Kiezen voor het juiste kapitalisme

Het principe van de stoommachine werd 2000 jaar geleden al op rudimentaire wijze ontdekt door Heron van Alexandrië. Op dat moment stonden de Romeinen aan het hoofd van Egypte. Volgens Robert Litan en Carl Schramm, auteurs van Better Capitalism is dat de reden waarom niets werd gedaan met de spectaculaire uitvinding. De Romeinen waren enkel geïnteresseerd in gebiedsuitbreiding en beloonden militaire veroveringen. Ondernemerschap was hinderlijk. Zelfs een militaire toepassing van de aeolipile, zoals het stoomtoestel heette, zagen de Romeinen niet. Litan en Schramm halen dat voorbeeld aan om aan te tonen dat de omgevingsfactoren essentieel zijn voor innovatie. Eeuwen later sloeg het principe van de stoommachine wel aan.

Litan is senior fellow bij het Brookings Institution en Schramm is visiting scientist aan het MIT. Beiden zijn vooral bekend van het boek dat ze met William Baumol schreven, Good Capitalism, Bad Capitalism. Daarin vroeg het drietal zich af welke vorm van kapitalisme ideaal is om langetermijngroei te verzekeren. Het verrassende antwoord, op basis van een gigantische database van informatie, is een combinatie van entrepreneurial en big firm capitalism. De economie heeft dus het meeste baat bij jonge ondernemingen gebaseerd op nieuwe ideeën. Maar de grote en bestaande ondernemingen zijn ook nodig om die jonge ondernemingen te ondersteunen.

Het onderzoek van het drietal leidde zelfs tot een nieuwe wet in de economie: Schramm’s law. De wet van Schramm houdt in dat er een vaste relatie bestaat tussen de groei van het bbp en het aantal nieuwe ondernemingen. De belangrijkste factor is het aantal starters dat uiteindelijk kan doorgroeien tot een gevestigde waarde. Enkel veel nieuwe ondernemingen hebben, is niet voldoende.

In Better Capitalism bouwen Schramm en Litan voort op dat concept. Volgens de auteurs is er vandaag veel kritiek op ‘het’ kapitalisme, maar worden er bitter weinig ernstige alternatieven aangereikt. Hét kapitalisme bestaat volgens de auteurs overigens niet omdat er vier verschillende vormen van bestaan: het eerder vermelde entrepreneurial en big firm capitalism met daarnaast nog het state directed en oligarchische kapitalisme.

De stelling van de auteurs blijft dezelfde: als we de koopkracht van de burgers de komende honderd jaar willen vertienvoudigen, zoals we dat in de vorige eeuw hebben gedaan, dan hebben we de beste vorm van kapitalisme nodig en dat is een blend of mengeling van grote ondernemingen en entrepreneurs. De exacte mix verschilt volgens de auteurs van land tot land. Maar beide ondernemingsvormen zijn belangrijk, niet alleen de entrepreneurs die met nieuwe ideeën komen. Ook grote ondernemingen zijn essentieel. En dat laatste wordt in ons land en in Europa al eens vergeten. Schramm en Litan vinden in hun besluit dat Europa kwetsbaarder is dan de Verenigde Staten. Een entrepreneur krijgt hier niet altijd de waardering die hij verdient. Een faillissement is een schande, terwijl dat in de VS toelaat met een schone lei te herbeginnen.

Robert Litan en Carl Schramm, Better Capitalism. Renewing the Entrepreneurial Strenght of the American Economy, Yale University Press, 2012, 280 blz, 30 euro

THIERRY DEBELS