Missionaris van de democratie

De Europese Unie (EU) worstelt met de gevolgen van de financiële crisis die het voortbestaan van de euro en de EU zelf in gevaar brengen. Tegenwoordig ligt de focus in de EU dan ook vooral op de economische rol van Europa als gebied met een vrij verkeer van personen, goederen en diensten. Maar de Unie had van bij de oprichting ook een andere taak: het promoten van de democratie. Vaak wordt vergeten dat bij de oprichting van de Europese Gemeenschappen, nu meer dan 50 jaar geleden, een belangrijk deel van Europa onder een dictatuur leefde. Dat de EU nu bestaat uit 27 lidstaten die allemaal de democratie omarmd hebben, mag een succes worden genoemd.

Het belet niet dat de EU zich nog altijd moet opstellen als de grote verdediger van de democratie, zo schrijft Richard Youngs in The European Union and Democracy Promotion. En dat wordt steeds moeilijker. De auteur is directeur van de Madrileense denktank Fride (Fundación para las Relaciones Internacionales y el Dialogo Exteriór) en hoogleraar aan de universiteit van Warwick.

Youngs stelt vast dat Europa terecht beschouwd wordt als een van de belangrijkste, zo niet de belangrijkste verdediger van democratische waarden en mensenrechten. Zeker nu de Verenigde Staten de jongste jaren aan geloofwaardigheid hebben ingeboet. De VS beschouwen zichzelf constant als de promotor van democratie, maar kunnen niet echt fraaie resultaten voorleggen, denk maar aan de situatie in Irak. De invoering van de democratie is er grandioos mislukt.

Ook in Europa blijft dat niet zonder gevolgen. Sommige sceptici vragen zich zelfs hardop af of democratie prediken wel een toekomst heeft. Het mislukte Irak-avontuur wordt dan steevast als tegenargument gebruikt. Volgens die critici zou het zelfs beter zijn dat de EU haar democratische agenda laat vallen en andere prioriteiten stelt, zoals zich concentreren op de interne veiligheid. Maar Youngs waarschuwt: dat kan een aantal fundamentele vrijheden aantasten, door bijvoorbeeld het briefgeheim op te heffen of telefoongesprekken af te tappen.

Youngs vreest dat in een Europa een omgekeerde beweging is ingezet. De terreurdreiging, de spanningen bij de bevolking na de crisis kunnen volgens hem de democratie in gevaar brengen. Hij verwijst ook naar de Oost-Europese landen die nog geen volwassen democratieën zijn en dat is niet zonder gevaar. Youngs: “Zodra de landen toegetreden zijn tot de EU, is de hefboom voor politieke vernieuwing en democratisering weg. Daarom vragen sommigen zich af hoe diep en hoe permanent de hervormingen in die nieuwe EU-landen zijn.”

Tegelijk zijn er ernstige twijfels ontstaan over de verdere uitbreiding van de EU. Volgens Youngs is dat een verontrustende evolutie omdat de uitbreiding de beste hefboom vormt om het democratische proces in die toekomstige EU-landen te versnellen. De auteur is ervan overtuigd dat de democratische agenda niet verlaten mag worden. “Het is dringend tijd dat de promotie van democratie opnieuw gelegitimeerd wordt en een centrale plaats krijgt in het debat binnen de Europese Unie”, stelt hij.

Gary Hufbauer en Kati Suominen, 2010, Globalization at Risk, Yale University Press, 2010, 336 pp, 25 euro

THIERRY DEBELS

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content