Mosterd na de maaltijd

Het systeem van de maaltijdcheques, dat in België al sinds 1969 bestaat, wordt binnenkort mogelijk afgeschaft. Tegelijk is er een wet in de maak om de gebruikstermijn van de cheques te verlengen van drie tot twaalf maanden.

Kamerleden Rik Daems (Open Vld) en Stefaan Vercamer (CD&V) werken aan een wetsvoorstel om het vijftig jaar oude systeem van de maaltijdcheques uit het salarispakket van werknemers te halen. Het voorstel, dat wordt gesteund door minister van Economie Johan Vande Lanotte (sp. a), lokte een storm van reacties uit. Het werd positief onthaald door Comeos, de federatie van de handel en de diensten in België, en Unizo, de organisatie die de Vlaamse zelfstandige ondernemers vertegenwoordigt.

“Maaltijdcheques moeten worden afgeschaft en vervangen door een rechtstreekse storting van een nettoloon op de bankrekening van werknemers”, zegt Dominique Michel, afgevaardigd bestuurder van Comeos. Volgens de handelsfederatie zijn maaltijdcheques duur en hebben alleen de uitgevers er baat bij. “Het systeem werd destijds ingevoerd, omdat het werkgevers de mogelijkheid bood werknemers een nettoloon te geven zonder dat ze daarop sociale bijdragen of belastingen hoefden te betalen. Maar de kosten zijn te hoog opgelopen. De cheques bieden geen echte voordelen meer.”

2 miljoen werknemers

Er zijn in België naar schatting 250 miljoen cheques in omloop met een totale waarde van 1,85 miljard euro — maximaal 7 euro per cheque. Ongeveer 2 miljoen werknemers zouden er krijgen. Dat is minder dan de helft van de Belgische werknemers en ambtenaren. Maar er is een keerzijde. Volgens Comeos kosten de cheques aan de handelaars en de werkgevers minstens 50 miljoen euro per jaar aan commissies en aan uitgaven om de cheques te berekenen, te verdelen, te controleren, te tellen en terug te betalen.

Daarbij komt nog de kostprijs van verloren of niet-gebruikte cheques: ongeveer 10 miljoen euro per jaar. Dat bedrag komt noch ten goede aan de werkgevers, die de cheques al hebben betaald; noch aan de werknemers, die slechts drie maanden de tijd hebben om ze te gebruiken; noch aan de handelaars, die ze nooit krijgen. “Verloren of vervallen maaltijdcheques vertegenwoordigen 0,4 procent van het totale volume dat Sodexo uitgeeft, ofwel minstens 1 cheque per jaar per gebruiker. Die 0,4 procent zit vervat in het inkomstenmodel van de uitgevers van de cheques. We houden er dus rekening mee in onze prijsoffertes”, zegt een woordvoerder van Sodexo.

Protest van de uitgevers

Sodexo vreest dat de afschaffing van het systeem een sterke weerslag op de voedingssector zou hebben. Het baseert zich daarvoor op een studie van het onderzoeksbedrijf Ipsos. Volgens die studie zouden werknemers die in plaats van hun maaltijdcheques 100 euro nettoloon op hun rekening krijgen 12,5 procent van dat bedrag sparen en 34,5 procent besteden aan niet-voedingsproducten. Dat betekent dat werknemers 47 procent minder zouden uitgeven aan voeding als ze geen maaltijdcheques meer ontvangen. “De afschaffing dreigt een voelbare verandering in het koopgedrag van werknemers teweeg te brengen, ten nadele van de Belgische economie”, concludeert Sodexo in een persbericht.

Dominique Michel is het daar niet mee eens: “Comeos vertegenwoordigt 80 procent van de verkoop van voedingsproducten in België. We hebben natuurlijk dezelfde vraag gesteld. Maar als die vrees gefundeerd was, zouden we niet pleiten voor de afschaffing van de cheques. Deze resultaten zijn gebaseerd op een studie die werd gefinancierd door Sodexo. Laten we werknemers het recht geven zelf te bepalen waaraan ze hun loon willen besteden.”

“Een werknemer kan in principe alleen voedingsmiddelen kopen met een maaltijdcheque, en dat terwijl een aanzienlijke groep mensen moeite heeft haar water-, gas- en elektriciteitsfactuur te betalen”, zegt Michaël De Leersnyder, advocaat bij het kantoor CMS De Backer. “Als we de maaltijdcheque omvormen tot een nettoloon, zullen de voedingsuitgaven wellicht dalen, maar mensen die er behoefte aan hebben, kunnen dat extra loon besteden aan andere basisuitgaven.”

Een ander argument van Sodexo is het risico op juridische onzekerheid: de overgang van maaltijdcheques naar een nettoloon zou weleens een tussenstap kunnen zijn om dat bedrag belastbaar te maken. Dominique Michel veegt dat argument van tafel: “Als de regering een voordeel wil schrappen, dan schrapt ze dat. Het speelt dan geen rol of het wordt toegekend in de vorm van een maaltijdcheque of als een nettoloon.”

Algemene lastenverlaging

Marc De Vos, de directeur van de denktank Itinera, ijvert al jaren voor de afschaffing van de cheques. “Het systeem maakt het belonings- en personeelsbeleid van bedrijven nodeloos ingewikkeld en het leidt tot nog meer fiscale complexiteit”, stelt hij. “Economisch bekeken levert het alleen maar verlies op. Het creëert artificiële bezigheden door de grote rompslomp die het met zich brengt. Door het systeem worden werknemers ongelijk behandeld. Het heeft ook een maatschappelijke impact: het dwingt mensen tot specifieke uitgaven en tot het (overmatige) verbruik van bepaalde producten. Is het normaal dat onze wegen bulken van de bedrijfswagens, met alle files en vervuiling van dien? Als alle speciale statuten, zoals maaltijdcheques en bedrijfswagens, worden afgeschaft, zou er budgettaire ruimte vrijkomen om de sociale bijdragen op een uniforme en eerlijke manier te verlagen en een economische activiteit met een toegevoegde waarde op te zetten.”

Verlenging van de gebruikstermijn

De maaltijdcheque zou dus weleens kunnen verdwijnen. De vraag is wanneer. Er is nog niets beslist, noch over de inhoud, noch over de vorm. En terwijl er volop wordt gepraat over de afschaffing, wordt elders overwogen de gebruikstermijn van de cheques te verlengen van drie tot twaalf maanden. Het parlement heeft daarover al een wetsontwerp aangenomen, dat binnenkort wet kan worden.

Om het nog wat complexer te maken riskeert de verlenging van de gebruikstermijn ook nog problemen te veroorzaken. De wetswijziging heeft alleen betrekking op de sociale bijdragen, niet op de wetgeving over de inkomstenbelastingen. We riskeren verzeild te raken in een absurde situatie waarin de vrijstelling van sociale bijdragen blijft bestaan, maar waarin “er fiscale problemen ontstaan zodra de maaltijdcheque een gebruikstermijn van meer dan drie maanden krijgt”, stelt Michaël De Leersnyder.

De komende maanden en zelfs jaren moeten dus nog heel wat moeilijke vraagstukken over de maaltijdcheque worden opgelost.

GÉRALDINE VESSIÈRE

“De kosten zijn te hoog opgelopen. Maaltijdcheques bieden geen echte voordelen meer.”