INTERNATIONALE VERGELIJKING. België is derde wereld

Op de wereldranglijst inzake openbare schuld prijkt ons land op de 21ste plaats, net áchter Kenia en net vóór Honduras. Fraai, niet ?

Locatie : Vancouver.

Het International Centre for the Study of Public Debt (Internationaal Centrum voor de Studie van Openbare Schuld) is een afdeling van het in het Canadese Vancouver gevestigde Fraser Institute, een ekonomisch en sociaal onderzoekscentrum dat zich vooral toelegt op Canadese problemen. “We zijn begonnen met een vergelijkend onderzoek naar de overheidsschuld in diverse landen omdat Canada zo’n hoge overheidsschuld heeft, ” zegt Michael Walker, direkteur van Fraser.

Met die Canadese schuld valt het naar Belgische normen nogal mee. Ze bedraagt “amper” 71,2 % van het bruto binnenlands produkt (BBP). “Veel te hoog, ” zegt Walker, “Canada is een derde-wereldland geworden. Het prijkt op de wereldranglijst inzake schuld tussen Kameroen en Rwanda. ” Wat moeten we dan zeggen van België met een schuld van 127,8 % van het BBP berekend met een schulddefinitie die duidelijk milder is dan die uit het verdrag van Maastricht ?

LIJST.

Sinds 1993 legt Fraser elk jaar een ranglijst aan van Severely Indebted Countries (SIC), landen met een extreem hoge schuld. Van de ontwikkelde (westerse) landen, wordt de hele overheidsschuld in overweging genomen, van de andere landen enkel de schuld aan het buitenland.

Dit jaar bevat de SIC-lijst 52 landen. “We nemen niet enkel de overheidsschuld in aanmerking, ” zegt Walker. Zo prijkt Nederland met 79,0 % niet op de lijst en Canada, met een lagere schuld, wel. Om bij de SIC-landen gerekend te worden moet niet alleen de netto-overheidsschuld meer dan 50 % van het BBP bedragen, maar moet ook één van de drie volgende voorwaarden zijn voldaan : (a) de netto-overheidsschuld bedraagt meer dan 275 % van de uitvoer van goederen en diensten ; (b) de bruto-intrestbetalingen bedragen meer dan 20 % van de export van goederen en diensten ; (c) de bruto-intrestbetalingen bedragen meer dan 15 % van de overheidsontvangsten. De respektieve cijfers voor België zijn (a) 182,1 %, (b) 14,7 % en (c) 20,2 %. Het is bijgevolg het laatste cijfer dat België in de kategorie van de landen met een extreme overheidsschuld duwt.

PENSIOENLAST.

De meeste SIC-landen zijn ontwikkelingslanden. Van de ontwikkelde landen behoren er slechts vier tot de SIC-groep, namelijk (in volgorde van schuldenlast) : België, Italië, Griekenland en Canada. “Opvallend is dat voor deze landen ook het percentage niet gedekte toekomstige pensioenverplichtingen biezonder hoog is, ” zegt Walker. Is het toeval dat de landen die het meest nonchalant omsprongen met de overheidsschuld, eveneens het meest verzuimd hebben pensioenreserves aan te leggen ? “We hebben de ongedekte pensioenverplichtingen niet bij de overheidsschuld opgeteld, hoewel we dat eigenlijk zouden moeten doen. De Canadese schuld zou dan toenemen van 71,2 naar 369 % van het BBP, hetgeen Canada op nummer vijf op de SIC-wereldranglijst zou brengen. ” De vergelijkbare cijfers voor België heeft Walker niet, maar het percentage zou vermoedelijk eveneens ver boven de 300 % kunnen uitkomen, en België tot het zesde, zoniet vijfde, meest door schulden bezwaarde land ter wereld maken. Italië heeft eveneens enorme ongedekte pensioenverplichtingen.

175 LANDEN.

Er is nóg een analogie te maken tussen België, Canada en Italië. Alle drie deze landen dreigen uit elkaar te vallen. In Canada is het vooral de Franstalige provincie Québec die een zware schuldenlast torst, ondanks de enorme subsidies die de provincie ontvangt vanwege de rest van het land. Deze subsidies zouden voor een belangrijk deel de slechte schuldsituatie van Canada in zijn geheel verklaren. Walker begrijpt dan ook niet waarom Québec onafhankelijk wil worden. “Dan gaan ze financieel helemaal kopje onder, ” zegt hij.

De lijsten van het Fraser Institute worden opgesteld op basis van gegevens van de OESO en de Wereldbank, voor 175 landen. Naast de SIC-lijst is er ook een lijst van Moderately Indebted Countries (MIC), landen met een gemiddelde schuld, en Less Indebted Countries (LIC), landen met een lage schuld. Met uitzondering van Finland en Oostenrijk (beide LIC) en België, Italië en Griekenland (SIC) behoren de landen van de Europese Unie allemaal tot de MIC-groep.

VOORBEELD.

Worden in de lijsten echter geen appelen met citroenen vergeleken ? Canada prijkt vlak naast Rwanda, maar Canada beschikt over een veel groter inkomen, en bijgevolg over betere mogelijkheden om zijn schuldproblemen te verhelpen dan Rwanda ? Walker is het met deze kritiek eens, “hoewel men ook niet mag vergeten dat Canada zijn toekomst in veel grotere mate heeft gehypotekeerd dan Rwanda omwille van de ongedekte pensioenverplichtingen die wij hebben. Canada staat er dus in zekere zin beter voor dan Rwanda, maar in een andere zin ook veel slechter. Hetzelfde geldt voor België en Kenia, die zich op de SIC-wereldranglijst eveneens in elkaars buurt bevinden. “

De vergelijking van Canada en België met derde-wereldlanden gaat volgens Walker wel degelijk op omdat “zowel in termen van omvang als ernst men in België en Canada aan de vooravond lijkt te staan van een financiële krisis van enorme proporties. “

Het Fraser Institute analyzeert echter niet alleen de schuldomvang maar ook de manier waarop landen proberen hun schuldenprobleem op te lossen. “Nieuw-Zeeland is een leerrijk voorbeeld, ” zegt Walker. Het behoorde jarenlang tot de SIC-groep, maar lijkt thans voor het eerst door de problemen heen.

BELASTINGEN.

“In 1984 gooide de Nieuw-Zeelandse regering het roer om. De munt werd gedevalueerd en een strikt bezuinigingsprogramma werd ingevoerd. De overheid schafte alle subsidies aan de bedrijfswereld af en nagenoeg alle kwantitatieve importkontroles. Ook weigerde de staat nog langer garant te staan voor schulden van lagere overheden of van de privé-sektor. Overheidsbedrijven werden verkocht, overheidsmonopolies afgeschaft en de markt werd verregaand gedereguleerd. Tenslotte werd het hele belastingstelsel herzien. Er kwam een vereenvoudiging en een verlaging van de belastingen. “

Het verhogen van belastingen als middel om de overheidsschuld te verminderen, wordt door Walker afgewezen. “In geen enkel land waar de belastingdruk werd verzwaard, verbeterde de schuldsituatie van de overheid, ” zo konstateert hij op basis van empirische gegevens. Binnen Canada boekt vooral de regionale regering van de provincie Manitoba de beste resultaten inzake schuldvermindering. “De regering begon met een wet te stemmen die haar ertoe verplicht om de provinciale schuld te elimineren zonder de belastingdruk te verhogen. Voortaan kunnen belastingen alleen nog verhoogd worden indien de bevolking via een referendum daaraan zijn goedkeuring hecht. Doordat de regering zich er op die manier toe verplicht heeft om te bezuinigen, werd voor het eerst van bezuinigingen ècht werk gemaakt. En zie, de schuld daalt, en Manitoba is thans het voorbeeld waar iedereen in Canada naar opkijkt. “

PAUL BELIEN