Malthus zwijgt weer

De grondstoffenprijzen nemen gas terug. De afkoelende Chinese groei maakte een eind aan een bonanza die nooit meer leek te stoppen. Die scheut zuurstof kan onze economie goed gebruiken.

In 2001 leek het nog alsof de grondstoffenprijzen alleen maar konden stijgen. Dat jaar trad China toe tot de Wereldhandelsorganisatie. De ‘fabriek van de wereld’ kon vanaf dan op volle toeren draaien, met een geweldige honger naar grondstoffen als gevolg. De grondstoffenmarkten begonnen een verschroeiende rit naar boven, de supercyclus was gelanceerd (zie grafiek De knik in de supercyclus). Thomas Malthus, de profeet van de schaarste, was helemaal terug. Door de stijgende vraag en de slinkende voorraden zouden grondstoffen nooit nog goedkoop zijn.

De grondstoffentraders beleefden gouden jaren. Kleine beleggers kochten grondstoffentrackers en reden de rit mee. Bij de spoorwegen werden koperdiefstallen een plaag. Na een korte onderbreking door de val van de zakenbank Lehman Brothers in 2008 bereikte de index van de London Metals Exchange begin 2011 een hoogtepunt (zie grafiek De knik in de supercyclus). Sindsdien brokkelt de index af. De veer lijkt gebroken. De tijden dat China kon uitpakken met groeicijfers van meer dan 10 procent, zijn voorbij. In het eerste kwartaal van 2011 viel de Chinese groei terug tot 9,7 procent op jaarbasis, en in de eerste drie maanden van dit jaar tot 7,7 procent.

De grondstoffenprijzen volgden. Begin 2011 noteerde de koperprijs nog rond 10.000 dollar per ton, nu schommelt die rond 7200 dollar. Ook aluminium en zink gingen lager. Een vat Brent-olie noteerde in april 2011 rond 125 dollar, vandaag is dat zowat 100 dollar. Dat het sentiment is gekeerd, sijpelt ook door naar de banken.

Einde van een tijdperk

Analisten beginnen hun vooruitzichten voor de grondstoffenprijzen te verlagen. “Einde van een tijdperk voor de koperstieren”, titelde Barclays begin april. Koper speelt een hoofdrol op de grondstoffenmarkten. Het metaal heeft veel industriële toepassingen en is moeilijk vervangbaar. In het voorbije decennium bleven de kopermijnen achter op de vraag, zegt Barclays. Tussen 2003 en 2011 steeg de kopermijnproductie jaarlijks met gemiddeld 1,9 procent, terwijl de vraag met 3,3 procent toenam. Sindsdien halen de mijnen hun achterstand in via uitbreidingen of nieuwe projecten.

Ook op de oliemarkt komen de vraag en het aanbod beter in evenwicht, met dank aan de olie en het gas uit de Noord-Amerikaanse schalielagen (zie kader Er is olie genoeg). Het Internationaal Energieagentschap sprak vorige week in een rapport over een aanbodschok die de markt nog jaren zal beheersen.

Prijsstijgingen blijven nooit ongestraft. Het kopertekort lokte een nieuwe productie uit, net zoals de hoge olieprijzen de Amerikaanse schalierevolutie ontketenden. “Een stijging van de grondstoffenprijzen is de beste manier om ze te doen zakken,” zegt Peter De Keyzer, de hoofdeconoom van BNP Paribas Fortis. “Duurdere grondstoffen maken ons niet alleen zuiniger, we gaan ook nieuwe boorputten delven, onze ontginningstechnologie verbeteren en meer recycleren. Aan het einde van de negentiende eeuw dachten de Britten ook dat de steenkoolvoorraden ooit zouden opraken. Maar hoge prijzen zetten onze inventiviteit aan het werk.”

De vraag is baas

Het kan lang duren voordat het aanbod de vraag inhaalt, zeker in de grondstoffensector. Een nieuwe mijn leg je bijvoorbeeld niet aan in een dag. Maar intussen zijn we toch zover. “Het systeem heeft zich geordend,” zegt Philippe Gijsels, hoofdstrateeg kapitaalmarkten bij BNP Paribas Fortis. “Aanbodtekorten bepalen de prijs niet langer. De vraag is nu baas op de markt. We zien de normale cyclische bewegingen. De explosieve prijsstijgingen liggen achter ons.”

Maar daar is Boris Cukon niet zo zeker van. De grondstoffenspecialist van de vermogensbeheerder Fuchs & Finance Associés ziet aanbodtekorten in zink en uranium opduiken. “Een aantal belangrijke zinkmijnen sluit, terwijl er niet genoeg nieuwe bijkomen,” zegt Cukon. “De Russische leveringen van uranium uit de ontmantelde kernkoppen aan de Verenigde Staten stoppen dit jaar. Grote mijnprojecten blijven in de vrieskast door de lage uraniumprijs.”

Ook de prijs van de edelmetalen goud en platina ziet Cukon stijgen. “In de jaren negentig vonden de mijnen jaarlijks zowat 80 miljoen ounce goud. Vandaag is dat nog 10 à 20 miljoen ounce, tegenover een jaarverbruik van 88 miljoen ounce. De Zuid-Afrikaanse platinamijnen, die het leeuwendeel van de wereldproductie leveren, boren al twee kilometer diep en beginnen tegen technologische grenzen te botsen. Bovendien hebben ze te weinig geïnvesteerd in het zoeken naar nieuwe platinalagen.”

Het moeilijke klimaat op de grondstoffenmarkt staat voor een omslag, besluit Cukon. Is hij zeker? “Dat ben je nooit. De markten brengen je elke dag bescheidenheid bij.”

JOZEF VANGELDER, LUC HUYSMANS EN WOLFGANG RIEPL

“Een stijging van de grondstoffenprijzen is de beste manier om ze te doen zakken”

“Het systeem heeft zich geordend. Aanbodtekorten bepalen de prijs niet langer. De vraag is nu baas op de markt”

De tijd van de vaste landbouwprijzen ligt stilaan achter ons.