INLEIDING TOT DE MICROPOLITIEK

Waar blijft de publieke opinie ?

Eerste minister Jean-Luc Dehaene is niet alleen een verwoed verzamelaar van macht, maar ook van hanenbeeldjes. Zijn secretaresse, die onlangs met pensioen ging, verklaarde in een gesprek met De Standaard trouwens dat zij die tweede passie met de premier deelt. Een mimesis die wel vaker voorkomt, maar ons niets nieuws leert over de machtigste man van dit land. We moeten het dus stellen met de wetenschap dat Dehaene een scoutsleider is, en dat wel altijd zal blijven. Mensen voor zich laten werken, een ploeg samenstellen, die motiveren en samenhouden is nog altijd zijn belangrijkste motto.

Door de jaren heen is Dehaene zichzelf gebleven. Iets wat eigenlijk niet hoeft te verbazen : typisch voor Vlamingen is dat ze worden gevormd door de school. Het college al dan niet van de jezuïeten en het atheneum dragen nog altijd wezenlijk bij tot hun mens-zijn. Een tweede belangrijk vormingselement is de jeugdbeweging. Tieners die lid worden van jeugdbewegingen brengen er gewoonlijk het grootste deel van hun vrije tijd door en kweken er gewoonten aan die ze wellicht nooit meer afleren.

MANIPULEREN.

De kennis die Dehaene bij de scouts heeft verworven het manipuleren door het vormen van kliekjes valt dezer dagen wel overal aan te leren. Niet alleen in de politiek of de cultuur, maar ook in de zakenwereld. Uit een recent onderzoek blijkt immers dat ook het hooggeroemd management steeds vaker deelneemt aan een micropolitiek machtsspel ; machtsopbouw en machtsuitoefening zijn een dagelijkse bouwsteen geworden binnen ondernemingen.

Een belangrijke grondstof hiervoor is het gebruik van de tijd. Wie macht bezit over de tijd en vaak hebben slechts enkele kliekjes die macht in handen kan andere personen onder tijdsdruk zetten of hen van tijdsdruk ontslaan, en met andere woorden het gedrag van die anderen beïnvloeden. De tijd is als grondstof trouwens veel beter te hanteren dan de ruimte. Deze is sowieso al overladen door talrijke instanties, die elkaar sinds de federalisering in vele gevallen zelfs overlappen.

VOLMACHTEN.

De afgelopen weken hebben Dehaene en Co zich alleen maar toegelegd op het tijdelijk onderbreken van de machtstoewijzing. Door onschuldige volmachten is het machtscentrum verschoven van de wetgevende naar de uitvoerende macht. Vermits daar toch dezelfde machtsformaties optreden via de partij is er eigenlijk niets waarover we ons druk zouden moeten maken : in de politieke klasse blijft de machtsverdeling fundamenteel gelijk. En met of zonder volmachten blijft de politicus ook zoeken naar de ideale verhouding tussen zijn twee polen : de politieke of publieke pool enerzijds en de persoonlijke of privé-pool anderzijds.

Toch is het opvallend hoe vlug de politici hebben afgezien van hun macht. Een fenomeen dat belangrijke implicaties heeft. We evolueren immers met rasse schreden naar een communicatiemaatschappij waarin de samenleving sterk zou moeten wegen op elke politieke beslissing. Vandaag wordt een onmisbare grondslag hiertoe zij het tijdelijk weggeslagen door een volmachtenwet waarbij het parlement zonder enige moeite buitenspel wordt gezet of beter nog zichzelf buitenspel zet.

PUBLIEKE OPINIE.

De vraag rijst dan ook waar de publieke opinie blijft. Die publieke opinie is immers nog steeds het beste middel om veranderingen in de maatschappij en de politiek te bewerkstelligen. In plaats van het woord communicatiemaatschappij hanteert men zelfs al wel eens het meer negatief geladen begrip mediacratie. De media staan vandaag sterker dan ooit. De middelen en structuren waarover de publieke opinie beschikt, zijn nog nooit zo uitgebreid geweest. De meeste media zijn onafhankelijk en hebben bekwaam personeel in hun rangen. Het is dan ook moeilijk te verklaren waarom zij niet voldoende wegen op deze showdown of krachtproef. Misschien moet men opnieuw de verklaring zoeken bij de dualiteit en polarisering van de ruimte en dus ook van het publiek.

LODE CLAES

Lode Claes is voorzitter van de redactie-adviesraad.