Wie in de jaren negentig in Rusland wilde investeren, moest van goeden huize komen. De directeur van een brouwerij waarmee InBev onderhandelde, vond de dood. Maar samen met een Indiase familie bond InBev de strijd aan tegen de alomtegenwoordige wodka en niet zo betrouwbare distributeurs. Nu is het bierconcern nummer twee in Rusland en nummer één in Oekraïne.
Januari was een cruciale maand voor de activiteiten van InBev in Rusland. De grootste brouwer van de wereld opereert daar met de joint venture Sun Interbrew. Met oudejaar werd een belangrijke minderheidsaandeelhouder, de Russische oligarch Michail Fridman, voor bijna 260 miljoen euro uitgekocht. Even later kreeg de Indiase partner in het Oost-Europese avontuur, de familie Khemka, een waardering van 548 miljoen euro voor zijn belang. Het zijn hoge uitkoopsommen, zelfs voor de grootste biermaker van de wereld. Kunnen de brouwersactiviteiten op de sterke groeimarkten Oekraïne en Rusland wel in een nog hogere versnelling?
Het avontuur in de voormalige Sovjet-Unie begon in september 1996, toen Interbrew een belang kocht in de Oekraïnse Desna Brewery in Chernigiv. In Rusland gingen de eerste stappen richting Siberië. Maar het investeringsklimaat was gevaarlijk. Aartsgevaarlijk. In november 1997 werd de directeur van de brouwerij in Omsk neergeknald. Interbrew onderhandelde over een participatie in die brouwerij in het zuidwesten van Siberië.
De pioniersjaren boden nog meer kopzorgen. Investeren in bier was niet evident in een land waar het woord wodka komt van woda (water). Voedingshygiëne was een onbekend begrip. Bier bleef vijf dagen houdbaar, want er was nauwelijks pasteurisatie. Rusland kende één type verpakking: de glazen standaardfles van een halve liter. Daarin vloeide zowel melk, wodka als bier. Distributie was een hels karwei. Niet zozeer vanwege de elf tijdzones van het reuzenland. Maar elke brouwer had zowat zijn eigen distributiekanaal. Dat was soms maffioos. Ladingen vertrokken, maar god wist waar ze naartoe gingen. Het gebruik van koelkasten voor die distributie was een onbekende nieuwigheid.
De pioniersjaren vlogen voorbij. De prijs van wodka klom, want illegale stokerijen gingen dicht. De ingrediënten voor de productie van bier zijn echter niet duur. Rusland telde veel brouwerijen met sterke maar slecht gemanagede lokale merken. De levensstandaard in de voormalige Sovjet-Unie steeg zienderogen. Met groeiende inkomens zochten Slavische consumenten westerse patronen. En dus zachtere (alcoholische) drank. In 2004 werd Rusland de tweede snelst groeiende biermarkt, na China. In zes jaar verdubbelde de consumptie. Volgens sommige prognoses zou Rusland in 2006 kunnen uitgroeien tot de grootste biermarkt in Europa. Want er zit veel rek in de markt. Euromonitor berekende dat een Rus per jaar gemiddeld 54 liter bier drinkt. Het Europese gemiddelde bedraagt tachtig liter.
Competitie met Carlsberg
Voor Interbrew kwamen de operaties in een stroomversnelling in april 1999, toen de Leuvenaars een joint venture bezegelden met Sun Trade van de Indiase familie Khemka (zie kader: Het zakelijk vernuft van de familie Khemka). Elke partij kocht 34,25 % van de stemgerechtigde aandelen in een combinatie met de naam Sun Interbrew. De overige aandelen stonden genoteerd op de beurs van Luxemburg. De ploeg voor fusies en overnames bij Interbrew was samen met de huisbankiers op zoek naar nieuwe brouwerijen. In Oekraïne werd marktaandeel gekocht door individuele brouwerijen te verwerven. Maar in Rusland werd het bedrijf geconfronteerd met de schijnbaar ongenaakbare Baltic Beverages Holding (BBH). De joint venture van Scottish & Newcastle en Carlsberg is ook vandaag nog marktleider. Volgens het Russische Staatsbureau voor de Statistiek heeft BBH 34 % van de markt, Sun Interbrew 15 %.
Maar de Leuvenaars halen met sprongen hun achterstand in. De aankoop van meteen een reeks van brouwerijen via de samenwerking met Khemka leidde tot een fikse uitbreiding van de productiecapaciteit. Bovendien was de spreiding over het reusachtige land gunstig. De brouwerijen liggen geconcentreerd in de bevolkte en rijkere gebieden: Moskou, de steden aan de Volga, de industriegordel rond de Oeral, Omsk in Siberië (zie kaart: InBev heeft 11 brouwerijen in Rusland en Oekraïne), met het grote Novosibirsk nabij.
Door het samenwerkingsakkoord met Khemka bemachtigde Leuven het financiële en het operationele beleid. De brouwer bracht zijn ervaring mee in de productie. Het commerciële beleid werd uitgestippeld, met een gesegmenteerd merkenbeleid. Bovenaan prijken de internationale, ingevoerde merken Stella, Beck’s en Staropramen. Het nationaal verspreide topbier werd Sibirskaya Korona. Klinskoe werd het jeugdbier, Tolstiak het wat alternatieve, sympathieke gerstenat. Daaronder volgen de regionale merken. De versnippering in de distributie werd driftig ingedijkt. Moskou alleen al telde honderden verdelers met stukjes van sectoren. Grote distributiecentra werden opgezet, de gemiddelde bestelling klom in waarde. En dan nog die verpakking. De glazen standaardflessen van een halve liter verdwenen eindelijk uit het straatbeeld. Een nieuwe pet-verpakking, de Pivopack, werd een schot in de roos.
De nieuwe aanpak maakte ook een prijsverhoging mogelijk. Vandaag is de brouwer uit Leuven nummer twee in Rusland en nummer één in Oekraïne. Het merk Chernigivske is er marktleider. Ze behoren tot de snelst groeiende markten voor de wereldwijde nummer één. In 2003 steeg het volume in Rusland met 33 % naar 10,8 miljoen hectoliter, terwijl de algemene markt met 7,4 % groeide. Rusland zorgde in 2003 voor driekwart van de 540,3 miljoen euro omzet.
De cijfers bieden het spiegelbeeld van die omwenteling. 2002 was een moeilijk jaar, met een nettoverlies van 3,62 miljoen euro. Maar sindsdien gaat het resultaat in stijgende lijn. Toch blijft de cashflow negatief. Dat is alleen te wijten aan de cashflow uit investeringsactiviteiten, die in de gewezen Sovjet-Unie zware inspanningen blijft eisen. Sinds 2002 investeerde Sun Interbrew 380 miljoen euro. In 2005 zou daar nog eens 190 miljoen euro bijkomen.
Het offensief van de oligarch
InBev vindt die bijkomende investeringen niet onoverkomelijk. Maar Sun Trade wou niet langer meestappen op dat hoge ritme. InBev wil bovendien een industriële politiek ontwikkelen, zodat op langere termijn een efficiënte organisatie ontstaat. De Indiërs wilden de prijs van de aandelen zien klimmen en de activa verzilveren. Het leidde tot gemor bij de Leuvenaars. Zeker toen Heineken vóór de neus van Interbrew brouwerij Bravo International wegkaapte in februari 2002. De biermaker uit Sint-Petersburg brouwt Botchkarev, een van de bekendste merken in Rusland. Khemka wou geen geld toesteken voor die aankoop. Ondanks het aandringen van Interbrew bleef het njet. De poort ging open voor eeuwige rivaal Heineken in het land van de tsaren.
Leuven wou ook zijn belang in Sun Interbrew verhogen. Maar een samenwerkingsakkoord verbond beide partijen voor vijf jaar. Het huwelijkscontract verbood de aankoop van bijkomende stemgerechtigde aandelen voor beide partijen tussen april 1999 en half juni 2004. Eigen aandelen verkopen kon alleen met het fiat van de partner. De Leuvenaars onderhandelden over een uitkoop voor een bepaalde prijs. Maar de Indiërs hielden het been stijf.
Maar na half juni 2004 kwamen de zaken in een stroomversnelling. De data van het samenwerkingsakkoord waren immers publieke informatie van het beursgenoteerde Sun Interbrew. Attente beleggers hielden dus een oogje in het zeil. In januari 2004 werd een aandeel van Sun Interbrew nog tegen circa 4 euro verhandeld. In augustus was de prijs geklommen naar 7,4 euro. En met eindejaar flirtte de koers met 15 euro. Een van die wakkere vogels was de Russische miljardair Michail Fridman (zie kader: Michail Fridman: de magnaat achter Smirnov). Die liet midden juli 2004 plots weten dat hij via zijn investeringsvehikel Alfa-Eco Group een aanzienlijke aandeelhouder was geworden in Sun Interbrew. Alfa-Eco Group had 10,4 % van de stemgerechtigde aandelen in handen.
Alfa liet meteen weten dat het Sun Interbrew mee wou leiden. Het bedrijf verantwoordde zijn plotse interesse door de snel groeiende biermarkt. De nieuwe aandeelhouder wou daarom een leidende positie verwerven op de Russische biermarkt.
Bij het toenmalige Interbrew waren ze niet opgezet met de abrupte inval door de miljardair Michail Fridman. Als onderhandelaar met de Russische oligarch werd de topadvocaat Allan Chapin op pad gestuurd. Hij zou de brokken lijmen met de Russen. Chapin, partner van Compass Ad-visors in New York, is sinds de overname van het Canadese Labatt kind aan huis bij de Leuvense brouwer. Hij staat bekend om zijn kwaliteiten als onderhandelaar en coördineert in de raad van bestuur van InBev de belangen van de Belgische familiale aandeelhouders.
Chapin onderhandelde niet rechtstreeks in Moskou, maar confereerde in New York en Saint-Tropez. Het akkoord groeide geleidelijk. Op 31 december 2004 steeg de witte rook uit de schouw op. De Leuvense brouwer kocht alle 7,7 miljoen aandelen die Alfa van Sun Interbrew bezat. Daarvoor werd 204,7 miljoen euro in contanten betaald. Dat komt neer op 26,51 euro per aandeel. Bovendien kregen de Russen 55 miljoen euro voor engagementen tegenover InBev. Dat is dus in totaal 259,7 miljoen euro. Beide partijen werden ontslagen van mogelijke claims. Voorts hevelt Sun Interbrew zijn belang in een brouwerij in Jekaterinburg over naar Alfa. En volgens zijn persbericht over de verkoop mag Alfa-Eco voortaan geen aandelen van Sun Interbrew meer kopen. Michail Fridman boekte wellicht een fikse meerwaarde op zijn aandelen. In de veronderstelling van een aankoop in juli 2004 tegen een gemiddelde prijs van 7 euro per aandeel, zou dat een meerwaarde van circa 150 miljoen euro betekenen. Zonder de bonus van 55 miljoen euro voor het engagement.
Dure uitkoop, maar verantwoord
Maar ook Sun Trade zou goed beloond worden. De Indiërs bevonden zich in een uitstekende onderhandelingspositie. De Russische oligarch was immers de lachende derde. De Indiërs konden eventueel hun belang in Sun Interbrew aan hem verkopen. Waardoor de Leuvense brouwer in een minderheidspositie zou terechtkomen.
Maar op 10 januari kwam het eindakkoord uit de bus: een transactie van 548 miljoen euro. Sun Trade verwerft in ruil voor zijn belang in Sun Interbrew 12,5 miljoen nieuwe aandelen in InBev. Goed voor een belang van 2 %, waardoor het maatschappelijk kapitaal en de uitgiftepremie bij InBev aangroeien met circa 331 miljoen euro. Daarnaast worden 7,5 miljoen aandelen uitbetaald in contanten. Dat gebeurde op vraag van enkele aandeelhouders in Sun Trade, die niet mee wilden stappen in InBev.
Een waardering van 548 miljoen euro komt neer op een gemiddelde prijs van circa 25,9 euro voor een aandeel van Sun Interbrew. Fiks boven de gemiddelde beurskoers in 2004. Maar volgens de commissaris vormt de beurskoers geen geldige basis voor een waardering. De revisor maakte een verslag naar aanleiding van de uitgifte van de nieuwe aandelen. De verhandelde volumes zijn verwaarloosbaar. De beurskoersen worden dus sterk beïnvloed, zelfs bij kleine hoeveelheden. De waardering is daarom gebaseerd op toekomstige geschatte cashflows voor de periode 2004 tot 2014. En daar kwam nog eens een controlepremie bovenop. Die premie wordt gedefinieerd als het verschil tussen de marktwaarde van de onderneming en de waarde die een investeerder wil betalen voor de verwerving van de controle over een bedrijf. Dat leidde tot de uiteindelijke waardering van 548 miljoen euro.
Nand Khemka zou tevens een zitje krijgen als niet-stemgerechtigde bestuurder bij InBev. Het psychologisch belangrijke en prestigieuze mandaat vereist een statutenwijziging bij InBev. De volgende buitengewone algemene vergadering zal zich erover uitspreken. En op 21 januari meldde InBev een uitkoopbod voor de resterende aandeelhouders van Sun Interbrew. Ze krijgen 33,41 dollar (25,58 euro) per aandeel. Philippe Rochez, een analist bij KBC Securities, vindt de prijs “redelijk hoog. Maar dit is een strategisch belangrijke overname. InBev heeft er een belangrijk marktaandeel. En het verwerft nu de volledige controle over Sun Interbrew. Op lange termijn wordt die investering terugverdiend.”
Wolfgang Riepl
In Rusland was het investeringsklimaat aartsgevaarlijk. In november 1997 werd de directeur van de brouwerij in Omsk neergeknald.
“Investeerders moeten klaar zijn voor de strijd. Hopelijk wordt het een strijd voor de rechter, en niet met wapens.” (miljardair Michail Fridman)
Volgens sommige prognoses groeit Rusland in 2006 uit tot de grootste biermarkt in Europa.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier