‘Minder investeringen in Vlaams-Brabant zijn slecht voor het hele land’

De hoge energieprijzen en de inflatie, de verstoorde aanvoerlijnen, de krapte op de arbeidsmarkt, de rendabiliteit die onder druk staat, het mobiliteitsinfarct: het is een economische cocktail die in Vlaams-Brabant nog slechter smaakt dan in andere provincies, zegt Kris Claes van Voka-Kamer van Koophandel Vlaams-Brabant.

Vlaams-Brabant is de provincie met het hoogste gemiddelde inkomen per inwoner (meer dan 22.000 euro), de werkloosheidsgraad behoort er met minder dan 3 procent tot de laagste van België, de rentabiliteit van de Vlaams-Brabantse ondernemingen is bij de stevigste van het land en de provincie is met de luchthaven van Zaventem en de KU Leuven een van de longen van de Vlaamse economie. Toch maakt Kris Claes, sinds zes maanden de gedelegeerd bestuurder van Voka-Kamer van Koophandel Vlaams-Brabant, zich zorgen. De stijgende energieprijzen, de sterke toename van de loonkosten en de stokkende aanvoerlijnen van vooral hoogtechnologische onderdelen voor de industrie in de regio noemt hij “een verontrustende economische cocktail”.

“En neem daar nog de brandende arbeidsmarkt bij”, zegt hij. “Ondanks de coronacrisis, de oorlog in Rusland en wellicht een groeivertraging of zelfs een recessie is de toestand op de vacaturemarkt nog altijd dramatisch.” In Vlaams-Brabant groei het aantal vacatures, terwijl het werklozenlegioen krimpt. In juli telde Vlaams-Brabant 26.781 werkzoekenden. Dat is een daling van 7 procent tegenover de zomer van vorig jaar. Het aantal openstaande vacatures in de provincie bedroeg in juli 47.948. Dat is 42 procent meer dan op hetzelfde moment in 2021. “In de groep werkzoekenden zijn er 8.000 die langer dan een jaar geen baan hebben. Daar moet iets mee gebeuren”, waarschuwt Claes. “Onze demografie is wat ze is. Als elk jaar honderd mensen de arbeidsmarkt op pensioenleeftijd verlaten, staan er zeventig jongeren klaar om dat op te vullen. Dat is een algemeen Vlaams fenomeen, maar het stelt zich in deze provincie toch acuter. Meer activatie blijft de oplossing. Voka hamert daar gelukkig constant op.”

De mythe van de grote winstmarges

Claes ergert zich ook aan de vele verhalen over bedrijven die zogezegd wel tegen een stootje kunnen. De steunmaatregelen tijdens de coronacrisis en het economische herstel daarna maken dat de winstmarges gestegen zijn en veel ondernemingen een buffer hebben. Claes: “Als ik onze leden hoor en de cijfers bekijk, dan klopt die stelling niet meer. In de eerste helft van 2022 is het aantal faillissementen gestegen. De ondersteunende maatregelen van de overheid vallen weg. De inflatie en de ontplofte energieprijzen doen de rest. In een recente enquête bij onze leden zegt één op de twee bedrijven dat de bedrijfswinsten dit jaar lager zullen liggen dan vorig jaar, wat gevolgen zal hebben voor de investeringen in de toekomst. We zien uitstelgedrag. Sommige bedrijven gaan nog verder en schrappen de investeringen gewoon. Dat is nadelig voor heel Vlaanderen. Onze bedrijven zijn zeer exportgericht, Zaventem is een van de belangrijkste polen van Vlaanderen en we kunnen steunen op een sterke kennisindustrie.”

Claes vermeldt de automatische indexeringen die eraan zitten te komen. Voor 2022-2023 wordt een indexering en dus een loonkostenstijging van 13 tot 14 procent voorspeld. “Ik erger me aan de communicatie daarover”, zegt Claes. “Er wordt amper bij vermeld dat de bedrijven die factuur betalen en dat de koopkracht wordt gevrijwaard. De discussie voeren is moeilijk en zeer emotioneel. Waarom denken we niet na over een eenmalige indexering die zich beperkt tot de laagste inkomens?”

Een ander zorgenkind is de logistieke keten die onder druk komt. “De automotive- en de IT-sector lijden daar sterk onder”, zegt Claes. “De toeleveringsproblemen raken Vlaams-Brabant harder. We zitten met een sterke kennisindustrie, waarin het tekort aan halfgeleiders acuut is. Europees commissaris Ursula von der Leyen wil een Europees plan voor halfgeleiders. In Vlaams-Brabant kunnen we met onze onderzoeksinstituten een rol spelen, de investeringen in onderzoek en ontwikkeling zijn hier hoog. De overheden moeten nadenken over hoe ze ons kunnen steunen, waardoor we op termijn op de kar van de Europese industrie voor halfgeleiders kunnen springen.”

Fiscale ademruimte

Maar het is niet allemaal kommer en kwel. De Vlaams-Brabantse ondernemingen hebben het voordeel dat ze zo goed als allemaal in een zogenoemde ‘ontwrichte zone’ zitten. Daardoor hebben ze recht op steunmaatregelen. Die hebben niets te maken met de huidige gevaarlijke economische cocktail. Op basis van een aantal herstructureringen in het verleden heeft de regio Vilvoorde-Zaventem het statuut van ontwrichte zone gekregen, net als bijvoorbeeld Limburg. Concreet betekent dat dat bedrijven in die zone die investeren – zowel materiële als immateriële vaste activa komen in aanmerking, en de investering moet rechtstreeks leiden tot nieuwe arbeidsplaatsen – aanspraak kunnen maken op een tijdelijke vrijstelling van 25 procent bedrijfsvoorheffing op de lonen die betrekking hebben op de nieuw gecreëerde arbeidsplaatsen. Dat komt overeen met een loonkostenbesparing van 4 tot 5 procent.

“In de praktijk geldt dat niet alleen voor bedrijven rond Zaventem en Vilvoorde”, zegt Claes. “Zowat de hele provincie valt daaronder.” Volgens Voka hebben sinds augustus 2018 53 bedrijven een dossier ingediend, waarvan 52 zijn goedgekeurd. Er werden 436 extra arbeidsplaatsen gecreëerd voor kmo’s in ontwrichte zones. Claes: “Bedrijven kennen die fiscale steunmaatregelen nog te weinig. Het is een goede zaak dat het statuut van ontwrichte zone is verlengd.”