Minder ziekte, betere begroting

In de wachtkamer van een Brussels ziekenhuis kon ik, als enige lectuur, La Dernière Heure van 27 mei inkijken. Mijn aandacht ging naar een opvallende titel: L’absentéisme ruine Ixelles (Ziekteverzuim ruïneert Elsene). De informatie werd als top secret bestempeld door de journalist.

De gemeente Elsene had blijkbaar enige tijd geleden een audit besteld over de gemeentelijke financiën. Deze audit, die in september 2008 werd voorgesteld aan het schepencollege, maakte gewag van een ongewoon hoog aantal dagen ziekteverzuim voor de periode 2005-2008.

Elsene telt 1500 gemeentelijke ambtenaren (1250 voltijdse equivalenten). De gemeente telt 2850 ziekteverzuimen per jaar, vermeerderd met 800 verlengingen. Indien je hierbij de arbeidsongevallen telt, kom je aan een ongelooflijk en torenhoog percentage van 10,5 procent. Dit betekent dat tien op de honderd gemeentelijke ambtenaren permanent afwezig zijn.

In de privésector schommelt het ziekteverzuim tussen 2,5 en 4 procent. Door de arbeidsongevallen is het de verwerkende nijverheid eerder dan de dienstensector die de 4 procent benadert. Het Europese gemiddelde ligt rond de 4 procent terwijl een paar landen zoals België en Frankrijk dichter bij de 4,5 procent liggen.

Ziekteverzuim is en blijft voor vele hr-managers een grote reden tot bezorgdheid. In de noodzakelijke processen van een goed hr-beleid, staan ziekteverzuim en arbeidsongevallen vaak centraal en prioritair. Dit heeft alles te maken met de menselijke natuur. Je wordt ziek en wie bij 40 graden koorts zweet, snottert, hoest en proest, blijft maar best thuis. Maar er zijn ook vele grijze of zwarte verzuimen. Bij hr-managers lopen de meningen uiteen over het percentage van grijs of zwart verzuim: 65 procent voor de voorzichtige schatters tot soms 80 procent. De ene komt ondanks een fikse verkoudheid gewoon werken. De andere ligt een week thuis in de lappenmand.

Elsene indachtig ben ik een kort en vrij oppervlakkig onderzoek gestart over ziekteverzuim in de openbare sector. De resultaten waren verrassend en onverwacht. Ziekteverzuim bij ambtenaren is een heilige koe. Geen publicaties, geen website, geen studies. Er wordt over gezwegen in alle talen. Af en toe worden met veel schroom en schuchterheid – en altijd zeer confidentieel – een paar cijfers voorgeschoteld. Op alle niveaus (federaal, gewestelijk, provinciaal, gemeentelijk), in alle entiteiten (NMBS, intercommunales, De Post) en in alle hoeken van het land, verschijnt hetzelfde eensluidend antwoord: de cijfers over ziekteverzuim zijn ons niet bekend.

Er is natuurlijk geen reden om aan te nemen dat het hr-beleid in het openbaar bestuur er anders moet uitzien dan in privébedrijven. Welnu, uit de verdere enquête blijkt dat het ziekteverzuim in het openbaar bestuur rond een gemiddelde van 7 tot 8 procent zou liggen. Uit de cijfers die werden medegedeeld of vrijgegeven, blijkt dat dit verrassend hoge percentage niet ver van de werkelijkheid ligt.

Als dat zo is, dan moeten onze begrotingscontroleurs, federaal en gewestelijk, in september even aandacht besteden aan wat Nederland met succes deed om het percentage van het ziekteverzuim in de openbare sector te herleiden tot 4 procent. Een paar cijfers tonen immers aan dat daar veel belastinggeld aan besteed wordt. De journalist van La Dernière Heure berekende dat, tegen 4,5 procent van het totaal aan salarissen van de gemeente Elsene, het zwarte verzuim een bedrag oplevert van 2,2 miljoen euro. Een enorm bedrag voor een kleine gemeente als Elsene (in 2007 ongeveer 80.000 inwoners).

In de federale begroting van ontvangsten en uitgaven 2008 worden de wedden en sociale lasten van de federale ambtenaren gebudgetteerd op 5,821 miljard euro op een totaal van 34,491 voor de primaire uitgaven. 4,5 procent van dit bedrag betekent een besparing van 261 miljoen euro. Als je weet dat de federale ambtenaren maar een heel kleine groep vertegenwoordigen van het totale pakket aan salarissen van de openbare sector, dan kom je tot verrassend hoge bedragen.

Zouden de verschillende overheden daar geen werk kunnen van maken? Zou het niet nuttig zijn dat zij eerst de exacte cijfers verzamelen en op grond daarvan een beleid uitstippelen waarbij ziekteverzuim in de openbare sector wordt gelijkgeschakeld met de privésector.

DE AUTEUR IS jurist.

Jean-Pierre De Bandt

Ziekteverzuim bij ambtenaren is een heilige koe.