‘Meer dan kunst voor de wachtkamer’

“Albert Saverys was een succesvolle serieschilder. Een beetje de Luc Tuymans van zijn tijd, geen Michael Borremans die zijn minder goed werk stelselmatig vernietigt.” Het Museum van Deinze en de Leiestreek focust op het verrassende vroege werk van Saverys en blikt terug op zijn leven. Een leven van “drinken en paffen” met alle groten van de Vlaamse culturele wereld.

‘Allez, toch niet Saverys!’ Dat was de reactie die ik het vaakst hoorde toen ik aan vrienden uit de museumwereld vertelde dat ik een tentoonstelling en een boek aan Albert Saverys (1886-1964) zou wijden.” Gezwind en gepassioneerd vertelt curator Peter J.H. Pauwels over de Deinse kunstenaar. “Saverys schilderde virtuoos en zonder veel moeite. Hij beheerste zijn metier tot in de puntjes.”

“Saverys voelde zeer goed aan wat in de smaak viel en hij verkocht veel. Te veel. Hij produceerde soms meerdere doeken per dag. De verf was nog niet droog en de portemonnees gingen al open”, lacht Pauwels. “In heel wat wachtkamers van dokters hangen Saverysen. Maar zijn werk is ook te zien in grote musea in binnen- en buitenland. Terecht, vooral zijn vroege werk. Dat bewijst deze tentoonstelling.”

“Het beste werk van Saverys bevindt zich in privéverzamelingen. Veel van die werken hangen nog waar ze oorspronkelijk hingen, vaak bij hoogbejaarde eigenaars. De meesten stemden toe om hun werk in bruikleen te geven, waardoor ze voor het eerst en bij hoge uitzondering voor het grote publiek te zien zijn.”

Pauwels kijkt vol bewondering naar De Perenboom. “Uit dat postimpressionistische doek uit 1912 blijkt heel goed waarom hij later ‘de stoute colorist van de Leiestreek’ zou worden genoemd. Geen kat die het hier weet, maar het werk was in 2010-’11 een publiekslieveling op een tentoonstelling over de Leiekunst in Japan. Tienduizenden Japanners kwamen er naar kijken.”

De natuur, en bomen in het bijzonder, inspireerden Saverys. “Ook Stille Avonden is zo’n werk dat je niet meteen zou verwachten, maar dat moeiteloos de tand des tijds heeft doorstaan.” In het Museum van Deinze en de Leiestreek zie je naast het schilderij ook een uitvergrote foto van de kunstenaar die aan het doek werkt.

Commerciële spirit

“Minstens even boeiend als ‘s mans werk, is zijn leven”, gaat Pauwels voort. “Ik heb de familiearchieven doorploegd en vond prachtige foto’s van een bon vivant die volop van het leven geniet. Dat spreekt ook uit zijn brieven. Hij voerde een levendige correspondentie met Stijn Streuvels. En in iedere zin staat wel een taalfout. Dat typeert Saverys. Hij was geen grote intellectueel, maar een virtuoze decorateur. Een familietraditie, want zijn vader was huisschilder-decorateur. Als zeventienjarige nam hij het bedrijf over toen zijn vader onverwacht stierf.”

Een commerciële spirit heeft Saverys altijd behouden. “In de Eerste Wereldoorlog heeft hij zich enigszins verbrand, maar hij kwam er al bij al ongeschonden uit. Zijn palet versomberde en hij onderging de invloed van het expressionisme. Wat later kwam de kleur terug en knoopte hij aan bij de traditie. De verwijzingen naar bijvoorbeeld Bruegel betekenden in de jaren twintig zijn grote doorbraak.”

“In zijn villa-atelier Ter Kauwkeshoek aan de Leie was Saverys een charmante gastheer van onder anderen Herman Teirlinck, August Vermeylen en Constant Permeke. Mede door die connecties brak hij in de jaren twintig door in binnen- en buitenland. Als populaire kunstenaar onderhield hij ook contacten met industriëlen. Hij ruilde zijn schilderijen letterlijk voor enkele kisten sigaren of schoenen voor het hele gezin — hij had vijf kinderen.”

Saverys was een veelzijdige kunstenaar. Hij illustreerde het werk van Stijn Streuvels. De schrijver introduceerde de schilder ook bij de Kortrijkse industrieel Jozef De Coene. Hij werd zijn artistieke adviseur bij de Kunstwerkstede en ontwierp glasramen, tapijten en kamerschermen. “Hij behoorde snel tot de vriendenkring van de cultuurminnende industrieel. Saverys was een vaste gast op de feestjes in kasteel Ter Walle en op De Waterhoen, De Coenes luxueuze binnenschip.”

Koninklijke gasten

Saverys verdiende goed zijn boterham. “Hij leidde een mondain leven. Hij had een villa in Knokke, getekend door zijn vriend Henry Van de Velde. Op de tentoonstelling kan je er een maquette van zien. Hij reisde naar Frankrijk om te schilderen. En hij was bevriend met de koninklijke familie. Koning Leopold III en prinses Lilian kwamen geregeld op bezoek, er bestaat zelfs een foto waarbij de prinses afscheid neemt aan zijn sterfbed. Ondanks zijn contacten met de beau monde, bleef Saverys timide. Hij was een natuurmens, die er geregeld op uittrok om te zeilen en te wandelen langs de Leie.”

Ook koningin Elisabeth was een bewonderaar van Saverys. “Haar raadgever, Herman Teirlinck, organiseerde in 1931 een informele bijeenkomst. Samen met onder anderen George Minne, Gustave Van de Woestyne, Valerius De Saedeleer, Cyriel Buysse en Stijn Streuvels maakte de vorstin een boottocht op de Leie. Ze vertrokken aan Saverys’ villa en voeren tot Gent. Ze werden er opgewacht door de francofone bourgeoisie die ‘vive la reine‘ scandeerde. Daar konden ze op de boot niet mee lachen. De Franstalige pers sprak er schande van omdat Elisabeth hiermee de Vlaamse zaak gesteund zou hebben.”

“Van de vaart bestaat een fotoboek met handgeschreven teksten van Streuvels en illustraties van Saverys. Het is een uitzonderlijk document dat jaren stof lag te verzamelen in de archieven van het koninklijk paleis. We kregen het in bruikleen en we maakten er een digitale versie van, zodat je erdoor kunt scrollen.”

‘Albert Saverys. De stoute colorist van de Leiestreek’ loopt tot 15 juni in het Museum van Deinze en de Leiestreek. www.saverys2014.be

FREDERIC EELBODE

“Saverys had veel contact met industriëlen. Hij ruilde zijn schilderijen voor sigaren en schoenen voor het hele gezin”