Meer macht voor de fiscus

Volgens een arrest van het Hof van Cassatie mag de fiscus onrechtmatig bewijs toch gebruiken bij een controle. Dat wekte heel wat onrust bij fiscale advocaten. Mag een belastingambtenaar vals spelen bij een onderzoek?

Op 22 mei velde het Hof van Cassatie het zogenoemde Optibelz-arrest over onrechtmatig verkregen bewijs in fiscale zaken. Volgens het hoogste rechtscollege mag de fiscus zulke bewijzen toch gebruiken bij een controle. Dat was een donderslag bij heldere hemel bij de fiscale advocaten. Welke grenzen zijn er aan een fiscaal onderzoek?

Vraag om inlichtingen

De fiscus kan naar een belastingplichtige een vraag om inlichtingen sturen om een aanslag te vestigen. Belastingambtenaren mogen daarbij geen algemene inlichtingen over privé-uitgaven inwinnen, en ze mogen geen vragen stellen die van de belastingplichtige overdreven opzoekingswerk vergen.

Ze mogen wel vragen hoeveel de belastingplichtige bij een handelaar heeft gespendeerd, als bij een fiscale controle wordt vastgesteld dat hij bij die verkoper een klantenkaart heeft. Weigert hij te antwoorden, dan kan de fiscus aan de handelaar vragen hoeveel de belastingplichtige daar tijdens een bepaalde periode heeft uitgegeven. De fiscus kan de handelaar niet vragen alle uitgaven van klanten met een klantenkaart door te geven.

Andere onderzoeksbevoegdheden

De fiscus kan de boeken en de documenten onderzoeken die aanwezig zijn in de ruimten waar de belastingplichtige zijn beroepsactiviteit uitoefent. Om toegang te krijgen tot privéruimten is de toelating van een politierechter nodig. Die toestemming is niet nodig als de belastingplichtige de ambtenaren vrijwillig toegang geeft tot zijn privélokalen. De controleurs kunnen tijdens hun bezoek foto’s nemen, bijvoorbeeld als ze vaststellen dat er veel dure kunstwerken hangen.

Een arrest van het hof van beroep van Gent van 21 januari heeft de onderzoeksbevoegdheden van de fiscus aanzienlijk uitgebreid. Volgens het hof mag de fiscale administratie, als die toestemming van de politierechter heeft gekregen, een huiszoeking doen en alle documenten en boeken onderzoeken. Ze mag ook de woonplaats van de belastingplichtige inspecteren. De bewoners hoeven tijdens die huiszoeking niet aanwezig te zijn.

Ook privégegevens op professionele pc’s kunnen het voorwerp van een fiscale controle uitmaken. Is er geen duidelijk onderscheid tussen private en professionele bestanden, dan hoeven de controleurs hun onderzoek niet te beperken. Het is dus geen goed idee om gegevens over een private beleggingsportefeuille op een bedrijfscomputer te bewaren.

Toch haalt de fiscus niet altijd zijn gelijk als hij een pc wil onderzoeken. Volgens de rechtbank van Leuven mogen controleurs niet zomaar gegevens downloaden van de harde schijf van de pc van een belastingplichtige. Een pc kan niet zomaar worden gelijkgesteld met een kast of met ‘stukken en bescheiden’. In een goed gemotiveerd vonnis besluiten de rechters dat een aanslag die gebaseerd is op digitale gegevens die zijn gekopieerd zonder het akkoord van de belastingplichtige, nietig is.

Opheffing van het bankgeheim

De fiscus is niet gemachtigd inlichtingen te verzamelen in de rekeningen, de boeken en de documenten van de bank-, wissel-, krediet- en spaarinstellingen om een aanslag te vestigen. Er zijn twee uitzonderingen: als er aanwijzingen voor een mechanisme van belastingontduiking aan het licht komen, waarbij de instelling medeplichtig is; of als de fiscale ambtenaar vaststelt dat er een aanzienlijke discrepantie is tussen het uitgavenpatroon en de aangegeven inkomsten van de belastingplichtige en hij van plan is een indiciaire taxatie te vestigen.

Als de fiscus het bankgeheim wil opheffen, moet hij aan de belastingplichtige eerst een vraag om inlichtingen sturen. Daarin moet uitdrukkelijk staan dat als de belastingplichtige niet meewerkt, die vragen kunnen worden gesteld aan zijn financiële instelling. De belastingplichtige krijgt één maand om te antwoorden. Ontvangt de controleur geen antwoord binnen die termijn, dan kan hij het bankgeheim opheffen. De bank is dan verplicht op de vragen te antwoorden.

De ontvanger van de belastingen is niet gehouden aan het bankgeheim. Hij kan aan een bankinstelling vragen stellen om de verschuldigde belastingen in te vorderen. De gegevens die daarbij aan het licht komen, mogen niet worden gebruikt om belastingen te heffen.

Termijnen

De vermelde onderzoeksdaden kunnen niet onbeperkt in de tijd worden uitgeoefend. Binnen de normale controletermijn mogen onderzoeken zonder voorafgaande kennisgeving worden verricht gedurende drie jaar. Bij belastingfraude geldt een aanvullende controletermijn van vier jaar. Bij fraude kan de controleur dus zeven jaar teruggaan in de tijd, op voorwaarde dat de belastingplichtige vooraf schriftelijk en nauwkeurig op de hoogte is gebracht van de aanwijzingen van fiscale fraude.

Werner Niemegeers en Johan Steenackers

De fiscus mag informatie op sociaalnetwerksites gebruiken voor een controle.