Macron heeft het centrum uitgehold

EMMANUEL MACRON Critici noemen hem 'le président des riches'. © Getty Images

Emmanuel Macron en Marine Le Pen nemen het tegen elkaar op in de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen. De strijd overstijgt de Franse politiek.

Nadat hij in 2017 tot president van Frankrijk was verkozen, werd Emmanuel Macron een vaandeldrager van het radicale centrum. Hij was jong, slim en redelijk. Het liberalisme zat op een dieptepunt. Het Verenigd Koninkrijk had net besloten de Europese Unie te verlaten. De Amerikanen hadden net Donald Trump verkozen. In heel Europa piekten de populisten in de peilingen. Extreemlinks was aan de macht in Griekenland. Overal in de rijke wereld waren politici in opmars die beloofden muren op te trekken, experts te negeren en de klok terug te draaien naar een denkbeeldige gouden eeuw. Geen wonder dat de triomf van Macron in een van Europa’s scharnierlanden tot opluchting leidde.

MARINE LE PEN Plotseling de meest vanzelfsprekende oppositieleider.
MARINE LE PEN Plotseling de meest vanzelfsprekende oppositieleider.© AFP via Getty Images

Op 24 april neemt Macron het opnieuw op tegen Marine Le Pen. Deze keer gaat het niet zozeer om zijn aspiraties voor het radicale midden, maar om zijn staat van dienst als hervormer, zijn visie op de wereld en als leider die de Franse politiek nieuw leven heeft ingeblazen. Een overwinning zou een opmerkelijke prestatie zijn. Sinds Charles de Gaulle in 1965 is het niet meer gebeurd dat de Fransen een president hebben herkozen die een meerderheid in het parlement had. Toch moeten liberalen over de hele wereld het voorbeeld van Macron deze keer vooral als een waarschuwing zien.

Zijn centrisme is vooral economisch succesvol geweest. Zijn hervormingen hebben geleid tot een indrukwekkende heropleving van de werkgelegenheid en de oprichting van nieuwe bedrijven. In plaats van te proberen overbodige banen te behouden, heeft hij opleidingen gestimuleerd. Hij heeft echter nog genoeg te doen in een tweede termijn. Macron grijpt te graag naar staatscontrole, of het nu gaat om het aftoppen van de elektriciteitsprijzen of het beheer van de hypermarkten. Hij is er niet in geslaagd de Franse achterblijvers weer hoop te geven. En het labyrintische pensioensysteem is nog niet gereorganiseerd.

Kinderachtig

Internationaal heeft hij de bedreiging van de westerse orde door een opkomend China en een opvliegend Rusland correct ingeschat. Zijn oplossing was te proberen de Europese Unie een impuls te geven. In plaats van de confrontatie met Vladimir Poetin aan te gaan pleitte hij voor het bouwen van bruggen. Hij wilde de NAVO, die hij ervan beschuldigde “hersendood” te zijn, bagatelliseren door een Europese tegenhanger op te bouwen. Maar zoals de oorlog in Oekraïne heeft aangetoond, is de rol van Amerika in de verdediging van Europa onmisbaar. En hoewel zijn inspanningen om de jihadisten in de Sahel te verslaan moedig en prijzenswaardig waren, hebben ze weinig resultaat opgeleverd. Zijn omgang met het Verenigd Koninkrijk na de brexit was kinderachtig en precies wat Boris Johnson wilde.

Macron heeft het centrum uitgehold

Maar Macron is vooral tekortgeschoten in zijn pogingen om de Franse politiek nieuw leven in te blazen. Bij de verkiezingen in 2017 versloeg hij Marine Le Pen, een nostalgische nationaliste, met 66 tegen 34 procent. Over twee weken zou Macron volgens de peilingen nipt winnen, met 53 tegen 47 procent. In de eerste ronde stemde ruim de helft van de Fransen voor een kandidaat van nationalistisch rechts of antikapitalistisch links. Dat is meer dan in 2017.

Het alarm-Le Pen

Vijf jaar regering door de vaandeldrager van het centrisme heeft met andere woorden de steun voor het centrum uitgehold. Daar zijn veel redenen voor. De oorlog en de pandemie hebben de politiek gepolariseerd, en niet alleen in Frankrijk. Macron stoot kiezers soms ook af met zijn afstandelijke manier van doen. Critici noemen hem ‘ le président des riches‘. Dat etiket blijft hangen, deels omdat hij de vermogensbelasting in Frankrijk heeft verlaagd, maar vooral omdat zijn manier van doen die is van de hoogvliegende bankier die hij ooit was. Macron wordt ook geconfronteerd met een probleem waar regerende politici altijd mee te maken krijgen als ze het tegen populisten opnemen. Hij biedt een beleid dat saai in de realiteit is geworteld. De populisten zeggen alles wat de kiezers kan ophitsen, of het nu waar is of niet.

Macron heeft het centrum uitgehold

Een laatste reden is dat Macron blijk heeft gegeven van een weinig liberale veronachtzaming van de instellingen. Het is waar dat de oude politiek te veel ambtenaren voortbracht die te weinig te doen hadden, maar nu zijn de partijen van centrumlinks en centrumrechts bijzaak geworden in de presidentiële politiek. Natuurlijk hadden zij zichzelf moeten vernieuwen, maar Macron heeft hun werk bemoeilijkt door hun beste talent weg te pikken. Wat overblijft, is een strijd tussen Macron en een kakofonie van extremisten ter linker- en ter rechterzijde. Het resultaat is dat Frankrijk voor de rol van oppositieleider kijkt naar Le Pen, tot voor kort een bewonderaar van Poetin, en iemand die de Europese regels aan haar laars zou lappen door Franse burgers te bevoordelen op alle gebieden, van huisvesting tot banen. Haar kans om president te worden is alarmerend hoog.

Macron heeft het centrum uitgehold

Nood aan gezelschap

In 2016 schreef Macron: “Als we ons de komende vijf of tien jaar niet herpakken, zal Marine Le Pen aan de macht komen.” Wat moeten de centristen denken van het verontrustende feit dat, ondanks alles wat hij heeft gedaan, zijn woorden vandaag nog even waar zijn als toen?

Een belangrijke les is dat complexe compromissen het moeten afleggen tegen slogans. Politiek gaat zozeer over bevolkingsgroepen en identiteit dat materiële winst in termen van banen en economische groei noodzakelijk maar niet voldoende is voor een herverkiezing. Een andere les is dat één persoon het radicale centrum niet overeind kan houden. Dat komt niet alleen omdat er te veel afhangt van elke herverkiezing en van een opvolger, maar ook omdat, zoals centristen weten, individuen gebreken hebben. Het Franse centrisme en zijn Anglo-Amerikaanse liberale neven zijn in de eerste plaats systemen. Ze vereisen voortdurende vernieuwing, door middel van argumenten en concurrentie. Emmanuel Macron hoort nog altijd de stem te krijgen van de liberalen, maar hij heeft gezelschap nodig.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content