De traditionele kerken stromen leeg. Het Nederlandse Relivast specialiseert zich in de aan- en verkoop van religieuze gebouwen. “Een heidens karwei,” naar eigen zeggen.
“Het huis van mijn Vader heeft vele woningen,” lezen we in Johannes 14, vers 2. Te veel woningen, blijkt vandaag. De kerken lopen leeg. Heel wat kerkfabrieken zeker in Oost-Vlaanderen, bleek verleden week worden geconfronteerd met gemeentebesturen, die weigeren de rekening te betalen. De kerkfabrieken zitten op zwart zaad. Geld voor dringende investeringen ontbreekt. Hoe kunnen ze hun patrimonium instandhouden ?
“Geen nood, want kerken doen de kassa rinkelen,” klinkt het bij Mickey Bosschert in Amsterdam. “Als men de kerk verkoopt, kan een nieuwe eigenaar de zaak instandhouden.” Bosschert is al vijf jaar op de Nederlandse immobiliënmarkt actief met haar onderneming Relivast, die vijf personeelsleden tewerkstelt en met drie architecten voltijds samenwerkt. Even werd Relivast genoemd als mogelijke makelaar voor de Mechelse Predikherenkerk, maar dat project ging niet door. “In Vlaanderen is de idee van religieus vastgoed nog niet echt doorgedrongen,” aldus Bosschert.
Momenteel heeft Relivast veertig kerken en kloosters in zijn bestand. De makelaarsfirma is een onderdeel van Reliplan Holding (niet-gepubliceerde omzet : 15 miljoen gulden, aldus Bosschert). Die overkoepelt ook de Reliplan Investment Group, die kerken en kloosters aankoopt, er een herbestemming aan geeft en de gebouwen verder exploiteert. “Dat is geen sinecure,” weet Bosschert. “In het begin waren de overheden niet geneigd de nieuwe bestemming te aanvaarden. Zo was er nogal wat discussie of de transformatie tot een sportcentrum onder de kwalificatie sociaal-culturele activiteit valt, zoals dat vroeger voor godsdienstig geïnspireerde gebeurtenissen het geval was. Ook wat milieuvergunningen betreft, zijn kerkbesturen soms een beetje laks, zodat wij met een dure erfenis worden geconfronteerd als we alles in orde willen maken. Voorts kleven er soms bepaalde vereisten aan de legaten, waarmee de financiering van de kerk is gespijsd. Ons advocatenkantoor, Loeff, Claeys, Verbeke, heeft handenvol werk om alles rond te krijgen. Gelukkig hebben we een goeie reputatie opgebouwd bij de besturen, zodat onze naam de juiste deuren opent.”
Eén op twee projecten krijgt via Reliplan een niet-religieuze bestemming. Zo wordt de Nieuwe Apostolische Kerk (Amsterdam) herbouwd tot een zwembad en een advocatenkantoor. De nieuwe eigenaar telde 1,65 miljoen gulden neer voor het gebouw. In en rond het Amsterdamse Rosacomplex (ooit een dominicanessenklooster) worden luxeappartementen en kantoren gerealiseerd. Bosschert rekent op een bod van 10 tot 11 miljoen gulden. De Rotterdamse Opstandingskerk ging van de hand voor 825.000 gulden. Er zal een jeugdcentrum en kantoorruimte huizen.
De expertise van de groep wordt via Reliplan Adviesgroep aan de man gebracht. Dit engineeringbureau voor religieus vastgoed adviseert derden die bouwplannen hebben met kerken of kloosters. Ten slotte schakelt Bosschert haar onderneming Boven IJ Vastgoed Bijzondere Projecten in voor “alles wat een beetje gek is”, zoals de transformatie van een oud koffiehuis tot de eigen hoofdzetel van de Reliplan Holding. Ook restaureert deze onderneming een 230 jaar oud klooster in Frankrijk. “Dat gebouw is zo fantastisch mooi,” zucht Bosschert. “Mijn man en ik zullen het zelf kopen.”
VEEL VARIATIE.
Bosschert beheert als enige in Nederland een databestand over 13.000 kerken. De achtergrond van de klant is erg verschillend. Uiteraard heeft Relivast nogal wat gereformeerde en hervormde kerkgemeenschappen in zijn orderboekje. Maar ook rooms- en “oud”-katholieken, joden, moslims, Russisch-orthodoxen, boeddhisten en kopten doen een beroep op de diensten van Relivast.
Bosschert : “Ik merk in de praktijk dat er een overstap is van de eerder traditionele kerken naar de jongere religies, zoals de Pinkstergemeenschap. Nogal wat kerkgebouwen verhuizen bij wijze van spreken mee van de ene naar de andere geloofsgemeenschap. Meer dan de helft van onze omzet heeft te maken met het zoeken naar nieuwe religieuze bestemmingen van godsdienstige gebouwen.”
Hoe gebeurt zoiets concreet ? In onze rondgang in de portefeuille van Relivast kwamen we nergens het bordje Te Koop tegen. “Advertenties zal je ook niet vinden,” lacht Bosschert. “Zo’n verkoop is een erg emotionele aangelegenheid. Een heidens karwei. De financiering van zo’n religieus gebouw is immers met dubbeltjes en kwartjes door de geloofsgemeenschap bijeengesprokkeld. Mensen zijn er gedoopt, vierden er hun bar mitzwa of werden er begraven. Het is een stuk van de eigen identiteit. Vandaar dat de uiteindelijke bestemming dikwijls belangrijker is dan de vraagprijs.”
Gezien het delicate karakter staan sommige kerkgemeenschappen nogal weigerachtig tegen het private karakter van Relivast. “Ze doen liever een beroep op het pro deo-werk van iemand uit de eigen kringen,” erkent Bosschert. “Bij sommige religies, zoals de gereformeerde kerk, die veel zakenmensen in hun midden tellen, lukt dat aardig.”
Maar volgens Bosschert lopen er ook heel wat “beunhazen” rond. Ze citeert een geval in Nederlands Limburg, waar een klooster voor 300.000 gulden onder haar eigen biedprijs was verkocht. “De zogenaamde specialist zou het gebouw redden, was het argument,” betoogt ze. “Uiteindelijk werd het gesloopt, zodat er een modern complex kon worden neergepoot.”
Ook liggen bepaalde godsdiensten niet echt in de bovenste schuif bij de verkopers. “Ik kan me moeilijk indenken dat een synagoge van vandaag op morgen in een moskee wordt getransformeerd,” zegt Bosschert. “Eerlijk gezegd heb ik al problemen gehad met nieuwe islamitische bewoners, die alle gebrandschilderde ramen uit een gewezen protestantse kerk verwijderden. Het zag er erg troosteloos uit. Ik heb trouwens ervaren dat moslims weinig respect tonen voor onze bouwkundige regels.”
Ook aan de kant van de koper worden soms specifieke eisen gesteld. Zo was een Russisch-orthodoxe gemeenschap geïnteresseerd in de gebouwen van een Evangelische Broedergemeente in Amsterdam. “De ultieme keuze kon slechts worden gemaakt nadat gelovigen een aantal liederen ten gehore brachten om de akoestiek te testen,” herinnert Bosschert zich.
Wie een kerk wil ombouwen tot een gokpaleis, of een klooster tot een ietwat ondeugend “hotel”, vangt bot bij Relivast. “Die komen er gewoon niet in,” aldus een vastberaden Bosschert. “Men moet ook niet proberen om een religieus gebouw via een stroman in te palmen. Onze verkoopcontracten bevatten een zakelijk recht dat dit onmogelijk maakt. Een uiterst strenge, notarieel vastgelegde, boeteclausule tot een half miljoen gulden per inbreuk zal de kopers wel twee keer doen nadenken eer ze een kerk willen omvormen tot, zeg maar, een ontuchthuis.”
HANS BROCKMANS
MICKEY BOSSCHERT (MAKELAAR IN KERKEN EN KLOOSTERS) Er is nogal wat beunhazerij in de verkoop van religieus vastgoed.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier