Miljardenstroom

Behalve fel stijgende elektriciteitsprijzen, krijgen de bedrijven straks ook nog eens hoge transporttarieven in de maag gesplitst. Die meerkost moet de meerwaarde financieren die Electrabel opstrijkt bij de verkoop van het hoogspanningsnet.

Ook de analisten wreven zich eerst ongelovig de ogen uit toen ze zagen voor welk prikje de gemeenten 30% van Elia konden krijgen _ Elia is de aan te duiden beheerder van het hoogspanningsnet en is voor 91,5% eigendom van Electrabel en voor 8,5% van SPE. Maar bij nader toezien doet ook Electrabel lang geen slechte zaak. Want Electrabel en SPE vangen een meerwaarde van ongeveer 1,5 miljard euro (60 miljard frank) _ grotendeels cash verzilverd _ én houden 70% over van de risicovrije en lucratieve business dat het transport van elektriciteit is. Meer nog, wie de deal analyseert, komt tot de conclusie dat Electrabel niet 30%, maar vandaag slechts 10% van de winsten uit het netbeheer aan de gemeenten verkocht.

Het grapje met de 30%

In het licht van de vrijmaking van de elektriciteitsmarkt besliste de regering dat de gemeenten voor 30% mochten participeren in het beheer van het hoogspanningsnet. Dat komt de onafhankelijkheid van de netbeheerder ten goede en voor de gemeenten is de participatie een stabiele bron van inkomsten. Het prijskaartje van die participatie was afhankelijk van wat de Commissie voor de Regulering van het Gas en de Elektriciteit ( Creg) Elia waard acht. Die waardering is immers ook de basis voor de bepaling van de transporttarieven, wat op zijn beurt de winstmarge van Elia bepaalt. Hoe hoger de waardering door de Creg, hoe hoger de tarieven en hoe meer winst Elia kan maken.

Drie revisoren maakten voor de Creg een schatting van de waarde van Elia. Conclusie van de Creg: het mag maximaal 3,5 miljard euro (141 miljard frank) zijn, een bedrag dat een heel stuk boven de boekwaarde van 1,69 miljard euro (68 miljard frank) van het net ligt. Hoewel Electrabel en de gemeenten niet wisten hoeveel miljard de Creg uiteindelijk op Elia zou plakken, gold een bedrag van 131,5 miljard frank als uitgangspunt voor de onderhandingen. Om de aanslepende gesprekken vooruit te helpen, liet De Creg in de loop van de onderhandelingen weten dat ze haar waardering zou afstemmen op het bereikte akkoord. “Dat was een cadeau voor Electrabel vanwege de Creg,” zegt een toponderhandelaar bij de deal. De Creg ging dus akkoord met een marktwaarde van Elia van 131,5 miljard frank. Gérard Mestrallet, topman van Electrabel-hoofdaandeelhouder Suez, verkondigde twee weken geleden zonder blikken of blozen al op een roadshow in New York dat Elia tegen dat bedrag verkocht zou worden. Hoe raakt Mestrallet aan zijn miljarden? Dat gaat als volgt.

Het konijn dat uit de hoed werd getoverd, bestond erin om de marktwaarde van Elia te verdelen in één derde eigen vermogen en twee derde vreemd vermogen. Anders gezegd, een derde van die marktwaarde wordt van Elia (waarvan dan 30% wordt verkocht aan de gemeenten), twee derde van die waarde blijft integraal van Electrabel en SPE. De gemeenten kopen dus niet 30% van de marktwaarde van de netbeheerder, maar 30% van een derde van de marktwaarde van de netbeheerder of 9,9%.

Net geen 10% van 131,5 miljard is 323 miljoen euro (13,02 miljard frank). De gemeenten betalen slechts 222 miljoen euro (8,9 miljard frank) en kregen dus een fikse korting, als vergoeding voor het risico dat de Creg de waardering toch lager zou leggen en omdat de gemeenten een illiquide minderheidsparticipatie verwerven. Als toetje kregen de gemeenten nog gratis het recht om hun participatie weer te verkopen.

Niets voor niets

Electrabel had zijn redenen voor die vrijgevigheid. Met de gemeenten aan boord van Elia is de kans klein dat de Creg beknibbelt op de waardering van Elia en dus de transporttarieven, want dan zou de Creg raken aan de inkomsten van de gemeenten. Dat is politiek wellicht onmogelijk. De gemeenten zijn in deze deal dus als vanouds de bondgenoot van Electrabel. Bovendien zit Electrabel vooral aan de kassa via het vreemd vermogen van Elia.

Herinner u dat twee derde van de marktwaarde van Elia (2,11 miljard euro of 85 miljard frank) is ingebracht als vreemd vermogen. Nu ja, vreemd? De begunstigden van die schuld van Elia zijn eigenaars Electrabel en SPE zelf. 750 miljoen euro (30,2 miljard frank) is meteen terug te betalen, 500 miljoen euro (20,1 miljard frank) ligt vast op twintig jaar en 860 miljoen euro (34,7 miljard frank) moet binnen de zeven jaar in schijven terugbetaald worden aan Electrabel en SPE. Elia financiert deze schuldaflossingen grotendeels door ze te herfinancieren bij de banken, en later eventueel ook via een beursgang. Op dat vreemd vermogen betaalt Elia uiteraard ook intresten, berekend op basis van een marktrente. Die rente is trouwens vrij hoog becijferd, alsof de uitbating van het net een vrij risicovolle business zou zijn _ terwijl een stabielere kaskoe nauwelijks denkbaar is. Die stabiliteit was trouwens net een argument om Elia met zoveel schulden te kunnen opzadelen.

In elk geval, Electrabel en SPE recuperen via de intrestbetalingen veel winst van Elia. Dat komt uiteraard de rentabiliteit van het eigen vermogen van Elia niet ten goede. Een schuldarm Elia kon volgens de analisten 210 miljoen euro (8,47 miljard frank) winst per jaar boeken, nu zal dat heel wat minder zijn. De gemeenten verwachten voor hun investering van 8,9 miljard frank in elk geval een rendement van om en bij de 10%.

Om dat rendement te bieden, moet Elia een winst boeken van ongeveer 75 miljoen euro (3 miljard frank). Het schuldenbeladen Elia maakt ongeveer 135 miljoen euro (5,4 miljard frank) minder winst dan een schuldarm Elia. Er vloeit dus jaarlijks een extra rentelast van 135 miljoen euro (5,4 miljard frank) naar Electrabel en SPE.

Samengevat: Electrabel en SPE krijgen nu 8,9 miljard frank van de gemeenten, 82 miljard frank cash uit schuldaflossingen (750 miljoen euro meteen, de rest later), jaarlijks ongeveer minstens 5,4 miljard frank intresten én behouden elk jaar nog 70% van de winst van Elia.

Wie zal dat betalen? De klant is traditiegetrouw het kind van de rekening, deze keer via hoge transporttarieven voor elektriciteit. De grote bedrijven zijn de prijsverhogingen intussen kotsbeu. Als de markt ooit écht vrij wordt, dan presenteren zij wellicht de rekening aan Electrabel.

Daan Killemaes

Electrabel verkocht slechts 10% van de winst.