Met veel testosteron kan je de Ronde van Frankrijk winnen én CEO worden

Elf wereldtoppers (van Muhammad Yunus tot Madeleine Albright en de onvermijdelijke Jack Welch) verklappen de essentie van leiderschap.

Leiderschap is in de meeste organisaties een kwestie van testosteron. “Des te meer je daarvan hebt, des te groter is de kans dat je in de top terechtkomt. Er wordt een zekere mate van Rücksichtlosigkeit van je verwacht,” vindt Ricardo Semler. De Braziliaanse topman van Semco zette zijn tegendraadse visie op leidinggeven en management al uiteen in de businessbestsellers Maverick (1993) en The Seven Day Weekend (2003). Op zijn tweeëntwintigste nam hij de traditionele machinefabriek van zijn vader over. Op zijn vijfentwintigste viel hij flauw tijdens een bedrijfsbezoek. De diagnose: overwerkt en zwaar overspannen. Zijn remedie: geen werk meer mee naar huis, lange vakanties en alleen nog doen waarin hij gelooft. In het bedrijf voerde hij pure democratie in. De medewerkers moeten alles zelf bepalen, ook hun werktijden, hun baas en zelfs hun loon.

Semlers remedie lijkt verdacht veel op een waanzinnige vrijgeleide voor anarchie en een onvermijdelijk faillissement. Wat blijkt? Ruim twintig jaar later is de bescheiden machinefabriek uitgegroeid tot een groep met 3000 werknemers. Op een inzinking na, haalt Semco een jaarlijkse groei van 20 % tot 30 %. De omzet heeft de kaap van de 200 miljoen euro gerond. Semler, 47 inmiddels, kan niet eens meer opnoemen waar zijn organisatie allemaal in actief is. Als er voldoende steun is voor een initiatief, wordt dat immers ook aangepakt. Semcomedewerkers gedragen zich als entrepreneurs. Anders houd je het talent niet in huis, meent Semler. “Wie een beetje getalenteerd is en kan nadenken, gaat toch niet bij een bedrijf werken?”

Waarom zijn er dan zo weinig Semco’s? “Omdat managers angst hebben voor het verlies van macht en controle. Al die formuliertjes en afdelingen geven een gevoel van schijnzekerheid.” Het is allemaal een zaak van vertrouwen. De reacties van de sympathieke Braziliaan springen het meest uit de band in de interviewbundel van Dominique Haijtema, journaliste bij Het Financieele Dagblad. Onder de wat boude titel De essentie van leiderschap vergaarde ze elf gesprekken met prominente managers, politici en andere leiders. Zoals Muhammad Yunus, de stichter van de Grameen Bank, die ze interviewde nog voor hij afgelopen najaar de Nobelprijs voor de Vrede kreeg. De Bengaalse econoom, geschoold in de VS, heeft met microkredieten al zowat vijf miljoen leners de kans gegeven zich uit de armoede te werken.

De geïnterviewden vormen een bont gezelschap met vierkant tegengestelde visies op de wereld en het leidinggeven, wat de bundel des te boeiender maakt. Zowel Desmond Tutu als de voormalige Zuid-Afrikaanse president Frederik de Klerk zijn present. Bij De Klerk heeft Haijtema het over “een andere dimensie van leiderschap. Weten wanneer het mooi is geweest, je ongelijk toegeven en daar vervolgens consequenties aan verbinden”. Uiteindelijk komt uit dat mozaïek van visies dan toch de essentie tevoorschijn: leiderschap is verantwoordelijkheid nemen.

Dominique Haijtema, De essentie van leiderschap. Business Contact, 144 blz., 17,50 euro.

Luc De Decker