Maak beleggen fiscaal neutraal

Beleggingsfondsen zijn een snoepwinkel voor beleggers. Ze bestaan in alle maten, geuren, kleuren en vormen. Zo zijn er die hun winst uitkeren of die herbeleggen, die actief worden beheerd of gewoon een index volgen, die open of gesloten zijn, en die rechtspersoonlijkheid hebben of niet. Elk fonds heeft een beleggingsstrategie en wordt verdeeld door een brede waaier van binnen- en buitenlandse aanbieders.

De sociale dimensie van beleggingsfondsen wordt vaak uit het oog verloren. Enkel via fondsen kunnen kleine beleggers op een verantwoorde manier meesurfen op de golven van de financiële markten. Zo kunnen ook zij op lange termijn een graantje meepikken. Dat komt doordat in een fonds vele kleintjes één grote maken. Het fonds belegt dat kapitaal en het spreidt de risico’s. De eieren worden in vele mandjes gelegd. Als een ei breekt, wordt het hele vermogen niet in één klap weggeveegd. Dat gebeurde bij veel beleggers toen Fortis – het goedehuisvaderaandeel bij uitstek – op de fles ging.

Fondsen maken beleggen laagdrempelig. De financiële markten zijn er niet voor de happy few, maar voor iedereen. Mijn verbazing was dan ook groot toen net de centrumlinkse regering-Di Rupo de fondsen een mokerslag van formaat toediende. De fiscale vrijstellingen werden afgeschaft, de beursbelasting meermaals verhoogd, met een retroactieve belasting over de meerwaarde vanaf juli 2008 erbovenop. Dat was nooit vertoond in België.

Het gevolg van al dat fiscale geweld laat zich raden. De combinatie van lage rendementen, hoge kosten en hoge belastingen is geen aantrekkelijk commercieel plaatje. Daarom lieten veel beleggers fondsen links liggen. Tegen beter weten in lieten ze zich ertoe verleiden om zelf wat te spelen op de beurs. Zo dachten ze snel belastingvrije meerwaarden mee te graaien.

Maar daar heeft de regering-Michel nu een stokje voor gestoken. Voor alle aankopen vanaf 1 januari geldt een speculatiebelasting die snelle verkopen tegen 33 procent belast. Die belasting is manifest oneerlijk. Ze belast enkel meerwaarden, minwaarden zijn niet aftrekbaar. En dus halen beleggers hun neus weer op voor de beurs. Dat blijkt uit het aantal transacties bij onlinebrokers en beursvennootschappen. Dat zou meer dan 25 procent lager liggen dan een jaar eerder.

Fondsen zijn niet onderworpen aan de speculatiebelasting. Meer heeft de fondsenindustrie niet nodig om fiscaal slimme producten uit haar hoed te toveren. Ze verpakt allerhande strategieën – ook de meest speculatieve – in fondsen en verkoopt die aan speculanten. Door die verpakking muizen ze onder de speculatiebelasting uit. Zulke fiscale argumenten waren in het verleden wel vaker een verkoopargument. Veeleer dan oog te hebben voor de kosten van het product en de risico’s van een belegging, lijkt het dat veel beleggers vooral worden gedreven door de fiscaliteit.

Dat is het fiscale verdriet van België in een notendop: de politici nemen een half doordachte fiscale maatregel, en vervolgens gaat de sector aan de slag om fiscaal creatieve constructies op te zetten, zodat de nieuwe belasting amper wat oplevert. Daarna wordt er wat gerepareerd en een nieuwe belasting ingevoerd. Los van de risico’s en de kosten, springen de beleggers altijd op de fiscaal goedkoopste trein.

En dus staat het in de sterren geschreven dat de fondsenindustrie een winstgevend jaar tegemoet gaat. De fiscale spitstechnologie mag wat kosten. Of de beleggers daar beter van worden, hangt niet af van het product, maar van de grillen van de financiële markten. De overheidsbegroting zal er wel bekaaid van afkomen, dat is nu al duidelijk. Willen we die logica verlaten, dan is er maar één recept: beleggingsbeslissingen fiscaal neutraal maken. Of je nu rechtstreeks of onrechtstreeks in aandelen of obligaties belegt, de belastingdruk zou dezelfde moeten zijn.

Ondertussen zal de invoering van de speculatiebelasting de Belgische onlinebrokers en beursvennootschappen commercieel doen bloeden. De fondsenindustrie zal als een feniks uit zijn as herrijzen.

De auteur is advocaat van Rivus en professor aan de Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen van de KU Leuven en de Fiscale Hogeschool.

ANTON VAN ZANTBEEK

“Of je nu rechtstreeks of onrechtstreeks in aandelen of obligaties belegt, de belastingdruk zou dezelfde moeten zijn”