“Een drama voor de christelijke arbeidersbeweging”, noemt Frans Verheeke de val van de holding Arco. Gelukkig kon Verheeke zijn geesteskind, VDK Spaarbank, uit het Dexia-kluwen houden. “Anders bleef er vandaag ook niets meer van over.”
“Kom binnen”, zegt Frans Verheeke (77). “We zullen u een kop koffie zetten.” Het interview vindt plaats in de gebouwen van Volksvermogen nv in het centrum van Gent. Volksvermogen is een van de referentieaandeelhouders van VDK Spaarbank. De vennootschap heeft welgeteld één personeelslid op de loonlijst staan. “Wij staan bekend voor het spaarzaam beheer van de middelen”, zegt Verheeke met een dikke knipoog naar het thema dat we willen bespreken: de ondergang van Arco, de holding van de christelijke arbeidersbeweging.
“Het doet pijn, heel veel pijn”, zegt Verheeke eerlijk. “De christelijke arbeidersbeweging is altijd mijn thuis geweest. Er heerst een grote vrijheid van denken en spreken, en het is een warme beweging. De teloorgang van Arco zal belangrijke gevolgen hebben voor de vele verenigingen die voor hun werking rekenden op de centen van Arco.”
Maar Arco gaat over de kop doordat de holding haar middelen te lang te exclusief in Dexia heeft geïnvesteerd, beseft Verheeke ook wel. “Ik weet het: risicospreiding is de eerste regel die je als belegger of bankier moet volgen, maar het ontbrak Arco soms aan de nodige manoeuvreerruimte.” Verheeke was zelf bijna veertig jaar bankier. Hij leidde VDK Spaarbank van het begin van de jaren zestig tot het einde van de jaren negentig, en bleef er daarna nog enkele jaren voorzitter van de raad van bestuur. Vandaag draagt hij nog altijd de titel van erevoorzitter van VDK.
Beetje contraire
Net als BAC (‘Belgische Arbeiders Coöperatieve’) ontstond VDK (‘Volksdepositokas’) als een spaarbank voor de arbeiders, en liggen de roots in de christelijke arbeidersbeweging. Maar daar waar BAC (en later Bacob) in de jaren negentig schaalvergroting en overnames begon na te streven, bleef VDK zijn missie van regionale spaarbank trouw.
“Weet je, Gentenaars zijn een beetje contraire. Wij hebben altijd een aparte positie ingenomen tegenover Brussel. Dat zit in ons bloed en loopt als een rode draad door de geschiedenis van VDK.” Toen Bacob in 1999 een vriendschappelijk overnamebod op VDK wou lanceren, vroeg Verheeke fijntjes wat ze in Brussel precies bedoelden met ‘vriendschappelijk’.
De eigengereidheid van de directie en aandeelhouders van VDK zorgde ervoor dat de Gentse spaarbank niet werd meegezogen in het Dexia-verhaal. Achteraf bekeken een zeer verstandige beslissing, maar Verheeke eist daarvoor geen lauweren op: “Schrijf maar op dat we uit dommigheid niet in de concentratiebeweging meegestapt zijn. Ze hebben mij lang genoeg een dommerik genoemd”, zegt hij sarcastisch.
Maar er waren natuurlijk ook objectieve, rationele elementen. Volgens Verheeke ging het al eerder verkeerd: “In 1996 ontvouwde Bacob zijn plannen om Paribas Bank België over te nemen. Ik heb dat nooit begrepen. Net als wij had Bacob het metier van retailbankieren in de vingers, maar van zakenbankieren hadden wij geen kaas gegeten. Dat leek me toen al niet de meest verstandige beslissing. In 2001 kwam daar dan nog het Gemeentekrediet bij. Zo kreeg je bij Dexia een bank voor particulieren, voor de openbare besturen en voor ondernemingen. Terwijl dat toch totaal andere metiers zijn. Synergieën zijn er nauwelijks.”
Waarom is Bacob die richting ingeslagen? “De ambitie om de grootste te zijn, speelde veel bankiers in die periode parten”, antwoordt Verheeke diplomatisch. “Als je jezelf zakenbankier kunt noemen, speel je zogenaamd mee met de grote jongens.”
Van die grenzeloze ambitie en profileringsdrang heeft hij nooit last gehad. “Ik vond dat we goed bezig waren met VDK. We haalden mooie resultaten. Ons rendement op kapitaal lag hoger dan dat van Bacob. Ik voelde intuïtief aan dat we onze groei de jaren daarna konden voortzetten. VDK had geen behoefte aan een Europese expansiestrategie. Onze schaal mag je gerust bescheiden noemen, maar wij doen goede zaken en onze klanten zijn tevreden.”
Klein bankske
Heel wat Belgische banken schakelden in de jaren 2000 een versnelling hoger: ze deden overnames en internationaliseerden. Grote banken heetten in die tijd veiliger en efficiënter te zijn. “Flauwekul”, vindt Verheeke. “Kleine banken als VDK schuwen de risico’s en gaan veel spaarzamer met de middelen om. Ik heb het gevoel dat men in de Dexia-groep de retailbank verwaarloosde en te veel focuste op het groot geld verdienen.”
Verheeke en zijn VDK waren in die periode al eens het voorwerp van spot. “De grote bankiers en economen hebben vaak met mij en ‘dat klein bankske’ gelachen. ‘Spaarboekjes en kasbons, allez Frans, wie houdt zich daar nog bezig?'”. Maar Verheeke geloofde in het model: “Het was niet onze ambitie om de wereld te veroveren, maar in onze thuismarkt onze job goed te doen: alle diensten van een retailbank aanbieden met agentschappen dicht bij de klant. Dat heeft ons geen windeieren opgelegd. VDK bestaat 85 jaar en ieder jaar hebben we een dividend uitgekeerd.”
Winstgevendheid boven groei? Niet helemaal, de voorbije tien jaar gingen de twee hand in hand. Vorig jaar had VDK Spaarbank 2,4 miljard euro spaartegoeden, een miljard meer dan in 2001. De uitstaande kredieten liepen in 2010 op tot 739 miljoen euro, meer dan drie keer zoveel als in 2001. De nettowinst steeg met 52 procent tegenover 2009, tot 14,5 miljoen euro. Een balanstotaal van 2,9 miljard euro blijft beperkt, maar daar staat 237 miljoen euro eigen vermogen tegenover en een risicogewogen solvabiliteitsratio van 17 procent. “Daar mogen we best trost op zijn”, vindt Verheeke.
Bij Dexia explodeerde het balanstotaal tot 800 miljard euro in 2008. Er gingen echter geen alarmbellen af. “Iedereen zag dat de balans opgeblazen werd, maar als buitenstaander kon je niet zien wat er achter die balans zat. Het directiecomité had dit moeten opmerken. Ofwel heeft die het ALM-model van Dexia nooit kritisch bekeken.”
Pas later werd duidelijk dat Dexia steunde op een compleet fout balansmodel: kredieten op lange termijn werden gefinancierd met kortetermijnleningen op de geld- en interbankenmarkt. En korte termijn mag in dit geval vrij letterlijk genomen worden: soms ging het om leningen op drie tot zes maanden, soms op één dag. Elke bankier weet dat dit met vuur spelen is.
CBHK
“Wie zijn geschiedenis kent, weet dat CBHK in de jaren tachtig aan identiek hetzelfde model ten onder is gegaan”, vertelt Verheeke. “De instelling stond kredieten op 20 of 25 jaar tegen een vaste rentevoet toe en financierde zich op de geldmarkt. Tot de rente steeg en CBHK een hogere rente moest betalen dan diegene die ze aanrekende voor zijn kredieten. Het verbaast mij dat er bij de toezichthouder niemand was die zich dit nog herinnerde.”
Ook Arco zag het drama niet aankomen. En toen Dehaene en Mariani in 2008 de zaak overnamen, was de boot al aan het zinken. Verheeke: “Er is nu veel discussie over de Arco-coöperanten die volgens sommigen op de blaren moeten zitten, maar die mensen konden hoegenaamd niet weten wat er zich bij Dexia afspeelde. Zij hadden nauwelijks inzage of inspraak. Zelfs de top van Arco hoopte enkele maanden geleden nog dat het verhaal goed zou aflopen.”
Het gezondste stuk, Dexia Bank België, werd genationaliseerd. En Arco bleef achter in de restbank. Het waardeverlies van Dexia op de beurs verplicht de holding om de vereffening aan te vragen. “Een drama voor de christelijke arbeidersbeweging”, noemt Verheeke het. “De vakbond en het ziekenfonds kunnen de schok verwerken, maar veel verenigingen zoals de KAV en de KWB zullen moeten besparen. En daarnaast is er natuurlijk de negatieve impact op het imago.”
Ook voor VDK Spaarbank heeft de vereffening gevolgen. Arcofin, een van de vennootschappen die in vereffening gaat, bezit 20 procent van VDK. Arco heeft het aandelenpakket echter in pand gegeven aan de spaarbank in ruil voor een lening, verklaarde Francine Swiggers.
“Het aandeelhouderssyndicaat dat ongeveer 50 procent van VDK controleert, en waartoe Volksvermogen behoort, werkt aan een oplossing”, zegt Verheeke. “Ofwel trachten we de aandelen zelf in te kopen, ofwel schuiven we ze door naar een externe partij die de filosofie en het bankmodel van VDK genegen is. Voor de operationele activiteiten van VDK verandert er niets.”
PATRICK CLAERHOUT
“Wie zijn geschie-denis kent, weet dat CBHK in de jaren tachtig aan identiek hetzelfde model als Dexia ten onder is gegaan”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier