Meesters van het functioneel design

Een zwembril voor Arena, het tennisracket van Agassi voor Donnay, een kristalcollectie voor Val Saint-Lambert, zitmeubelen in de vorm van een donut voor Renault… De Belgische ontwerpers Damien Bihr en Annick Schotte hebben zich de voorbije jaren op een veelzijdige manier in de schijnwerpers gewerkt.

Damien Bihr en Annick Schotte zijn van vele markten thuis: bedrijfscommunicatie, productontwikkeling, industriële vormgeving, interieurarchitectuur en eigenlijk alles wat hun interesse prikkelt. Het resulteerde de voorbije jaren in een diverse verzameling van creaties: het interieur van het Brusselse reclamebureau Grey, muurlampen, een zwembril voor Arena, een tennisracket voor Donnay, verpakkingen voor parfum en verzorgingsproducten, een beursstand voor TDK en Baxter, een kamerscherm…

Voor Damien Bihr is dat brede actieterrein niet verbazend. Met Naos Design, het Brusselse ontwerpbureau dat hij in 1987 samen met administratief manager Thierry Van Kerm oprichtte, werkte hij ook al op die manier. “Het is eenvoudig: alles wat ik doe, is communicatie,” legt hij uit. “Annick en ik hebben een drang om ons uit te drukken, ook in de plaats van anderen. Onze klanten maken de producten, maar ze weten niet altijd hoe ze ze moeten verkopen, hoe ze ze naar buiten moeten brengen. Wij herdenken hun product voor hen. We stellen de elementaire vragen over wat ze op de markt brengen. Het resultaat is een product dat er beter uitziet, beter en makkelijker werkt en makkelijker verkocht kan worden. Die manier van werken is niet altijd vanzelfsprekend, want soms is het resultaat helemaal anders dan wat de klant verwachtte.”

Inspiratie uit het hoge Noorden

Eenvoud en soberheid zijn voor Damien Bihr en Annick Schotte van levensbelang. Met een minimale inspanning willen ze een zo groot mogelijk resultaat bereiken. Dat is iets wat ze naar eigen zeggen opstaken tijdens hun verblijf in Finland, in 1985 en 1986. Annick Schotte werkte er toen onder meer voor Marimekko, een van de iconen van het Finse textieldesign, waarvoor ze onder meer een bagagelijn hielp ontwerpen. Bihr werkte samen met Juhani Salovaara voor het designbureau Ergonomia Design en Tapani Hyvönen van E+D design. Hij ontwierp producten voor onder meer Suunto, Electrolux, Nokia en Valmet.

Annick Schotte over hun inspirerend verblijf in het hoge Noorden: “Finnen leven echt in de natuur. Ze hebben een zeer bijzondere band met hun omgeving. Ze hebben er respect voor, willen dat er niets verspild wordt. Hun ontwerpen hebben een frisheid en originaliteit die geïnspireerd is door de natuur. Ze zijn ook heel trots op wat ze doen. Ze hebben een zeer uitgesproken identiteit en bewustzijn. Dat is iets wat wij soms missen. Nochtans mogen we fier zijn op het Belgische design.”

Damien Bihr en Annick Schotte willen daarom in de toekomst – in de lijn van wat de Finnen doen – producten ontwikkelen die van het ontwerp tot en met de productie in België gemaakt zijn. De Belgen wat nationale fierheid bijbrengen, met andere woorden. “België mag gerust wat chauvinisme cultiveren,” zegt Bihr. “Maar dan wel met gevoel voor humor. Ik ben geboren en getogen in Nancy. In Frankrijk krijg je die trotse mentaliteit met de paplepel mee. Ik heb tot aan mijn baccalaureaat in Frankrijk gestudeerd, daarna ben ik naar Luik gegaan. En ik heb er geen spijt van, want het Belgische design is van een hoog niveau. Ik hou van artiesten als Maarten en Fabiaan Van Severen, Xavier Lust, Bram Boo, Philippe Neerman, Jacques Tillman, Pierre Hebbelinck, Béjart, Arno… Het anarchistische gevoel voor humor van de Belgen bevalt me enorm.”

Als Damien Bihr het over zijn ontwerpen heeft, spreekt hij steevast over ‘linguïstisch design’. Een begrip waar een buitenstaander wellicht niet prompt een uitleg kan bij verzinnen, maar dat volgens Bihr vooral neerkomt op een uitgesproken functionalisme. “Het is een logische voortzetting van het befaamde credo ‘Vormt volgt functie’. Ik maak ervan: ‘De functie van een voorwerp bepaalt de vorm’. Als je een voorwerp vast hebt en je weet niet waarvoor het dient, is het slecht gemaakt. Ik stel mezelf in de plaats van een toekomstige archeoloog, die een voorwerp uit onze tijd opgraaft en zich afvraagt waar het voor dient. Normaal gezien moet hij dat meteen zien. Design is een vorm van communicatie, die zo eenvoudig mogelijk moet zijn. Tegelijk probeer ik als designer nieuwe invalshoeken te vinden, de gewone manier van denken te doorbreken. Het is niet omdat mensen al lang iets doen op dezelfde manier, dat het de goeie manier is.”

Kleuters naar de designschool

Blijft nog een andere boutade waarmee Bihr graag uitpakt: design is geen oplossing, maar een vraag. Klinkt intrigerend, maar zit er ook deze keer een heldere uitleg achter? “Menselijke communicatie begint bij luisteren. Voor ik begin te praten, moet ik luis- teren. Design is de juiste vraag stellen. Waar dient dit voor? Wat wil ik bereiken? Wat wil ik zeggen? Het antwoord zit in het stellen van de goede vraag. Ik geef les industrieel design in het CAD, een particuliere design- en architectuurschool in Brussel, en dat is het eerste wat ik mijn studenten aanleer. Iedereen is volgens mij in staat tot creativiteit, maar achttien jaar standaardonderwijs is zeer nefast voor dat creatief vermogen. Daarom zeg ik aan mijn studenten: ‘Jullie hebben achttien jaar lang jullie rechterhersenhelft gebruikt. Vanaf nu gebruiken jullie de andere helft’.”

Bihr wil dat zijn studenten afwijken van de geijkte, vastgeroeste denkpatronen die ze tot dan toe opgelepeld kregen. Ze moeten evidenties durven dumpen en hun eigen taal ontwikkelen. “Als ze dat kunnen,” vervolgt hij, “kunnen ze zich met om het even wat bezighouden: interieur, producten, architectuur… Als je me zou vragen wat ik graag nog eens zou ontwerpen, dan zou ik om die reden antwoorden: een designschool voor kleuters. Opdat ze niet achttien jaar lang ongelukkig zouden moeten rondlopen. Het onderwijssysteem leert jongeren dat een fout iets negatiefs is. Dat is verkeerd. Mislukking is de moeder van het succes.”

Dominique Soenens

“Als je een voorwerp vast hebt en je weet niet waarvoor het dient, is het slecht gemaakt.”

“Onze klanten maken de producten, maar ze weten niet altijd hoe ze ze moeten verkopen, hoe ze ze naar buiten moeten brengen. Wij herdenken hun product voor hen.”