‘Ik wil graag minister van Saaie Zaken zijn’

Een soepeler pandrecht, een strenger insolventierecht ter bescherming van schuldeisers, een moderne arbitrageprocedure op verzoek van de bedrijven. In de luwte werkt minister van Justitie Annemie Turtelboom ook aan economische dossiers. Als nu ook het nieuwe zeerecht maar zou willen lukken.

Steekvlamjustitie irriteert de juridische wereld. Politici laten zich opzwepen door de waan van de dag bij het lanceren van nieuwe wetten. Het gevolg: wetgevende gedrochten. In de politieke luwte boetseert minister van Justitie Annemie Turtelboom (Open Vld) aan wetten die het financieel-economisch recht grondig omvormen. Veel te moeilijk voor Jan met de pet, redeneren de media. Dus haalt dit amper de kranten.

Drie wetsontwerpen zijn al afgehandeld in de kamer. Een ervan laat toe dat elk goed voortaan in pand kan worden gegeven als zekerheid van een schuld. De pandgever-ondernemer kan met de goederen blijven werken en zelfs verwerken (hout tot meubelen, bijvoorbeeld). De voorwaarden van de wet op de continuïteit van de ondernemingen, die uitstel van betaling verleent tijdens een herstructurering, worden strenger. Een ander ontwerp past de regels voor de geschillenbeslechting door private rechters (arbitrage) aan op maat van die van de Verenigde Naties.

Waarom maakt u werk van nieuwe regels voor arbitrage, terwijl onze bedrijven amper interesse hebben in die dure manier om een conflict op te lossen?

ANNEMIE TURTELBOOM. “Net omdat ik het een belangrijk instrument vind. De Belgische wetgeving dateert van 1966. Zo is het bij ons gemakkelijker dan in andere landen om een arbitragebesluit te laten vernietigen. Dat creëert rechtsonzekerheid. Internationale bedrijven die in België actief zijn, nemen daarom in hun contracten clausules op dat arbitrage over geschillen in het buitenland zal plaatsvinden. Zo behandelden Zwitserland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk elk apart veel meer Belgische arbitragezaken dan België zelf. Ons land staat niet eens in de top tien als plaats voor Belgische arbitragezaken van het Internationaal Hof van Arbitrage.

“Ondernemers zeggen me dat ze dit soort zaken bij ons willen behandelen. Vandaar dat we het bestaande kader van de VN overnemen. De nieuwe wet regelt ook de samenwerking tussen de rechtbanken bij de bekrachtiging en de bewijsvoering voor arbitragerechtbanken. Ik wil zo deze juridische industrie terughalen en verankeren.”

Arbitrage vereist ook een cluster van medewerkers, ervaren advocaten en andere juristen ter ondersteuning van de beslechting. Antwerpen zal de maritieme arbitragezaken niet plots weghalen uit Londen omdat de wet verandert. Komt uw reactie niet te laat?

TURTELBOOM. “De wegwerking van een bijna middeleeuws juridisch kader is de eerste stap. De wet is volledig herschreven op maat van het bedrijfsleven. We zullen die ook in het Engels vertalen en onder meer met Cepina, het Belgisch Centrum voor Arbitrage en Mediatie, een promotieronde doen bij internationale ondernemingen. Een bijkomend voordeel is dat onze rechtbanken ontlast worden als er meer arbitragezaken zijn.”

Partijen betalen private rechters om snel te werken. Mogen we dat de privatisering van Justitie noemen?

TURTELBOOM. “Daar heb ik niets op tegen. We schuiven naast de klassieke justitiekanalen gewoon ook andere modellen naar voren. Elk geschil dat via bemiddeling of arbitrage wordt geregeld, is een goede zaak. De procedure gaat sneller en de oplossing wordt door de partijen beter gedragen dan een vonnis of een arrest.”

Een bijkomend voordeel is dat — we citeren een bedrijfsjurist van een groot bedrijf — ondernemingen niet meer onderworpen worden aan de “loterij van Justitie”.

TURTELBOOM. “Daarmee ga ik niet akkoord. Ik blijf de onafhankelijkheid en de competentie van Justitie verdedigen.”

Zijn alle rechters op de rechtbank van koophandel of de strafrechtzaken competent genoeg om complexe finan-cieel-economische dossiers te behandelen?

TURTELBOOM. “De gerechtelijke hervorming die ik wil doorvoeren, zal leiden tot grotere rechtbanken. Dat zal rechters toelaten zich te specialiseren in, bijvoorbeeld, maritieme, financiële of douanezaken.”

U wijzigt de WCO, de wet op de continuïteit van de ondernemingen. Die is amper drie jaar oud. Bevat hij te veel fouten?

TURTELBOOM. “De wijziging kwam er in overleg met het bedrijfsleven, dat de voorbije jaren de wet kon evalueren. Nu sturen we de WCO bij.

“Het probleem is dat de ondernemingen pas zeer laat in actie schieten om via de WCO een herstructurering door te voeren. Het gevolg is dat amper een derde van de bedrijven via deze procedure uiteindelijk kan overleven. Samen met Unizo en het Verbond van Belgische Ondernemingen willen we een campagne voeren om dit instrument beter kenbaar te maken. Ook betrekken we cijferberoepen, zoals boekhouders en revisoren, erbij om ondernemingen in moeilijkheden aan te melden bij de rechtbank.”

Is het probleem niet dat de WCO niet zozeer onderbenut is, maar dat hij wordt misbruikt?

TURTELBOOM. “Dat is zeker het geval. Daarom verstrengen we de toegang tot de procedure. Vandaag moet een bedrijf in moeilijkheden enkel een verzoekschrift neerleggen, waarop de rechter automatisch de WCO moet toepassen. Daarop hadden malafide bedrijfsleiders de handen vrij om activa over te hevelen.

“In de nieuwe procedure moet de schuldenaar ook uitleggen welke feiten de continuïteit in gevaar hebben gebracht. Ook moet het bedrijf twee recente jaarrekeningen neerleggen, of twee belastingaangiften voor personen. Voorts moet de verzoeker aanwijzen welke procedure, bijvoorbeeld een gedeeltelijke verkoop, hij wil volgen. Een deskundige moet op voorhand de boekhoudkundige documenten opstellen volgens de regels van de kunst. Veertien dagen later moet het bedrijf een recente boekhouding, een cashflowsimulatie bij de herstructurering en een lijst van schuldeisers bezorgen. Ook moet het vanaf het begin van de procedure een forfait van 1000 euro betalen om de kosten te dekken.

“De schuldeisers worden bovendien sneller ingelicht over het doel van de procedure en de lijst van alle schuldeisers. In de grafische sector leidde de procedure WCO tot een rist problemen, zonder dat de schuldeisers wisten wat er gebeurde. Dat leidde tot paniek en een kettingreactie van problemen.”

In veertien dagen kan een frauduleuze bedrijfsleider zijn zaak nog steeds leeghalen. Blijft de automatische start van de procedure, zonder inhoudelijke toetsing door de rechter?

TURTELBOOM. “Ja. De bescherming blijft. Maar het toezicht is veel strenger. Nu kan de rechter de procedure vroegtijdig stilleggen als ze zinloos blijkt. Dat was vroeger amper het geval. In het verleden moest het bedrijf in herstructurering ook te weinig informatie vrijgeven, waardoor ook het parket niet snel kon ingrijpen.”

De Brusselse voorzitter van de rechtbank van koophandel klaagde er ooit in Trends over dat frauduleuze faillissementen amper werden onderzocht. Hebben parketten niet te weinig aandacht voor economische delicten, ook al omdat de politiek er minder mee bezig is?

TURTELBOOM. “Er zijn in Brussel ook meer faillissementen. Met de splitsing van het gerechtelijk arrondissement zal de situatie wel verbeteren. Ik heb trouwens niet het gevoel dat parketten economische fraude niet ernstig nemen. En de wijzigingen aan de WCO zijn het beste bewijs dat de politiek er wel mee bezig is.”

Uw voorgangers hielden zich vooral bezig met grote hervormingen en strafrecht, terwijl ze dikwijls blind zijn voor de noden van het burgerlijke, laat staan het economische recht. Met dit soort voorstellen haalt u Humo of Het Laatste Nieuws niet.

TURTELBOOM. “Dit zijn inderdaad niet de meest sexy dossiers. Maar ze zijn wel erg belangrijk voor de economie. En neen, ik scoor er niet mee in de populaire bladen.”

U bent dus ook de minister van Saaie Zaken?

TURTELBOOM. “Ja. Als het een beetje kan, graag. Ook zogenaamd saaie dossiers verdienen behandeld te worden.”

Het voorbeeld bij uitstek is wel de aanpassing van de regels van het pandrecht.

TURTELBOOM. “Dat is supertechnische materie. Door de crisis hebben de ondernemingen het bijzonder moeilijk om kredieten te krijgen. Met de nieuwe wet kan een ondernemer de aankoop van een goed laten financieren, terwijl hij het onmiddellijk in pand geeft aan de bank. Vroeger zou hij dat goed uit handen moeten geven. Voortaan kan de pandgever de verpande goederen blijven gebruiken. Meer nog: hij mag ze ook bewerken. Zo kan een aannemer de bakstenen verpanden, terwijl hij er een huis mee bouwt. Als er een betalingsprobleem is, wordt de bank er eigenaar van. Er komt ook een pandregister dat die goederen oplijst en bekendmaakt.

“Een ander voordeel is dat goederen die vroeger fysiek moeilijk in pand konden worden gegeven, voortaan wel verpand kunnen worden. Ik denk aan petroleum, containers of meel op een binnenschip. Het nieuwe pandrecht kan een motor worden voor bedrijven, die vandaag hongeren naar kredieten. Onlangs was ik met een bedrijfsleider in de haven. In al die silo’s liggen goederen eigenlijk te verkommeren, terwijl ze met de nieuwe wet perfect aangewend kunnen worden om geld in de economie te pompen.”

Over de haven gesproken, de hervorming van het maritiem recht moest eind vorig jaar afgerond zijn, zei minister van de Noordzee Johan Vande Lanotte ooit aan de verzamelde reders. Waarom is er al maanden geen beweging?

TURTELBOOM. “Ik weet het. De voorbije maanden is een aantal onderdelen van de maritieme codex wel beëindigd. De standpunten van de economische actoren moeten nog worden gebundeld tot een evenwichtig en werkbaar geheel. Ik heb hierover al veel contact gehad met ondernemers, zoals Christian Leysen van rederij Ahlers.”

De voorstellen die nu op tafel liggen, leiden tot de verschuiving van de aansprakelijkheid voor productschade van de reders naar de stouwers. Terwijl de toegevoegde waarde van de haven net bij die stouwers ligt. Hoe reageert de Antwerpse politica Turtelboom?

TURTELBOOM. “Voorzichtig. Het aansprakelijkheidsvraagstuk is een zeer delicate materie met loodzware belangen en gevoelige persoonlijkheden. We wachten nog even op de commissie, die al vijf jaar bezig is met de herziening van het maritiem recht. De minister van de Noordzee en ik zullen moeten beslissen als er geen voorstel komt. Dan zullen wij onze verantwoordelijkheid nemen.”

HANS BROCKMANS, FOTOGRAFIE JELLE VERMEERSCH

“Het nieuwe pandrecht kan een motor worden voor bedrijven die hongeren naar kredieten”

“Het is bij ons gemakkelijker dan in andere landen om een arbitragebesluit te laten vernietigen. Dat creëert rechtsonzekerheid”