Anuna De Wever: ‘Ik vind klimaat zo’n dom woord. Het gaat over mensenrechten’

De coronacrisis haalde de acties van Youth for Climate even uit de schijnwerpers. Maar ondertussen tikt de klok van de klimaatopwarming door, waarschuwt Anuna De Wever. “We kunnen de klimaatcrisis niet oplossen zonder systeemverandering.”

De stem van de 19-jarige Anuna De Wever is niet meer weg te denken uit het klimaatdebat. Samen met Kyra Gantois richtte ze twee jaar geleden Youth for Climate op. De protestbeweging startte met wekelijkse betogingen op donderdagnamiddag. Op hun hoogtepunt mobiliseerden ze ruim 40.000 klimaatspijbelaars.

Met de acties traden ze in de voetsporen van Fridays For Future, de internationale beweging van de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg. De massale opkomst in de Belgische steden en gemeenten was een katalysator voor de beweging in andere landen. De Wever had gesprekken met de Duitse bondskanselier Angela Merkel, met de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en met de ondervoorzitter Frans Timmermans.

Anuna De Wever studeert social sciences aan de VUB, een hoofdzakelijk Engelstalige richting met politieke wetenschappen, sociologie, communicatiewetenschappen en internationaal beleid als hoofdingrediënten. “De VUB verkoopt het als iets voor toekomstmakers. Ik zie wel waar ik uitkom. Mijn plan was zes maanden in het Europees Parlement te werken (bij De Groenen/Europese Vrije Alliantie, nvdr). Het zal anderhalf jaar worden. Nadien zou ik graag voor Amnesty International werken.”

Hoe kijkt u terug op de afgelopen twee jaar?

ANUNA DE WEVER. “Ik ben dankbaar dat we een compleet gestoord idee hadden, het hebben uitgevoerd en het twintig weken hebben volgehouden. We begonnen ermee omdat 100.000 mensen hogere Europese klimaatambities eisten, waar uiteindelijk alleen België en Tsjechië zich niet achter schaarden. Kyra en ik wisten dat de klimaatcrisis erg was, maar we dachten dat de politici daarmee bezig waren. We merkten dat dat niet zo was.”

Door corona viel alles stil.

DE WEVER. “Voor ons is dit geen pauze. We hebben enorm veel gedaan. We hebben een open brief gestuurd naar de wereldleiders, campagne gevoerd tegen het Mercosur-handelsakkoord tussen Europa en Latijns-Amerika, tegen het gemeenschappelijk landbouwbeleid van de Europese Unie, en voor Fight For 1.5, een platform dat de opwarming van het klimaat tot 1,5 graden Celsius probeert te beperken.

“Het enige voordeel van corona is dat de stress er niet meer was om altijd die massa te moeten hebben. Wij kunnen alleen maar druk uitoefenen op Angela Merkel en anderen omdat ze weten dat we namens duizenden anderen spreken. Mensen onderschatten dat. Zonder onze druk zouden de Green Deal, het Europese klimaatbeleid dat CO2-neutraliteit ambieert tegen 2050, niet in die vorm zijn aangenomen.”

Nochtans vond u het Europese klimaatakkoord van begin december 2020, dat de CO2-uitstoot tegen 2030 met 55 procent moet verminderen, niet ambitieus genoeg.

DE WEVER. “De 197 landen die het klimaatakkoord van Parijs hebben ondertekend, streven ernaar de opwarming van de aarde onder 2 graden Celsius te houden tegen 2100. Met de 55 procentambitie komen we uit op 3 tot 5 graden. Na 2030 dreigen we een aantal kritieke punten te passeren voor het Amazonegebied en de oceanen. Dan is de schade zo groot dat het ecosysteem stuk gaat. Dat kunnen we niet herstellen. Wij streven naar een emissiebudget, waarbij je als bedrijf of individu een bepaalde hoeveelheid uitstoot mag veroorzaken, en meer niet.”

55 procent is wel bijna de helft meer dan de 40 procent uit het vorige klimaatplan. Polen wilde maar akkoord gaan in ruil voor veel geld, en onze premier Alexander De Croo liet al weten dat er bij de verdeling van de lasten rekening moet worden gehouden met de inspanningen die België al heeft geleverd.

DE WEVER. “Dat klopt niet. De Belgische doelstellingen liggen onder het Europese niveau. Ik ben blij dat deze regering wel de Europese richting wil volgen, maar als welvarend land mogen we nog ambitieuzer zijn. In 2019 heeft een panel van meer dan honderd experts onder leiding van klimaatspecialist Jean-Paul Van Ypersele en Leo Van Broeck (de voormalige Vlaamse Bouwmeester, nvdr) een klimaatplan voor België geschreven, met gedetailleerde plannen: meer wilde natuur, de betonstop, de energietransitie, meer biodiversiteit. Op één vraag van een Ecolo-parlementslid na heeft zelfs niemand het gelezen. Dat maakt mij razend.”

Uit een enquête van Humo in 2019 bleek dat 53 procent van de Vlamingen achter de zaak van de klimaatspijbelaars stond, maar dat 42 procent net door uw acties was afgehaakt.

DE WEVER. “Het klimaat is een heel polariserend onderwerp. Sommigen geven ons de schuld, ik geef de politici de schuld. Sommigen hebben ons afgezet als pubers, maar de klimaatopwarming treft iedereen. Wie zich nu al zorgen maakt over migratie, moet beseffen dat er tegen 2050 een miljard extra klimaatvluchtelingen bij komen.”

Voor veel bedrijven is een uitstootreductie van 55 procent tegen 2030 enorm. Een vermindering met 75 of 80 procent maakt hen duurder, terwijl ze al veel milieuvriendelijker produceren dan hun concurrenten in Azië of elders.

DE WEVER. “Daarom moet er internationaal worden samengewerkt. Als Europa een handelsakkoord met Latijns-Amerika afsluit, gaat het nu over wagens en vlees. Terwijl er ook afspraken zouden moeten zijn over de bescherming van het Amazonewoud. Het is enorm moeilijk om een ander continent in een bepaalde richting te dwingen, maar het ontbreekt Europa regelmatig aan politieke moed.

“Gigantisch veel bedrijven hebben de petitie Sign for My Future ondertekend, waarvan een van de eisen een klimaatwet is. Die moet voor iedereen gelden. Dat is een taak van de overheid. Maar ondanks de grote vraag vanuit het bedrijfsleven heeft Europa die klimaatwet niet goedgekeurd. Voor veel politici is dat een ideologische kwestie. Het kapitalistische systeem heeft welvaart gebracht, maar ons economische model kent en respecteert de grenzen van de aarde niet.

“Wij zijn jong en draaien nog niet zo lang mee in dat systeem. Maar wij zien de gevolgen wel: woestijnvorming in Zuid-Spanje, geen seizoenen meer in het noorden van Zweden. Daarom moeten we tegen de schenen blijven schoppen. We kunnen de klimaatcrisis niet oplossen zonder systeemverandering.”

Niet iedereen vindt dat realistisch.

DE WEVER. “Waarom niet? We moeten het normale ter discussie durven te stellen. Wie een trui van 10 euro koopt, weet dat daar kinderarbeid aan te pas is gekomen. Nu worden alternatieve systemen, zoals de donuteconomie (waarbij het doel is de behoeftes van iedereen te vervullen zonder de draagkracht van de aarde te overschrijden, nvdr), niet eens bekeken. Er is geen gebrek aan oplossingen, wel aan de wil om die te zien als een prioriteit. We moeten de massaconsumptie aanpakken: minder vlees en vis eten, minder het vliegtuig nemen en meer eerlijke kledij kopen.

“Politici spreken over minimaatregelen die amper een verschil maken. Voor ambities die grote inspanningen en investeringen vergen, passen ze, omdat ‘er geen draagvlak voor is’. Wel, dat was er ook niet voor de lockdownmaatregelen. Daar hebben we wel geluisterd naar wetenschappers die uitlegden waarom die regels nodig waren. Dat kan ook voor het klimaat.”

Leo Van Broeck zei dat de gemiddelde Vlaming er niet wakker van ligt dat de erfenis voor zijn kinderen slechts een opgewarmde vuilnisbelt is.

DE WEVER. “Dat is het grootste probleem. Het dringt niet door. Over tien jaar zullen de meeste Marshalleilanden zijn verdwenen. In Afrika verdubbelt de bevolking tegen 2050, terwijl de voedselproductie er halveert. Ik vind dat echt verschrikkelijk. Maar zelfs in mijn naaste omgeving krijg ik dan soms te horen: ‘Jammer dat de politici niets doen. Nog een glaasje wijn?’ Terwijl ik een paniekreactie verwacht.

“Misschien lukt dat niet omdat de omvang van het probleem zo groot is en zo ver weg lijkt. Daarom probeer ik duidelijk te maken dat we in een crisissituatie zitten, en dat het beleid te weinig ambitieus is, en te bang om te investeren.”

U klinkt als een toekomstige politica.

DE WEVER. “Ik stel mijn hoop niet in politici, wel in ons: de jongeren, de klimaatbeweging. Ons activisme heeft impact gehad, anders was zelfs die 55 procent er niet gekomen. Dat wil ik: impact hebben. Of dat via de politiek is, via een ngo of ontwikkelingshulp, dat zie ik nog wel. Al zou ik heel graag secretaris-generaal van de Verenigde Naties zijn” ( lacht).

Als corona bedwongen is, wilt u opnieuw betogen. Vreest u niet dat het momentum voorbij is?

DE WEVER. “Dat is een heel grote zorg. Maar de mensen die toen bezorgd waren voor het klimaat, zijn dat nog altijd. Alleen kunnen ze dat nu niet uiten. We moeten weer met een massa zijn. Het is een misvatting te denken dat de politici het al hebben begrepen.

“Er sterven al elke dag 150 diersoorten, en heel veel mensen. Daarom vind ik klimaat zo’n dom woord. Mensen identificeren zich daar niet mee. Het gaat over mensenrechten, en daar hebben we met z’n allen een grote verantwoordelijkheid. We vechten voor een betere wereld, meer groen in de stad, geen 800.000 doden door luchtvervuiling. Corona bedreigt het leven van ouders en grootouders, en dat is heel eng.”

Niet iedereen kan zonnepanelen of een warmtepomp betalen. Zien we weldra weer gele hesjes op straat?

DE WEVER. “Sociale rechtvaardigheid moet centraal staan in de energietransitie. Het systeem moet veranderen voor iedereen, maar wie beter af is, heeft een grotere verantwoordelijkheid. We moeten samenwerken met de vakbonden en de armoedeorganisaties. Iedereen moet nog op vakantie kunnen, maar de overheid moet ervoor zorgen dat het vliegtuig naar Spanje duurder is dan de trein. Het kan anders, rustiger en milieuvriendelijker. Dat maakt mensen gelukkiger.”