Investeren zonder centen

Vistal, de producent van industriële polyethyleenfolie, is failliet. Dat wist u al. Maar kent u alle ingrediënten van het verhaal ? Goedgelovige banken, voorzichtige bedrijfsrevisoren, onverklaarbare branden, overgewaardeerde voorraden, ontslagen délégués en een lock-out ?

Bedrijfsrevisor Luc Discry ( Hendrickx, Van Woensel & Co) had er de bedrijfsleiding én de banken al sinds 1991 op gewezen : in de balans van Vistal nv werden de kosten geactiveerd door ze als investeringen te boeken, was er een opvallend beperkt afschrijvingspercentage én waren er sterk overgewaardeerde voorraden. Ook de vakbonden raakten niet wijs uit de Vistal-balansen ; de ondernemingsraad kreeg de efi, de economische en financiële informatie amper te zien. Sociaal waren de verhoudingen dan ook erg gespannen.

ECONOMISCHE INSPECTIE.

In 1991 hadden de Duitse eigenaars, de groep Schoeller (zie kader), een staking beantwoord met een lock-out en bovendien ABVV-délégué Félicien Vermassen stante pede ontslagen. De beslagrechter moest eraan te pas komen opdat Vermassen zou krijgen waar hij recht op had. Toen de bonden in ’92 vroegen naar de kostprijs van de Vistal-producten, heette het dat die bepaald werd door Friedrich Rothkopf (55j.), de vertrouwensman van eigenaar Manfred Schoeller (75j.).

De bonden riepen daarop bedrijfsrevisor Discry ter hulp. Eind ’95 deden ze dat weer ; deze keer aangetekend, op aanraden van het federale ministerie van Economische Zaken. Opnieuw reageerde de bedrijfsrevisor als in ’92, met een “onthoudende verklaring” : ook hij liet verstaan de kostprijs niet uit de boeken te kunnen halen. Prompt reageerden de bonden met een zelden genomen stap : ze riepen de economische inspectie (ministerie van Economische Zaken) ter hulp. De inspectie gaf Vistal één maand om de basisinformatie te bezorgen aan de ondernemingsraad.

Dat hoeft niet meer. Vistal is sinds 14 februari failliet. Een gesprek met Vlaams minister van Economie Eric Van Rompuy, om 10 uur die dag, werd afgeblazen. Algemeen directeur Aimé Verlé trok om 11 uur maar meteen naar de Gentse Rechtbank van Koophandel. Een beslissing die niet is genomen door Schoeller die had immers een week voordien Vistal én het Doornikse zusterbedrijf Unisac verkocht aan de Franse consultant Jean-Pierre Steffan. Voor één frank. Niet Schoeller, wel Steffan in 1995 al actief bij de verkoop van het Franse Plastijo sa, een zuster van Vistal tekende voor het neerleggen van de boeken.

Wie er die boeken van Vistal op napluist én met algemeen directeur Aimé Verlé (49j.) en commercieel directeur Henk Heuvink (46j.) spreekt, krijgt een bijna apocalyptisch beeld van wat zich de voorbije jaren in de schaduw van de Gentse Holiday Inn afspeelde. Gentenaar Verlé en Zwollenaar Heuvink zijn nog maar sinds juli en augustus 1995 aan de slag voor Vistal ; maar ze kenden mekaar al van 1988. Dat jaar staken ze samen de schouders onder de Zeelse kunststoffenproducent Bonar Phormium, toen net overgenomen door de beursgenoteerde Schotse holding Low & Bonar. Na één jaar bleek Bonar Phormium opnieuw winstgevend ; even later werd Verlé geheadhunt voor Schoeller, met 20 miljard frank omzet en 120.000 ton jaarproductie de nummer één van de kunststofmarkt in continentaal Europa. Verlé kon algemeen directeur worden van Vistal. En natuurlijk had hij, vooraf, de balansen van Vistal gevraagd. Natuurlijk had hij een verlies van 15 miljoen frank (’94) en van 4 miljoen frank (eerste helft ’95) op een omzet telkens van zowat 1 miljard teruggevonden. En natuurlijk ontwaarde Verlé in de balans enige window dressing. Na amper vijf weken activiteit tekende Verlé zelf mondeling én schriftelijk aan de raad van bestuur van Schoeller een ander beeld van het bedrijf : sinds 1993 was enige cashflow onbestaande, over ’93, ’94 en de eerste helft van ’95 realiseerde Vistal een verlies van zo’n 400 miljoen frank. Commercieel directeur Heuvink ervoer de realiteit al na amper één week dienst. Het Duitse moederbedrijf verbood botweg de verkoop van 20 ton voor Vistal onbruikbare voorraad. Die stond in de boeken aan 63 frank per kilo. “De markt betaalde, met heel veel geluk, 25 frank,” rekent Heuvink.

Het was nochtans veelbelovend begonnen. Op 23 december 1989 kondigde UCB-voorzitter Georges Jacobs aan dat Unisac (de Doornikse divisie van UCB Transpac) volledig was verkocht aan het Duitse Schoeller. In een tweede deal, zo liet Jacobs weten, verkocht UCB zijn Gentse polyethyleenproductie-afdeling aan een nieuwe firma, Vistal, een 50/50 joint venture tussen UCB en Schoeller. Voor Unisac, een bedrijf met weinig toegevoegde waarde producent van de plastic zakken die u en ik krijgen in de grootwarenhuizen betaalde Schoeller met eigen middelen. Maar Vistal werd betaald met een hypothecaire lening op gebouwen én inhoud van Unisac, een kredietlijn van 400 miljoen frank van de Duitse Commerz Bank, de huisbankier van Schoeller, die wereldwijd 3 miljard frank aan het bedrijf heeft toegestaan. Vistal kwam zo in handen van Schoeller, eerst voor de helft, in 1991 voor 100 %. Maar Unisac raakte door die constructie meteen belast met een jaarlijkse handicap van 40 miljoen frank rentelast. Daarbovenop kwam de plots oprukkende concurrentie uit Azië. Gevolg : in augustus ’94 liet Schoeller weten Unisac te willen sluiten het personeelsbestand was er toen al gehalveerd. Alleen het door de Limburgse directeur Jozef Mertens opgemaakte relanceplan én een stijgende vraag bracht de Duitsers toen op andere gedachten. Maar het maakte meteen ook de banken erg ongerust.

REVOLUTIE DER BANKEN.

De ogen werden daarbij vooral gericht op Vistal, financieel-technisch Unisacs dochter in de boeken van Unisac werd Vistal in 1995 gewaardeerd op 470 miljoen frank. Tussen 1991 en 1994 had Schoeller 800 miljoen frank “geïnvesteerd” in gebouwen en machines bij Vistal ; maar altijd via kortlopende kredieten, bij de Commerz Bank, en ook bij de Generale Bank, de Kredietbank ( KB), NMKN, BBL en Paribas.

“De bedrijfsrevisor wees meer dan eens op de precaire financiële toestand van Vistal, de banken hebben zijn signalen lang onderschat,” meent Verlé vandaag. De KB echter zal eind ’94 in Gent op een vergadering met alle Belgische banken garanties eisen. Ze wil van korte- naar lange-termijnkredieten. Rothkopf belooft daarop terugbetaling. Begin ’95 wordt duidelijk hoe : een sale and lease back-operatie. Alle “investeringen” (lees : korte-termijnkredieten) worden verkocht aan leasingmaatschappijen. De gebouwen (afschrijfbaar op 15 jaar) en machines (afschrijfbaar op 5 jaar), samen in totaal goed voor 615 miljoen frank, gaan naar Belgische en Duitse leasingmaatschappijen.

Met de opbrengst daarvan werden (voornamelijk) de banken terugbetaald. De Generale Bank wou de volle pot terug (120 miljoen frank), de anderen waren bereid alleen maar af te bouwen. Tot op vandaag torst Vistal 570 miljoen frank bankschuld én 0,5 miljard uitstaande leasingbedragen. Beaamt Verlé : “Na de betaling van de banken bleef er per saldo nauwelijks iets over om de liquiditeit van het bedrijf te verbeteren.”

Wel werden de financiële lasten nog zwaarder : eind 1995 keek Vistal jaarlijks aan tegen een last van 240 miljoen frank aan leningen, leasing en interesten. Bovendien betaalde Vistal al sinds april ’95 geen RSZ en BTW meer. Liquiditeiten waren er niet, bereidheid tot een kapitaalverhoging bij Schoeller evenmin. En winst ? Zegt Verlé : “In 1995 boeken we op iets minder dan 1,7 miljard frank omzet, zowel zowel qua operationeel als qua nettoresultaat, een fors verlies, pakweg 400 miljoen frank.”

BRAND.

Sinds zowat twee maand patrouilleert ‘s nachts op en om het fabrieksterrein van Vistal een arbeiderswacht. Die “bewakingsdienst” organiseerden de werknemers nadat de nachtwaker op 13 december jl. op het nippertje een brand kon verijdelen. De arbeiders zijn ervan overtuigd dat iemand hun bedrijf “in de fik wou steken”. En met die vermoedens staan ze blijkbaar niet alleen : de Gentse gerechtelijke politie neemt vingerafdrukken van alle Vistal-medewerkers, de Duitse Kriminalpolizei heeft weet van de zaak.

Zegt Verlé : “Dat bijna-brandje is in ieder geval verdacht. Unisac kreeg eerder al 190 miljoen frank na een bedrijfsbrand, Vistal 120 miljoen frank. En bij Dostro, een zusterbedrijf nabij Osnabrück, brandde het op 28 december jongstleden.”

OVERNEMERS ?

Toch ziet Verlé de toekomst niet te somber in. “Vistal is failliet. Zeker in België wachten overnemers liever tot de boeken zijn neergelegd.” Hij verheelt bovendien niet dat er kandidaat-overnemers zijn. Vooral dan voor Vistal Stretch nv, een op 29 december jl. in extremis opgerichte vennootschap. Een ideetje van Verlé zelf. Eind ’95 had immers niet enkel de economische inspectie haar eisen gesteld, de banken eisten 200 miljoen frank nieuw kapitaal deze keer geen leningen. Om “vijf voor twaalf” werd daarop beslist de productie van de rekwikkelfolie te splitsen van de blaasactiviteiten. De rekwikkelfolie, goed voor een derde van de productie met nog geen vijfde van het personeel, zou in Vistal Stretch worden ondergebracht. Die stretchtechniek wordt, binnen Schoeller, enkel in Gent beheerst. De blaasactiviteiten kunnen worden overgeheveld naar Franse en Duitse zusters.

Zegt Verlé : “Vistal Stretch is momenteel een lege doos die zo kan worden opgevuld met mensen én afgeschreven machines.” En aan die opvulling wordt momenteel gewerkt. Niet langer door Duitsers maar door Skandinaven. Met een letter of intent én vers kapitaal.

RON HERMANS

AIMÉ VERLÉ (VISTAL) De banken miskenden de signalen die de bedrijfsrevisor gaf.

VISTAL Werknemers organiseren nachtelijke bewaking om brandstichters weg te houden.