September 2017. In Duitsland regeert een coalitie van extreemlinks (Die Linke) en sociaaldemocraten (SPD). De Duitsers laten hun begrotingen ontsporen. Net als de rest van Europa. De euro is tegenover de Chinese yuan met 40 procent gedevalueerd. In Europa ontspoort de inflatie boven 10 procent per jaar, met als gevolg grote werkloosheid.
Het scenario wordt beschreven in Schulden ohne Sühne?, een bestseller in Duitsland. Het is het werk van journalist Holger Zschäpitz, hoofd economie van Die Welt, en Kai A. Konrad, professor fiscaliteit en directeur aan het Max-Planck-Institut. Het boekt neemt de eurocrisis als aanleiding voor een historisch overzicht van overheidsbegrotingen en staatsfaillissementen.
Echt optimistisch leest het boek niet. Al geloven de auteurs niet echt in het boven geschetste scenario. Dat is voor hen de meest inktzwarte uitgang uit de euroschuldencrisis. Toch denken de auteurs evenmin dat Europa eruit raakt via strakke begrotingen en strikte bezuinigingen. Want de oude leuze ‘wat economisch verkeerd is, is ook politiek niet juist’, geldt niet langer. Het ontbreekt politici aan moed om tot duurzame en strenge begrotingssaneringen te komen. Een schuldherschikking van Griekenland is onwaarschijnlijk.
Nochtans leidt dat gegeven tot een Europese unie van blijvende transfers. Transfers van meer solide lidstaten naar de armere. Het zal die armere lidstaten, helaas, niet aanporren tot striktere begrotingsoperaties. De auteurs vrezen dat die attitude op termijn ook de meer solide lidstaten zal besmetten. Waarom zouden zij strikte overheidsnormen nastreven, als dat geld toch maar vloeit naar lidstaten die het niet zo nauw nemen? Vandaar het hierboven geschetste inktzwarte scenario.
De auteurs grijpen voor hun argumentatie niet naar de Belgische transfers van noord naar zuid. Ook Duitsland kent zijn transfermechanismes. De auteurs gewagen van het ‘Saarland-Bremen-syndroom’. Die twee Duitse deelstaten vroegen, en krijgen, sinds 1992 steun uit de andere Duitse deelstaten. Maar die steun bracht het duo er niet bovenop. Ook in 2011 graaien ze het merendeel van de Duitse subsidiesteun weg. Konrad en Zschäpitz vrezen een vergelijkbaar scenario in een Europese context, via het ‘Griekenland-syndroom’. De prognoses van het boek over de eurocrisis eindigen bij het stabiliseringsfonds voor de euro in mei 2010, de verschijningsdatum. Toch blijft de analyse bijzonder accuraat. Schulden ohne Sühne? grijpt ook terug naar vroegere staatsfaillissementen. Spanje is koploper in de geschiedenis.
Een verlaging van overheidsschulden blijkt bovendien bijzonder moeilijk. Inflatiecreatie is voor overheden een gemakkelijke oplossing. Tenminste, indien een groot deel van de overheidsschuld in buitenlandse handen is, en met een terugbetaling over de langere termijn. Het inflatiegevaar in het Verenigd Koninkrijk wordt daarom als bijzonder plausibel geacht, met gemiddelde terugbetaaltermijnen van veertien jaar.
Kai A. Konrad, Holger Zschäpitz. Schulden ohne Sühne? Warum der Absturz der Staatsfinanzen uns alle trifft. C.H. Beck, München, 2010. 240 blz., 25 euro
WOLFGANG RIEPL
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier