Machteloos tegen de zwarte markt

Argentinië is in de ban van de dollar. In een poging om de kapitaalvlucht in te dijken, heeft de regering strenge valutabeperkingen ingevoerd. Het mag niet baten: de Argentijnen vertrouwen hun peso niet meer.

Cambio dolares, cambio! Massaal trekken Argentijnen er tijdens de zomermaanden januari en februari op uit. Vele Portenos verlaten de hoofdstad en Buenos Aires verandert in een spookstad. Voordat men zich in lange files op de uitvalswegen waagt of aanschuift voor de incheckbalies op de luchthavens moeten Argentijnen eerst een lange rij bij een illegaal wisselkantoor trotseren. Om kapitaalvlucht te voorkomen, maakt de regering de aankoop van vreemde valuta moeilijker. Sinds de militaire dictatuur in 1975 is de Amerikaanse dollar bij de Argentijnen ingeburgerd. De prijs van een wagen, huis, stuk grond wordt steevast in dollar aangekondigd.

De 37-jarige Laura, die met een vriendin een citytrip naar Santiago maakt, staat al een dik uur te wachten om wat dollars te kopen. “Dit illegale wisselkantoor heeft volgens internet de beste koers vandaag, vandaar de drukte”, zucht Laura.

Kopen in het buitenland

Twee dagen nadat president Cristina Kirchner werd herverkozen op 23 oktober 2011, kondigde ze valutabeperkingen aan om de kapitaalvlucht in te dijken. Argentijnen dumpen hun peso’s vanwege de torenhoge inflatie — volgens schattingen ruim 25 procent per jaar — en wisselden ze in voor Amerikaanse dollars die ze op rekeningen buiten Argentinië stallen. Meer dan twee jaar later is de kapitaalvlucht relatief beperkt gebleven, maar is wel een bloeiende zwarte markt ontstaan. Daar betaal je voor een dollar ruim 60 procent meer dan de officiële koers. “Natuurlijk weet de regering van de handel, maar ze kan er niks aan doen. Waar vraag is, is aanbod”, zegt een zwarthandelaar die zich Martin noemt.

De Argentijnen proberen op alle mogelijke manieren de beperkingen te omzeilen. In korte tijd is bijvoorbeeld het gebruik van kredietkaarten in het buitenland verviervoudigd. “Ik koop me een ongeluk in het buitenland, omdat mijn bank alles nadien tegen de gunstige officiële koers verrekent”, vertelt Laura. Anderen gebruikten Paypal om met hun kredietkaart grote sommen geld over te schrijven naar buitenlandse rekeningen. In een poging het wegvloeien van dollars te voorkomen, besliste de regering dat inwoners per jaar nog maar twee artikelen online in het buitenland mogen kopen. Elk volgend item wordt belast als import.

Bovendien worden alle aankopen met bank- en kredietkaarten buiten Argentinië tegen 35 procent belast. “We leven in een kapitalistische gevangenis, de rijken betalen die 35 procent met de glimlach als ze naar Miami gaan. Wij kunnen straks niet meer met vakantie buiten Argentinië”, zucht Laura.

Versoepeld

Het speelt de illegale wisselkantoren alleen maar in de kaart. Ondertussen zijn er al een vijftiental wisselkoersen voor dollars en euro’s. Vergelijken kan op hun websites.

De regering kijkt knarsetandend maar vooral machteloos toe. “Het probleem is natuurlijk niet de dollar, maar de peso. Als de regering een fatsoenlijk economisch beleid zou voeren, zonder 25 procent inflatie, dan spreken we hier niet met elkaar”, zegt zwarthandelaar Martin. Op dit ogenblik haalt hij maandelijks zo’n 60.000 peso (3500 euro) inkomsten uit zijn handeltje, waarvan hij iedere maand zo’n 150 euro afdraagt aan de wijkagent om een oogje dicht te knijpen. In het centrum van Buenos Aires opereren nog ongeveer 400 collega’s.

Stilaan lijkt ook de regering het zinloze van de valutarestricties te beseffen. Na twee jaar is het duidelijk dat ze de economie meer kwaad dan goed heeft gedaan. Wie een officieel inkomen heeft van 7200 peso (650 euro) mag voor maximaal 2000 dollar per maand inwisselen. Of dat veel uithaalt, valt te betwijfelen. 7200 peso is meer dan het gemiddelde gezinsinkomen, waardoor mensen met een klein salaris nog altijd verstoken blijven van officiële dollars. Bovendien werkt bijna de helft van de Argentijnse bevolking in het zwart.

Onrust

De Argentijnen weten wat het betekent als een munt snel waarde verliest. Dertien jaar geleden doorstond het land de zwaarste economische crisis in zijn geschiedenis. De peso verloor toen in drie maanden 300 procent van zijn waarde ten opzichte van de Amerikaanse dollar. De Argentijnen zagen grote delen van hun vermogen verdwijnen. De regering kon haar schulden niet langer terugbetalen, ze kwam zo’n 70 miljard euro te kort. Het vertrouwen van beleggers kreeg zo’n klap dat Argentinië nog altijd moeilijk kan lenen op de internationale kapitaalmarkten.

Toch herstelde de Argentijnse economie krachtig. Het Zuid-Amerikaanse land werd door sommige economen zelfs als lichtend voorbeeld gezien voor probleemgevallen als Griekenland en Portugal, die ook kampen met hoge staatsschulden en handelstekorten. De export van Argentijnse producten bloeide en zorgde voor flinke economische groei, maar ook de inflatie nam in snel tempo toe.

Argentinië kampt bovendien al ruim een jaar met sociale onrust. Door de prijsstijgingen zijn werknemers genoodzaakt keer op keer loonsverhogingen te eisen. Het aantal stakingen en werkonderbrekingen piekte vorig jaar op gemiddeld drie per dag. De meest opvallende staking was die van de politie, afgelopen maand december. Agenten legden een week het werk neer, wat leidde tot gewelddadige plunderingen in heel het land. Er vielen twintig doden en tientallen gewonden.

DAVID D’HONDT IN BUENOS AIRES