Main Street betaalt voor Wall Street

Na het dreigende faillissement van Bear Stearn en het ultieme reddingsplan van de Amerikaanse overheid gingen onmiddellijk stemmen op voor een nieuwe regelgeving voor de financiële markten. Zo’n roep is onvermijdelijk na een crisis, zoals ook in 2002 gebeurde bij het boekhoudkundig schandaal van Enron. De media en de wetgevers doken op de zaak en concludeerden: strengere wetten! Na Enron kwam de Sarbanes-Oxleywet die sommige problemen groter maakte. Incidentenwetgeving levert losse eindjes op.

De Amerikaanse minister van Financiën, Hank Paulson, wilde de agenda niet laten bepalen door het Congres of deskundigen in de media. In de VS worden deze pundits genoemd en hun heerschappij een punditocracy, een expertsregime. Maandenlange debatten over marktregulering zouden de financiële markten onzekerder maken. Paulson, met zijn gestalte van een basketbalspeler, legde binnen enkele dagen de contouren van een plan op tafel. Dit resulteerde in de grootste reorganisatie van het toezichthoudend bestel sinds de Depressie van 1929. Alle heilige koeien gingen voor de bijl.

De regering-Bush wordt veel verweten. Dat is terecht als het gaat om de slordige aanpak van de schade die de orkaan Katrina veroorzaakte, maar in de Bear Stearnszaak trad ze snel op. Door de hypotheekcrisis zat de investeringsbank met tal van assets die prachtig leken in de boeken, maar die niet snel opvraagbaar waren en bovendien in waarde daalden. Ongeruste klanten vroegen hun geld op, maar de zakenbank had niet de liquiditeit om aan die vraag te voldoen. Bear Stearns moest lenen, maar wie wilde een bank in problemen geld voorschieten? De liquiditeitscrisis werd zo vanzelf een solvabiliteitscrisis. Uiteindelijk volgde de bail out. De Amerikaanse centrale bank kwam tussenbeide als reddende engel via JP Morgan dat Bear Stearns overnam.

Er zijn twee essentiële vragen. Is een borgtocht in de kredietmarkt en in de hypotheekmarkt gerechtvaardigd? Wie zijn gat brandt, moet immers op de blaren zitten. En kan een nieuw toezichthoudend systeem toekomstige problemen wel oplossen? De markt ontwikkelt zich sneller dan toezichthouders kunnen volgen.

In feite kreeg Wall Street een bail out van de Amerikaanse overheid. Bankiers die falen, vallen in het opvangnet van de federale overheid. Hun banken zijn too big to fail omdat ze het hele financiële systeem in hun val meenemen. Een faillissement zou het hele kredietwezen bevriezen en andere banken in liquiditeitsproblemen brengen. Main Street (de man in de straat) draait uiteindelijk op voor Wall Street. De belastingbetaler betaalt en redt de multimiljonairs uit de problemen. Eerlijk is het niet. Maar hoe kan men de bankiers van Bear Stearns de gevolgen van hun falen laten merken zonder het hele systeem in gevaar te brengen? Niet. Het gevolg is dat de Democratische presidentskandidaten nu ook een vangnet eisen voor de niet-kredietwaardige burgers die hun huizen uit moeten. Deze mensen namen een hogere hypotheek dan ze konden betalen. Nu komt de overheid met een borgtocht via overheidsgeld. De bescheiden Amerikaan betaalt voor zijn buurman die op te grote voet leeft. Een borgsom is een premie op wangedrag.

Kan een beter toezichthoudend systeem dit voorkomen? De Amerikaanse economie is gebaseerd op snelle winst en hoog risico. Greed is good. Paulson reorganiseert het lappendeken van toezichthouders in drie groepen. De Fed wordt supercop en houdt algemeen toezicht op de marktstabiliteit, ook van investeringsbanken. Een ‘Banken Toezichthoudend Agentschap’ houdt bancaire kredietverstrekkers in de gaten zoals hypotheekbanken. Veel Amerikanen leven op (consumptie)krediet: kredietkaartschuld schiet nu de lucht in. De Office of the Comptroller of the Currency (OCC) en Office of Thrift Supervision (OTS) verdwijnen. Een ‘Financiële diensten Toezichthoudend Agentschap’ richt zich op aanbieders van financiëledienstenproducten, zoals aandelen, opties en futures. De Securities and Exchange Commission (SEC), opgericht in 1934, en de Commodity Futures Trading Commission (CFTC) gaan op in dit Agentschap. Het ‘Federale Verzekeringsgarantie Agentschap’ houdt toezicht op het verzekeringswezen en vervangt de Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC).

Het plan-Paulson is slechts een schets, want het is aan een nieuwe president en een nieuw Congres om de finale vorm goed te keuren. De Fed als supercop is merkwaardig, want het was uitgerekend de politiek van goedkoop geld van de Fed die tot de crisis op de hypotheekmarkt leidde. Bovendien vallen makelaars niet onder de regelgeving en zij verleidden veel niet-kredietwaardige Amerikanen tot de aankoop van een huis boven hun vermogen.

De beste remedie was de harde les geweest. Falende bankiers gaan failliet en wanbetalers moeten uit hun huizen. Geen bail out, maar op de blaren zitten. De bankiers en wanbetalers hebben één groot geluk. 2008 is een verkiezingsjaar. (T)

De auteur is schrijver en columnist. Hij woont en werkt in de verenigde staten.

Derk Jan Eppink