Kermis in de hel

De meteo is geld waard. Ook België ontsnapt niet aan de commercialiseringsgolf. Vrijbuiters zoals Meteo Services en Meteo Consult spelen handig in op de inertie van het KMI en verleiden de consument met blitse alternatieven.

In 1971 was Eddy De Mey sportverslaggever voor Het Laatste Nieuws in de regio Lebbeke-Dendermonde-Buggenhout. In 1973 begon hij voor dezelfde krant cursiefjes te schrijven over het weer. Vandaag, anno 1996, is Eddy De Mey (47 j.) weerman van dienst bij tv-zender VTM. Een fraaie carrière. “Je hoeft bij mij geen diploma’s weerkunde te zoeken,” bekent hij eerlijk. “Ik heb zelfs geen hogere studies achter de rug. Alles is zo’n beetje op mij afgekomen. Beschouw me maar als een weerjournalist.”

Sommigen hebben het daar nogal moeilijk mee. Wie in België geld wil verdienen als weervoorspeller, kan immers ongehinderd aan de slag. Het beroep is niet beschermd. “Je giet allerlei weermodellen samen, schudt eens goed en maakt er dan een eigen brouwsel van,” snuift Michel Demeyer, weerpresentator bij de BRTN en werkzaam bij het KMI ( Koninklijk Meteorologisch Instituut). “En van wetenschappelijke relevantie trek je je nauwelijks nog iets aan.”

OPSMUK.

“Het weer voorspellen begint steeds meer te lijken op één grote opsmukoperatie,” vindt ook BRTN-weercollega Frank Deboosere. “Mensen met een commerciële neus spelen handig in op het vraaggevoel van de markt. Zij kopen her en der weergegevens voor een prikje, verpakken die in een mooi kleedje en verkopen ze met winst aan de media en privé-gebruikers. Het weerbericht zélf wordt er niet beter van. De wetenschappelijke waarde is nul. Maar je kan er wel flink wat geld mee verdienen. U vraagt, zij draaien.”

Ook België ontsnapt niet aan de commercialiseringsgolf. Het Nederlandse bedrijf Meteo Consult 40 werknemers groot, 6 miljoen gulden omzet in 1995 (108 miljoen frank) kijkt al enkele jaren met argusogen naar onze markt. Oprichter en hoofdaandeelhouder (51 %) Harry Otten, in een vorig leven weervoorspeller bij het Nederlandse KNMI, acht nu de tijd rijp voor actie. “Wij komen nog dit jaar met een faxdienst op de Belgische markt, zoals we ook in Nederland en Duitsland hebben gedaan,” zegt hij. “Via een 0900-nummer zullen klanten een fax kunnen opvragen met de weerverwachting voor de komende dagen, inclusief satellietfoto’s en neerslagbeelden. We vermoeden dat we in België per jaar tienduizenden faxen kunnen versturen.”

Meteo Consult kreeg vorige maand al een voet op Belgische bodem, door een (exclusief) weercontract met de teletekst-dienst van VTM. Zegt Otten : “De opstart van een Belgische nv zit nu in de pijplijn.”

Nog intrigerender is de opstart van Weerkanaal, een tv-zender die per satelliet non-stop weervoorspellingen tot in de Belgische en Nederlandse huiskamer moet doorstralen. “We mikken op 1 juli als streefdatum,” stelt Otten. “Tegen eind 1997 moet de zender in tien Europese landen te ontvangen zijn.”

Voor dit project werkt Meteo Consult nauw samen met het Amerikaanse Weather Channel, een commercieel tv-station dat al 13 jaar lang 24 uur op 24 weerinformatie brengt. In 1995 rijfde dit kanaal, zo schat het zakenblad Forbes, 40,8 miljoen dollar aan reclame-inkomsten binnen. Het prijkt vandaag met 61 miljoen kabelabonnees in de landelijke top-12.

Een weerzender als het Weather Channel blijkt er wonderwel in te slagen de aandacht van de kijker vast te houden gemiddelde kijkblokken van 14 minuten zijn geen uitzondering. Hoe ? Door uitgebreide weerverslaggeving te koppelen aan de actualiteit, ontspanning en gezondheid. Zelfs heuse films of documentaires passeren de revue. Onderwerpen als de impact van het weer op de veldslagen tijdens Wereldoorlog II of een spannend portret van wetenschappers die op orkanen jagen, haalden telkens hoge kijkpieken.

“Ik ben ervan overtuigd dat weerkanalen ook in Nederland en België heel populair kunnen worden,” zegt Harry Otten. “De kosten om zo’n zender te maken, zijn relatief gering. Je hoeft helemaal niet zo’n hoge kijkdichtheid te hebben om toch een break-even-punt te bereiken. Bovendien mik je op een zeer specifieke doelgroep. Ideaal voor reclamemakers.”

De kans dat het Weerkanaal evenwel op 1 juli 1996 door de Vlaamse kabelmaatschappijen zal worden doorgegeven, is eerder beperkt. Otten heeft nog steeds geen vergunning aangevraagd bij het kabinet van minister voor Media Eric Van Rompuy ( CVP). Maar de interesse is er. “Er is zeker een markt voor een weerkanaal in Vlaanderen,” zegt Frans Dierickx, manager nieuwe ontwikkelingen bij VTM. “Maar dan wel binnen een groter geheel bijvoorbeeld door internationale samenwerking. Voorlopig koesteren we nog geen concrete plannen. Maar we tasten wel het terrein af.”

Harry Otten hoopt dat hij het bestaande contract voor de teletekst binnenkort kan uitbreiden naar de volledige tv-verslaggeving op VTM. “Meteo Consult heeft zijn prijsofferte bij VTM ingediend,” bevestigt Eddy De Mey. “Als die wordt aanvaard, komt er bij VTM en bij mij thuis een meteorologisch station dat meer apparatuur zal bevatten dan bij het KMI en de Meteo Wing ( nvdr.- de weerdienst van de luchtmacht) samen. Er zullen vier computermodellen mee worden aangemaakt.”

KAPERS.

Maar er doemen kapers op aan de kust. “Wij deden VTM een zelfde voorstel in de grootte van 5 miljoen frank op jaarbasis,” verklapt Johan Jaques (30j.). Deze jonge licentiaat fysische aardrijkskunde, die tot voor kort nog werkte bij de Meteo Wing, zamelde begin deze maand 3,6 miljoen frank bijeen voor de opstart van Meteo Services, een Leuvense nv. Een van zijn partners is André Schevers, weerman bij de RTBF-tv. Ook hij overweegt verlof zonder wedde aan te vragen bij de Meteo Wing om commercieel te gaan.

Zegt Schevers : “De marktkansen voor meteorologische kennis in de privé zijn enorm. Denk maar aan de energiesector, het bouwbedrijf, de landbouw, de scheepvaart en de vrijetijdsbranche. Onze focus ligt nu in eerste instantie op de media. Zo hebben we offertes ingediend bij het merendeel van de Belgische tv-stations zowel commerciële als openbare.”

Meteo Services rijfde al een contract binnen met het Franse TF1. En als alles volgens plan verloopt, zal het deze zomer het dagelijkse tv-bulletin “Météo des Plages” voor de RTBF verzorgen. Johan Jaques : “Onze troefkaart is Metacast Ultra 2.00, een grafisch softwarepakket van Noorse makelij waarvan wij de exclusieve verdeler zijn in de Benelux en waarmee we op een visueel erg aantrekkelijke manier on line bewegende weerkaarten kunnen genereren.”

Hiermee wil Meteo Services ook doorbreken in de geschreven pers. “Met ons product moeten geen grafieken meer worden aangemaakt,” stipt Johan Jaques aan, “wat geld- en tijdbesparend werkt voor zowel kranten- als tv-redacties.” Momenteel levert de firma al dagelijks een volledig gelayout weerverslag aan de krant De Standaard. Een offerte voor de hele VUM-uitgeversgroep is ingediend.

Voor zijn basisgegevens de meest cruciale kostenfactor voor een weerbedrijf doet Meteo Services een beroep op het Dets Nors Meteorological Institute ( DNMI), zeg maar het Noorse “KMI”. “Dagelijks worden ons de data om 6.30 uur ‘s ochtends per Internet-lijn doorgezonden,” zegt Jaques. “Voor eventuele controle en correctie van de data baseren we ons op de wijdverspreide voorspellingsmodellen van Offenbach (in Duitsland) en Reading (Groot-Brittannië).” Het jaarbudget voor de aankoop van die data schat Jaques op 5 miljoen frank.

Daarnaast betrekt Meteo Services ook uurlijkse of drie-uurlijkse synoptische waarnemingen, radaropnames, safirbeelden (blikseminslag) en satellietfoto’s van het KMI. Kostenplaatje : 2 miljoen frank per jaar. “We genieten wel een beginnersreductie,” voegt Jaques eraan toe. Maar als de beelden op tv worden uitgezonden, moet daar nog eens een commissie worden bijgeteld afhankelijk van het type zender en het publiek.

KARTEL.

Het KMI past nog maar vrij recent die strikte prijzenpolitiek toe. Ze werd van kracht in februari 1996 toen Ecomet een economische belangengroepering van zeven Europese “KMI’s” (België, Frankrijk, Groot-Brittannië, Oostenrijk, Noorwegen, Finland en Ijsland) het daglicht zag. “Een delicate zaak,” vindt Johan Jaques. “Die tarifering fietst elk opstartend privé-weerbedrijf al vanaf het begin op achterstand tegenover de nationale weerinstituten.”

Harry Otten zegt het in minder omzwachtelde termen. “Ecomet is een kartel, opgezet mét goedkeuring van de Europese Unie.” Hij kan maar niet vatten dat het DG IV voor mededingingsbeleid van EU-commissaris Karel Van Miert de nationale meteodiensten aanmoedigt om de commerciële toer op te gaan. “Dit in tegenstelling tot de VS waar de National Weather Service geen enkele commerciële activiteit onderneemt. In plaats daarvan levert zij de weergegevens tegen marginale kostprijs ( nvdr.- de kosten voor toelevering van de data) aan particuliere weerfirma’s, die er vervolgens handel mee kunnen drijven.”

Vandaag telt de commerciële weersector in de VS zo’n 100-tal bedrijven, goed voor een jaarlijkse omzet van 250 à 300 miljoen dollar (9 miljard frank) en 5000 werknemers. Otten : “Het is de enige voorwaarde om werkgelegenheid te creëren. Maak de markt vrij.”

Serge De Ryck, juridisch adviseur bij het KMI, beseft dat er spanningen zijn. “Het schoentje wringt bij de prijs die wordt gevraagd. Ecomet legt een minimumtarief vast voor de weerinformatie die wij leveren. En velen vinden dit té hoog.” Maar hij voelt zich geruggensteund door de Europese Commissie.

De Ryck : “In zijn antwoord op een parlementaire vraag ( nvdr.- dd. 17 januari 1996) verklaarde Karel Van Miert dat hogere prijzen dan de marginale kosten niét in strijd zijn met de vrije marktconcurrentie ( sic). Op die manier, zo argumenteert hij, draagt de privé ook bij tot de infrastructuurkosten die gemaakt moeten worden om die weergegevens te genereren.”

Een vreemde kronkel van de Commissie. Nationale meteodiensten worden immers gefinancierd met overheidsgeld. Zo ontvangt het KMI jaarlijks een dotatie van 90 miljoen frank en een budget van 130 miljoen voor de bezoldiging van zijn 110 statutairen. “Alles wat de belastingbetaler betaalt, moet toegankelijk blijven,” merkt Harry Otten op. “Afscherming door een kartel met kunstmatig hoge prijzen is hier uit den boze.”

Serge De Ryck echter : “Het KMI heeft nood aan extra-inkomsten. Enerzijds stijgen de kosten van onze meteorologische infrastructuur, anderzijds worden de budgetten van de meteodienst steeds meer beperkt. De markt is onze enige uitweg.” Tot op heden oogt het commerciële inkomstenplaatje van het KMI nog vrij sober zo’n 10 à 15 miljoen frank, schat De Ryck, waarvan één vierde via dienstverlening aan de media (onder andere Belga, BRTN, RTL-TVi, RTBF-radio, regionale tv, infokiosk, kranten).

STROP.

Of die inkomsten nog flink zullen stijgen, is zeer de vraag. Velen omschrijven de marktaanpak van de meteodienst van het KMI als “inert, stroef en zelfs wereldvreemd.” De jongste wrijvingen met Infogate, de interactieve teletekst van de BRTN, illustreren dit. “Officieel onderhandelt de BRTN nog niet met andere partijen,” zegt hoofdredacteur Etienne Vandenbergh. “Maar we zouden wel eens aan alternatieven kunnen denken.”

Ironisch genoeg verloor het KMI nu al een flink deel van zijn mediaklanten aan een ander overheidsorgaan de Meteo Wing. Deze weerdienst van de luchtmacht 214 medewerkers groot verspreidt zijn weerinfo gratis naar tv, radio en kranten. “De media zijn voor ons een tussenschakel,” legt luitenant-kolonel Ludo Verbraeken uit. “We verspreiden bijvoorbeeld wegenbulletins naar de verkeersredactie om de automobilisten te helpen. Maar we hoeden ons ervoor dat die info rechtstreeks bij de particuliere transportfirma’s terechtkomt. We hebben nooit commerciële bijbedoelingen gehad.”

“Onzin,” reageert Johan Jaques. “Juist door het feit dat de Meteo Wing levert aan VTM, de BRTN-radio en kranten zoals Het Laatste Nieuws, de Gazet van Antwerpen en het Belang van Limburg, blijft deze markt voor ons potdicht. Dit is geen kwestie meer van lagere prijzen. Dit is pure dumping. De strop voor elk privé-initiatief.”

Ook Harry Otten is hierover niet te spreken. “Dit zijn je reinste boevenpraktijken. Ik vind het íntriest dat zoiets mogelijk is in het Belgisch bestel. Op die manier hebben wij bijvoorbeeld de Gazet van Antwerpen verloren. Oneerlijke concurrentie in de puurste vorm, noem ik dat.”

Al in 1992 diende Meteo Consult hierover klacht in bij de Europese Commissie. “Toen werd geconstateerd dat dit probleem moet worden opgelost,” aldus Otten. Het woord is nu aan de Belgische regering. Kolonel Verbraeken : “Toch wel kras dat we na 40 jaar gratis en belangeloze inzet, beschuldigd worden van commerciële praktijken. Zolang er geen centen mee gemoeid waren, was er nooit iemand geïnteresseerd in meteogegevens. En nu krijgen we de volle lading. Maar we zullen ons zonder morren neerleggen bij wat het kabinet van Landsverdediging beslist.”

PIET DEPUYDTJAN LODEWYCKX

EDDY DE MEY (VTM) Zoek bij mij geen diploma meteorologie.

FRANK DEBOOSERE (BRTN) Weer voorspellen lijkt steeds meer op één grote opsmukoperatie.

JOHAN JAQUES (METEO SERVICES) De gratis weerinformatie van de Meteo Wing is de strop voor elk privé-initiatief.