Er is meer te leren uit onze fouten dan uit onze successen. De laatste hebben we nodig om het vol te houden, ons goed in ons vel te voelen, respect en vertrouwen af te dwingen en eventueel een mooie bonus te verdienen. Maar we leren er relatief weinig uit. Want onze successen zijn gebaseerd op zeer veel factoren die allemaal samen op groen moeten staan. We weten echter achteraf, als we het succes aan het vieren zijn, niet goed welke factoren nu echt belangrijk waren voor het succes, en welke niet. Pas als we met ons hoofd tegen de muur lopen, beseffen we hoe het verkeerd kan gaan. We leren waar de muren staan en dat het niet slim is om met gebogen hoofd vooruit te hollen.
Mijn echtgenote Ann en ikzelf schreven het boek Beter zorgen voor jezelf. Het werd een bestseller en verkoopt nog altijd meer dan behoorlijk. Nadien schreven we De epo-factor. Zoek het niet in de boekhandel. Het werd een absolute flop. Ik heb honderden exemplaren uit de ramsj moeten redden, en ik heb ze weggegeven tijdens voordrachten. Als auteurs waren we ervan overtuigd dat het tweede boek dezelfde kwaliteiten had als het eerste. Het eerste ging over gezond omgaan met jezelf, het tweede over gezond omgaan met anderen. De potentiële markt voor beide boeken was even groot. De lezer dacht er volkomen anders over.
Als je de twee boeken vergelijkt, dan vallen twee dingen onmiddellijk op. ‘Zelfzorg’ had een prachtige omslag en een titel die voor zichzelf sprak. De ‘Epo-factor’ doet denken aan doping (niet aan goede relaties tussen mensen) en de omslag verdient terecht de titel ‘lelijkste omslag van het jaar’. Ik was verliefd geraakt op een titel die het tijdens een les zeer goed doet, maar op een omslag enkel voor verwarring zorgt. En de grafische afdeling van de uitgeverij was even ingedommeld. Met twee zulke blunders als startpunt graaf je je eigen graf.
En er is nog meer vreemds aan de hand in de verhouding tussen het positieve (onze successen) en het negatieve (onze nederlagen). We hebben de neiging voor onszelf de triomfen toe te schrijven aan onze inzet, onze talenten, ons volhardingsvermogen, maar onze nederlagen aan toeval, een kort moment van zwakte of sabotage door anderen. Wil je dus iemand volmondig de lof toezwaaien, wijs dan op zijn langdurig volgehouden inspanningen. Wil je iemand de schande van een grote blunder besparen, wijs dan op een kortstondige onoplettendheid. Als je ooit blundert dat het geen naam heeft, leg dan uit dat je een oordeelfout hebt gemaakt. Want iedereen weet dat een oordeel een zeer kortstondig gegeven is, iets dat ons bijna van buitenuit opgedrongen wordt. Uiteraard is dat nonsens. Onze intuïtieve oordelen zijn bijna altijd het eindresultaat van een langdurig rijpingsproces; intuïtie weerspiegelt onze gecumuleerde ervaringen. Maar dat klinkt bij blunders niet zo leuk.
Denk vooral niet dat deze asymmetrie zich beperkt tot wat boeiende voorbeelden uit het privéleven. Beleggers verkopen graag hun positieve aandelen, de aandelen waarmee ze winst gemaakt hebben; en verkopen met veel moeite hun negatieve aandelen, aandelen waar ze verlies op moeten nemen. Beurzen nemen overigens regelmatig ‘winst’, maar ik heb nog nooit een beursanalist horen zeggen dat er verliesnemingen op de beurs zijn. Het woord alleen al…
Jaarverslagen van bedrijven spreken met veel eigen lof over de mooie resultaten, en verwijzen elegant naar externe factoren als de resultaten tegenvallen. Ook in Japan.
We focussen niet graag op het negatieve, omdat dat ons depressief dreigt te maken. En we moeten vooruit. Het zal wel daarom zijn dat ondernemers zulke positieve mensen zijn. Zuurpruimen en zeurpieten maken zelden goede ondernemers. En als we dan leuke resultaten boeken, vieren we die liever dan ze heel grondig te analyseren. Dat is psychisch gezond. Maar als de nederlaag niet meer te camoufleren valt, dan dringt een analyse zich op. Zelfs dan gaan we meestal niet al te effectief te werk. We zoeken dan liefst een zondebok. Als we die kunnen verwijderen, is het probleem opgelost. Denken we. Maar oorzaken liggen meestal niet bij individuen, maar bij systemen. Pas als we echt focussen op een ‘post mortem’, op zoeken naar de doodsoorzaak, niet naar de moordenaar, kan een echt leerproces plaatsvinden. U zult ondertussen ook al wel begrepen hebben dat dit een kenmerk is van een echt lerende organisatie en waarom dit soort bedrijf zo zeldzaam is.
De auteur is professor-emeritus aan de Vlerick Business School.
MARC BUELENS
Pas als we echt focussen op een ‘post mortem’, op zoeken naar de doodsoorzaak, niet naar de moordenaar, kan een echt leerproces plaatsvinden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier