Kantel de stad

Meer mensen in de steden, minder op het platteland. Sommige dorpen moeten gewoon van de kaart worden geveegd. Dit zijn enkele van de concepten van het Rotterdamse architectenbureau MVRDV in het boek Farmax. Is ook België klaar voor een dergelijk radicalisme?

Gewaagde en spraakmakende projecten gecombineerd met een professionele pr-aanpak zorgen ervoor dat MVRDV, het bureau in 1992 werd opgericht, niet meer uit de Nederlandse media is weg te denken. Het jongste staaltje van MVRDV’s communicatiestrategie is de uitgave van het boek Farmax. De Far in Farmax staat voor Floor Area Ratio, de verhouding van de gebouwde vloeroppervlakte tegenover de totale grondoppervlakte van een gebied. De max verwijst naar het maximaliseren van die ratio, het verkennen van de extremen.

MVRDV vertrekt van de vaststelling, dat bewoners van Nederland nergens ervaren hoe dicht het land is bevolkt (hoogste gemiddelde bevolkingsdichtheid ter wereld: 350 personen per vierkante kilometer). In vergelijking met gebieden als Hongkong, Rio de Janeiro en Manhattan is de Nederlandse bevolkingsdichtheid echter een lachertje.

Zijn deze grootsteden dan zo te benijden? Moet Nederland zich spiegelen aan een probleemstad als Rio? Neen, stelt MVRDV, maar de keerzijde van het Nederlandse model is het verdwijnen van de open ruimte. Zoals het nu loopt, evolueert Nederland naar één groot (semi-)verstedelijkt gebied. In Farmax reikt het Rotterdamse architectenbureau een aantal suggesties aan voor een tussenweg die past in de waarden en normen van de Nederlandse welvaartsmaatschappij.

VERSCHILLENDE STAPPEN.

De eerste stap is een verdichting van de stadsgebieden. Bij verdichting denken we spontaan aan hoogbouw. De architecten van MVRDV laten deze piste niet links liggen, maar hun invulling ervan wijkt evenwel af van het traditionele concept van appartements- of kantoorgebouwen. Waarom enkel woon- en werkfuncties in een hoogbouwproject opnemen? MVRDV kantelt een hele stadskern van een horizontaal naar een verticaal vlak. De beschikbare ruimte tussen de wegen en parkings in het torengebouw wordt opgevuld met winkels, supermarkten, groenruimten, een bibliotheek, sportinfrastructuur, woningen en een kerk. En MVRDV gaat ook ondergronds. Naast parkings kunnen ook theaters en cinemacomplexen perfect zonder zonlicht, redeneert MVRDV.

Het opvullen van open ruimten rond monumenten is een andere mogelijkheid om de dichtheid in een stad te verhogen. MVRDV werkt aan zo’n project in Den Haag. Om het monumentale karakter van twee bestaande gebouwen te behouden, werd geopteerd voor laagbouwwoningen met zowel een ingang aan de straatkant als aan de binnentuin. Het resultaat is een groot aantal zeer lange (tot honderd meter) maar ook zeer smalle woningen (vier meter). Een glazen dak, een verhoogd terras en een patio moeten het gevoel van claustrofobie neutraliseren.

Tweede stap in het project is de open ruimte werkelijk open maken, wat neerkomt op het verwijderen van soms hele wijken of dorpen. Ook gebouwen die niet mooi zijn of die saai ogen, moeten weg. MVRDV pleit dan ook voor een veel lichtere vorm van woningbouw. Het is mogelijk om alles zeer zwaar en duurzaam te maken, maar duurzaam is eeuwig en met sommige eeuwigheden willen mensen helemaal niet leven, luidt het.

Hoe reageren de Nederlanders op deze voorstellen? Volgens Winy Maas, één van de stichters van MVRDV, beginnen de ideeën ingang te vinden bij steeds bredere lagen van de bevolking. Een aantal ideeën is opgenomen in de nieuwe regeringsnota, enkele provincies deden dit ook in hun beleidsnota’s.

BELGIË.

Loopt de Belg die zweert bij lintbebouwing warm voor deze Nederlandse bouwkunde? Maas gelooft dat er een potentieel is. “In de appartementensfeer heeft België een redelijke geschiedenis. De bereidheid tot stadswonen in een appartement is in België van oudsher groter dan in Nederland. In dat opzicht is de culturele drempel dus iets lager dan bij ons Nederlanders. Maar de overheid zou dit nog meer kunnen stimuleren, want het gevoel leeft nog sterk dat kinderen niet thuis horen in een stad. Nochtans is het mogelijk om scholen op de tiende verdieping te bouwen en groengebieden aan te leggen op nog andere niveaus.” Het feit dat Belgen een eigen huis als belegging beschouwen, bemoeilijkt dan weer de aanvaarding van de MVRDV-ideeën, beseft Maas.

“Interessant is dan weer het contrast Vlaanderen-Wallonië,” waagt hij zich even op ons gladde communautaire ijs. “Deze situatie maakt van België een zeer boeiende case. Ik kan me bijvoorbeeld voorstellen dat er een emigratie zou ontstaan van Wallonië naar Vlaanderen. Zo krijg je een hogere dichtheid in Vlaanderen en aan de andere kant van de taalgrens kunnen de Ardennen worden uitgebreid.” Ideetje voor de volgende staatshervorming?

LV