvoegsels. Op het basisproduct maakt de softwarebouwer weinig of geen winst, zijn winst ontstaat uit het publiceren van de aanvullingen. Bijvoorbeeld, in boekhoudsoftware kan een module geschoven worden voor balansanalyse. Welke kmo’er heeft die behoefte ? Updates zijn onder meer nodig voor de leefbaarheid van de softwarefabrieken, met dat inkomen financieren ze hun ontwikkelwerk.”

Flash mikt bij voorrang op klanten met één werkplek, Exact en Cubic op bedrijven met een netwerk over meerdere vestigingen. Cubic staat sterker in financieel-administratieve omgevingen, bijvoorbeeld in een fiduciaire ; Exact stuwt beter en meer logistieke processen.

Exact Holding plant voor 2000 een beursgang om verder te internationaliseren. De groep tekent een jaarlijkse omzetgroei op van 25 % en een winstgroei voor belastingen van 17 procent. Eduard Hagens : “Exact zal mondiaal de grootste worden in standaardpakketten.” Vandaag situeert de onderneming zich bij de wereld-top-3. De grote concurrent is The Sage Group uit het Verenigd Koninkrijk met de overnames van Ciel !, Saari en Sybel in Frankrijk. Exact Holding boekt het vijfvoudige van Sages omzet in de Benelux. The Sage Group opereert al in de VS, Exact Holding nog niet, maar GAP kan helpen.

De prioriteit

Vandaag zijn de belangrijkste prioriteiten van Cubic, zegt Jaap Smit, de productontwikkeling, de verbreding van de productlijn en het uitbouwen van de bestaande functionaliteiten. Meer modules, meer pakketten. De versie 5.0 van Cubic tilt het bedrijf over het jaar 2000, stelt Norbert De Mey. Cubic, Flash en de Nederlandse acquisitie Grote Beer delen eenzelfde ontwikkelomgeving en een bibliotheek van internationale functionaliteiten, wat schaalvoordelen oplevert bij de bouw van de programma’s. Elk land heeft door de band nog 10 % specifiek wettelijke functionaliteiten. Jaap Smit : “De samenwerking moet maximaal zijn, het verhuizen van programmeurs minimaal. Cubic heeft een programma Analbi voor balansanalyse, Exact niet. De kruisbestuiving gaat steeds verder, alhoewel dat veel inspanningen vergt.” Norbert De Mey : “Sinds de overname investeerde Cubic 90 miljoen frank in productontwikkeling.” De mini’s en de pc groeien naar mekaar toe. De strijdige platformen worden vandaag complementair door de techniek van de client-server, deze overbrugt de tegenstelling tussen de ontwikkelomgevingen. Jaap Smit : “Voor een bedrijf is het psychologisch beter van onder naar boven te groeien, vanuit de pc’s naar de mini’s, zoals wij. SAP levert bij Fortune 500-klanten, dus hoog, en wil nu zakken naar de middenmoot, dat is menselijk moeilijker voor hun softwarebouwers.”

De grote softwarefabrieken doen demarches bij boekhouders, revisoren en accountants, zegt een branchekenner : “De dealer is vandaag nog noodzakelijk, maar hoe meer de naambekendheid van bepaalde pc-pakketten stijgt en de waarborg van kwaliteit onomstotelijk is, hoe meer zij uit de distributie zullen geknepen worden. Niemand zal dat officieel willen bevestigen bij de softwarebouwers, maar dat is een onomkeerbare trend.”

FRANS CROLS

JAAP SMIT EN NORBERT DE MEY (R.) (EXACT GROEP BELGIE) Exact Holding maakt geraffineerde software. De Benelux is al lang een gebied van meertaligheid en multilegislatie en dat geeft een voorsprong bij het bouwen van programmatuur.