Lichtzinnige banken

Niet alleen Griekenland blijkt problemen te hebben, maar ook een aantal steden, waaronder Milaan. Dat kan de banken opnieuw in een benarde situatie brengen.

Elke week komen er nieuwe feiten aan het licht. De financiële crisis zit veel dieper dan gedacht. Er ongedeerd uit komen, wordt een titanenwerk omdat niemand meer weet waar de financiële wereld naartoe gaat. Het is een feit dat alle voorbije en nieuwe perikelen één zaak gemeen hebben: het betreft altijd afgeleide productenstructuren die door banken werden opgezet.

Milanese crisis

Na de Griekse crisis, die alweer een nieuwe wending neemt en de spanningen binnen de Europese lidstaten tot een nieuwe climax drijft, is er een nieuwe opgedaagd: de Milanese. De stad Milaan zou namelijk op aanraden van een viertal banken de structuur van een 30-jarige lening via een swap gewijzigd hebben. De oorspronkelijke vastrentende lening zou zo omgetoverd zijn in een gelijklopende lening met veranderlijke coupons, waarvan de waarde rechtstreeks aan de rentestand gekoppeld is.

Interestswaps zijn vrij frequent in financiële middens. Meestal vinden ze plaats tussen partijen die gediend zijn met de wijziging in de rentestructuur. Voor een stad als Milaan is het de vraag of zo’n wijziging zinvol kon zijn. Wie zo’n swap overeenkomt, doet dat meestal omdat zijn inkomsten rentegevoelig zijn. Door een vaste rente om te zetten in een veranderlijke rente, wordt elk renteverschil vermeden, mits de referentierente gelijk is. Maar de inkomsten van een stad kunnen moeilijk renteafhankelijk zijn, tenzij voor eigen beleggingen. We mogen dus veronderstellen dat de banken het stadsbestuur een substantiële lastenbesparing voorgeschoteld hebben door openlijk op een rentedaling te speculeren.

Van 2005 tot het losbreken van de crisis midden 2007 is de kortetermijnrente in euro verdubbeld in plaats van gedaald. Wat betekent dat Milaan veel meer heeft moeten betalen dan oorspronkelijk voorzien was. Volgens de Italiaanse rechter die de zaak tegen de banken aanspant, wordt de transactie als frauduleus bestempeld. Wat Milaan overkwam, heeft België aan het begin van de jaren ’90 eveneens meegemaakt, met een budgettair verlies van 52 miljard Belgische franken. De toenmalige minister van Financiën, Philippe Maystadt, had zich ook een reeks verlieslatende deviezenswaps laten opsolferen.

Tal van landen, regio’s, gemeenten en steden kennen gelijkaardige problemen. In de Milanese zaak blijkt een ander euvel te schuilen: de banken belast met de waardering van het contract zouden de prijs stelselmatig in hun voordeel hebben becijferd. Het vonnis zou wel eens wereldwijd gezaghebbende gevolgen kunnen hebben en tal van andere zaken kunnen losweken. Wat de banken opnieuw in een benaderde situatie zou brengen.

Diezelfde banken passen vrij lichtzinnige boekhoudmethodes toe om hun overmatige risicovolle posities te verdoezelen en zo hun reserveverplichtingen te verminderen. De media geven de indruk dat dergelijke praktijken recent zijn. Maar sinds afgeleide producten bestaan, gebruiken de banken ze om hun balans stelselmatig op te fleuren. Een van de meest voorkomende transacties bestaat erin financiële activa door te verkopen aan kasrijke bedrijven. Die laatste moeten tezelfdertijd een calloptie ten behoeve van die banken schrijven, waarmee ze hun activa kunnen terugwinnen. Het merkwaardige van de operatie is dat de uit-oefenprijs van die opties één munteenheid groot is (1 dollar, 1 pond of 1 euro). De premie van die call echter was groter dan de tegenwaarde van de activa! (C)

Door Jean-Pierre Avermaete