Manager van het Jaar 2004

De jobs van 28.000 mensen in de kenniseconomie dansen op duimspijkers. Ajit Shetty (58), de topman van Janssen Pharmaceutica en Manager van het Jaar 2004, is héél duidelijk: “De invoering van openbare aanbestedingen voor geneesmiddelen in België – een truc van de Nieuw-Zeelanders – kan zware gevolgen hebben voor het geneesmiddelenonderzoek in België.”

De CEO en voorzitter van Janssen Pharmaceutica. is net terug van een familiaal nieuwjaarsbezoek aan Bangalore in India. Ajit Shetty, de Manager van het Jaar 2004, is een triademan: Azië is zijn geboortegrond, Europa zijn woon- en werkplek en Amerika zijn partner.

Het is meteen de eerste keer dat een manager met een niet-Belgische achtergrond tot Manager van het Jaar is verkozen. Ajit Shetty (58) heeft Indiase wortels, is een diepgelovige hindoe en woont sinds jaar en dag in België. Hij huwde met een Kempense, een familielid van de overleden stichter Paul Janssen. Onder Shetty’s leiding opende Janssen Pharmaceutica, een dochter van het Amerikaanse Johnson & Johnson, vorig jaar een nieuw onderzoekscentrum, een project van 68 miljoen euro, dat ruimte biedt aan 300 onderzoekers. Het fundamenteel geneeskundig onderzoek van de Amerikaanse groep werd op die manier stevig verankerd in België. Toen Ajit Shetty chef werd, in 1994, telde Janssen Pharmaceutica in België 3000 medewerkers. Vandaag zijn dat er 4386. De pijplijn is gevuld met medicijnen tegen kanker, tuberculose, inwendige ziekten en schizofrenie.

Volgens een studie van de uitzendgroep Randstad staat Janssen Pharmaceutica ook al voor het vierde jaar op rij – als enige onderneming – in de topdrie van de meest aantrekkelijke werkgevers van België. Het bedrijf investeert bijna een kwart van zijn O&O in Vlaanderen en brengt 20 % van de toegevoegde waarde van de Kempen (arrondissement Turnhout) aan, aldus berekeningen van het nieuwe Toekomstplan Kempen.

Een bedrijfsleider met een “human face”

Ajit Shetty is godsdienstig en het credo van John- son & Johnson û een van de eerste bedrijfscodes ter wereld û speelt een belangrijke rol in zijn leiderschap. Shetty: “Die code heeft veel aandacht voor de stakeholders op een manier die ook de business doet groeien. Wij helpen elkaar om te ontwikkelen en snijden geen kelen over. Op de markt zullen wij hard concurreren, maar wij hebben een human face. Ik ben een hindoe. Christine, mijn echtgenote is katholiek. De beide godsdiensten hebben een lange en boeiende traditie en werden in de jongste decennia toleranter. Ik loop gemakkelijk een kerk binnen, Christine bidt in tempels in India.”

Shetty is lang niet de enige Indiër die het gemaakt heeft in het zakenleven. Ondernemers onder de Indiërs buiten India breken sterker door in het staal, in de elektronica, in de diensten. Ajit Shetty: “Ik studeerde met de kinderen van Lord Paul, actief in het Britse en het internationale staal, aan Carnegie Mellon in Pittsburg en wij kennen elkaar goed. Lakshmi Mittal, nu de grootste staalproducent ter wereld, is dan weer géén bekende van mij. Ik ben wel trots op die wereld- ondernemers van de Indiase diaspora. Opvallender als trend dan die successen zijn de Indiërs in India die open bloeien door de liberalisering van de markt. In Bangalore, mijn geboortestreek, wonen twee van de succesvolste Indiase ondernemers: Azim Premji van Wipro en Kiran Mazumdar van Biocon. Door de oplevende beurs en de marktopening maakten zij een forse sprong met hun fortuin. Zij zijn rolmodellen, zoals Rajat Gupta dat is bij McKinsey. Bovendien zie ik in India en China tijdens mijn jongste reizen een omgekeerde hersenvlucht. Indiërs en Chinezen die vlijtig bezig waren in de VS, reizen terug naar hun vaderland en richten ondernemingen op. Offshoring en inshoring zijn geen eenrichtingsverkeer meer.”

Van ‘dommerik’ naar rolmodel

J&J is de enige onderneming die zowel geneesmiddelen, diagnostica, medische toestellen als consumentenproducten (bijvoorbeeld pleisters) aanbiedt. “De recente overname van Guidant past in die strategie,” aldus Shetty. “Ik weet ook dat sommige critici verwezen naar onze zogenaamd magere pijplijn als verklaring voor die overname. Volledig ten onrechte: wij hebben producten in proef voor inwendige ziekten, ziekten van het centrale zenuwstelsel, kanker en tbc. Guidant zal bij ons zoeken naar wat wij samen kunnen doen. De toestellen tegen hartritmestoornissen zijn complementair met de geneesmiddelen van J&J.”

Vijf jaar geleden pleitte elke analist nog voor een pure play, een zuiver farmaciebedrijf. Iedereen verwees naar J&J – met zijn vier divisies – als een dommerik. Splits de onderneming en breng de stukken apart naar de beurs, was de modekreet. Ajit Shetty: “Vandaag zegt iedereen in Wall Street: interplay is de nieuwe regel. Dat weten wij van bij onze stichting.”

Onder de stichter, dr. Paul Janssen, was Janssen Pharmaceutica een multinational binnen een multinational. Nadien volgde een vervlechting. Ajit Shetty: “Wij wilden één farmabedrijf maken, geen doublures meer hebben en de inspanningen concentreren. De research werd verzameld in de divisie Johnson & Johnson Pharmaceuticals Research & Development. De distributie zit bij Janssen Cilag en de productie en de algemene diensten bij Janssen Pharmaceutica. Ik speel een rol met drie andere Belgen: Marc Schorpion, de HR-drecteur van de wereldwijde farmadivisie is een Belg, evenals Tom Heyman, het wereldwijde hoofd van business development, licenties en acquisities; zij wonen in de VS. Paul Stoffels van Tibotec zetelt in de wereldwijde R&D Board. Mijn familie en ik blijven in de Kempen en ik pendel vaak naar het hoofdkantoor. Je kan met de nieuwe structuur van de farmaciedivisie internationaal leidinggeven vanuit Beerse.”

Naar tekorten in de Belgische apotheken?

Het lijkt wel alsof er alleen maar goed nieuws te rapen valt in de farmasector. Maar schijn bedriegt. Die ochtend las CEO Shetty in de Financial Times dat de farmacie qua reputatie net boven de wapenindu- strie staat. Ajit Shetty zucht: “Dat is dramatisch. Wij moeten meer ons verhaal vertellen. Janssen Pharmaceutica werkt op aids, op tbc en bracht recent een vondst uit waarop dr. Koen Andries en zijn team tien jaar hebben gewerkt. Veertig jaar is er wetenschappelijk in die hoek weinig gepresteerd door anderen. Tbc is geen ziekte van een westerse luxecliënteel.”

Ajit Shetty verliest evenmin de Belgische actualiteit uit het oog: Als er hier zou worden beslist om openbare veilingen te houden, zoals in Nieuw-Zeeland (dus het kiwi-model), dan zal Janssen Pharmaceutica nagaan wat economisch rendabel is. Ajit Shetty: “Het is zeer onzeker dat wij daarin zullen meestappen, want dat zou consequenties hebben op andere markten. In Europa is er vrij verkeer van goederen en diensten, maar de prijszetting gebeurt in onderhandelingen met de overheid op nationaal niveau. Het gevolg is dat in de goedkoopste landen van de EU de groothandelaren de producten massaal opkopen, die herverpakken en tegen een hogere prijs verkopen in een ander land. Landen met lage prijzen – zoals België, Spanje en Griekenland – exporteren naar het Verenigd Koninkrijk, waar de prijzen 20 % tot 30 % hoger liggen dan hier. Nu al verdwijnt jaarlijks 3,5 miljard euro in de portemonnee van de parallelhandelaars en die bedragen komen de research noch de sociale zekerheid ten goede. In december 2004 waren er daardoor in de Belgische apotheken te weinig geneesmiddelen. De volumes bestemd voor de Belgische markt verhuizen massaal naar het buitenland. Als je daarbovenop nog een kiwi-model toepast, dan zullen de tekorten in de apotheken verder stijgen Wij pleiten dus voor een prijszetting op Europees niveau voor voorgeschreven geneesmiddelen. Bovendien willen we dat er alleen landelijk wordt onderhandeld over de terugbetaling. Zo valt de parallelhandel weg, hebben wij de sommen voor onderzoek en kan elke nationale overheid voor haar gezondheidsbeleid bepaalde producten goedkoper aanbieden aan de patiënt.”

Het Belgische gezondheidsbeleid is veel te sterk bepaald door de kostenbeheersing van de geneesmiddelen, dus begrotingsgedreven en te weinig gezondheidsgedreven, oordeelt Ajit Shetty. België hanteert zeer lage prijzen, voor de totaliteit van de verkochte geneesmiddelen zit het land op het gemiddelde van Europa. Maar, zo zegt Shetty, als je kijkt naar de 25 meest verkochte geneesmiddelen is België na Griekenland het goedkoopste land van Europa, hoewel de uitgaven toenemen

België is de thuismarkt van Janssen Pharmaceutica en vaak kijken de landen van export naar de prijszetting op de thuismarkt. Als de prijzen in België goed zijn, dan zijn de prijzen in het buitenland ook betrekkelijk goed. “Met bradage door het Nieuw-Zeelandse model brengen wij bepaalde producten niet langer op de Belgische markt. Indien wij ze in België sterk onder de kostprijs moeten aanbieden, zakken onze inkomsten wereldwijd. Daardoor dalen onze research- en productiekansen in België en dat willen wij zeer zeker vermijden.”

Op bezoek bij Thabo Mbeki

België staat in de research en de farmacieproductie aan de Europese top. Dat moet gevaloriseerd worden in de context van de gezondheidszorg, meent Aji Shetty. “In het Verenigd Koninkrijk is er het zogenaamde PPRS (Product Price and Reimbursement System) en wordt in de prijszetting rekening gehouden met wat een bedrijf betekent voor het wetenschappelijk onderzoek en de economie van het land. Het is zelfs een instrument om investeringen aan te trekken. Dat wordt in België amper mee in de afweging opgenomen. Wij brengen meer op aan de staat dan de geneesmiddelen kosten voor de begroting. Over 2003 gaf de farmaceutische nijverheid rechtstreeks 2,5 miljard euro inkomsten aan de staat en de overheidsuitgaven voor geneesmiddelen bedragen 2 miljard euro. Ik spreek dan niet over de economische voordelen van de gezondheid; mensen zijn minder afwezig op hun werk, zoeken minder de ziekenhuizen op enzovoort.”

De progressieve activisten eisen nu bij elk nieuw geneesmiddel dat het onmiddellijk en betaalbaar ter beschikking is van de armste mensen in India en Zuid-Afrika. Ajit Shetty vraagt zich af: “Hoe kunnen wij dat verwezenlijken en tegelijkertijd rendabel blijven? De logica zegt dat er een multi-tier-prijszetting, een meerlagige prijszetting – dus met lage prijzen in de arme landen en andere prijzen in de ontwikkelde landen – moet komen. Ik reis daarvoor binnenkort naar Zuid-Afrika, een belofte aan premier Thabo Mbeki toen hij op bezoek was in België.”

Frans Crols

Verhofstadt II verwart het gezondheidsbeleid met een besparingsbeleid. Wil België aan de wereldtop blijven in de farmacie, dan moet de overheid dringend het roer omgooien.