Ik geef mensen graag veel vertrouwen”

Het Nederlandse bedrijf WPG Uitgevers is in Vlaanderen altijd een beetje onder de radar gebleven. Met de overname van Standaard Uitgeverij komt daarin verandering. CEO Koen Clement – Vlaming, verwoed boekenlezer en oud-protegé van Christian Van Thillo – voelt er zich in zijn nopjes.

‘Je kan er boeken kopen…

Die je hier heel zelden vindt.

Je kan er langs de grachten lopen

Je haar los in de wind.’

De eerste regels uit Kris Debruynes Amsterdam schieten me spontaan te binnen als ik van het Centraal Station naar de Herengracht wandel. Het is veel te koud om met het haar los in de wind te lopen en waar kan een verkleumde journalist beter beschutting zoeken dan in een van de talloze boekhandels? Een gezellige koffiehoek, twee warme fauteuils en verdiepingen vol met boeken. In Amsterdam straalt de liefde voor het boek uit huiskamers, kroegen en winkels.

Dat past. We zijn in de hoofdstad van Nederlandstalig boekenland om Koen Clement te interviewen. Clement is de Vlaming die sinds twee jaar aan het hoofd staat van Weekbladpers Groep (WPG), een van de belangrijkste boekenuitgevers van de Lage Landen. WPG bezit bekende fondsen als De Bezige Bij, De Arbeiderspers en Querido. Door de recente overname van PCM Boeken, samen met Uitgeverij Lannoo uit Tielt, versterkt WPG zijn positie met Standaard Uitgeverij en Bruna. Een grotere uitstraling in Vlaanderen ligt voor de hand.

TRENDS. U bent sinds april 2008 de CEO van WPG Uitgevers. Hoe is de integratie in Nederland verlopen?

KOEN CLEMENT. “Heel vlot en aangenaam. Er zijn natuurlijk wel cultuurverschillen. Vlamingen zeggen misschien gemakkelijker ‘ja’ terwijl ze ‘neen’ denken en doen. Terwijl de Nederlandse overlegcultuur echt wel een realiteit is. Dat vergt soms veel praten en meningen uitwisselen – de mensen zijn hier ook heel mondig en komen voor hun mening uit. Het is in your face.

“Mijn 14-jarige zoon zit in Amsterdam op school, en op een avond zei hij: ‘Papa, ik moet hier over alles een mening hebben. Kunnen ze me niet eventjes met rust laten?’ Dat is Nederland: je moet een mening hebben en ervoor opkomen. Maar eenmaal een beslissing genomen is, volgt iedereen heel loyaal de afgesproken marsrichting. Ook diegene die er aanvankelijk een andere mening op nahielden. Dat is wel prettig.”

Is het voor u wonen en werken in Amsterdam?

CLEMENT. “Nu wel, het eerste jaar pendelde ik nog vaak op en neer. Maar mijn vrouw is nu mee verhuisd, zij geeft hier les en we wonen met onze jongste in het centrum van de stad. Mijn twee dochters zijn in België gebleven, de oudste studeert aan de universiteit en de tweede zit op internaat. Voor hen keren we nog bijna elk weekend terug naar Brussel. We zien wel hoe dat evolueert.

“Amsterdam is een aangename stad om te wonen. Ik kom te voet naar het werk en koop onderweg wat Belgische kranten. Een straf kun je dit niet noemen. We bekijken momenteel de vastgoedmarkt om hier eventueel iets te kopen. Dat is wel even schrikken: de prijzen zijn van een heel andere orde dan in België.”

En voor een boekenliefhebber als u is Amsterdam ongetwijfeld een droomstad?

CLEMENT. “Ja, er zijn hier nog een heleboel tweedehandszaakjes waar je fantastische ontdekkingen kunt doen. Ik heb altijd veel gelezen. Ik ben het type dat van elk verloren moment gebruikmaakt om iets te lezen.”

Hoe voelt het om aan het hoofd te staan van een bedrijf met straks 200 miljoen euro omzet en meer dan 750 personeelsleden?

CLEMENT. “Ik vind het fantastisch dat ik deze kans gekregen heb, en dat ik de stap gedaan heb. (mijmert) Ik had er altijd van gedroomd om iets in het buitenland te doen. De combinatie van creativiteit en zakelijkheid spreekt mij het meeste aan in een job. Het is fantastisch als je professioneel dingen kunt doen die ook persoonlijk dicht bij jezelf liggen. Ik heb dat geluk gehad bij De Persgroep en nu hier bij WPG.”

U was bij De Persgroep toch op een zijspoor geraakt?

CLEMENT. “Neen, mijn vertrek was eerder een toevallige samenloop van omstandigheden. Het voorstel van WPG is via een headhunter gekomen en trok me enorm aan. Het was in de eerste plaats het waarmaken van een jongensdroom. En soms moet een mens zichzelf verplichten om uit zijn comfortzone te treden. Ik was na 20 jaar zeker niet uitgekeken op De Persgroep, ik heb er mooie kansen gekregen en een zeer gevarieerd traject afgelegd. En Christian Van Thillo is gewoon een heel inspirerende figuur om voor te werken.”

Van Thillo bezit naast Het Parool nu ook de PCM-dagbladen De Volkskrant en Trouw. Gaat hij het maken in Nederland?

CLEMENT. “Hij is toch goed bezig. De snelheid waarmee De Persgroep zaken doet, is in Nederland ongezien. In een jaar tijd een drukkerij gesloten, het NRC verkocht en de boeken de deur uit, schulden verminderd, forse reorganisatie van de redacties, in april de Volkskrant op tabloid… dat is een fameus parcours. Ik denk dat veel Nederlanders er met open mond naar staan te kijken. (glimlacht) In stilte supporter ik nog altijd voor De Persgroep.”

Managers die het maken, barsten doorgaans van ambitie en zelfgenoegzaamheid. Die indruk wekt u niet.

CLEMENT. “Zo zit ik ook niet in elkaar. Ik geloof niet in de CEO als superman, die als het goed gaat alles voor zich claimt en als het slecht gaat anderen met de vinger wijst. Je moet altijd dicht bij jezelf blijven.

“Ik wil graag mijn mensen veel vertrouwen geven. Ik merk dat het voor veel werknemers motiverend werkt als ze zich gesteund weten en een grote mate van autonomie genieten. Dat is ook een beetje het adagium van WPG. We tellen nu zo’n 15 werkmaatschappijen, grote en kleinere, waar telkens een eigen directieteam zit. De kracht van deze groep is dat ondernemende mensen vrij veel autonomie krijgen, en dat wil ik absoluut respecteren. Ik denk niet dat je toptalenten aan je kunt binden als je vanuit het hoofdkantoor een soort van corporatistische visie probeert door te drukken.”

Het kloppende hart van WPG zit bij de uitgeverijen, zegt u. Wat is dan precies de rol van het hoofdkantoor?

CLEMENT. “Onze rol ligt minder op het vlak van uitgeven en commercieel ondersteunen. Wij zitten echt in een mensenbusiness. De contacten met de auteurs zijn heel belangrijk, dat moet je aan de uitgevers overlaten. Als hoofdkantoor leggen wij de strategische lijnen vast en geven een aanzet tot wat ik noem ‘slim samenwerken tussen de verschillende uitgeverijen’. Autonomie impliceert immers dat je een zekere concurrentie tussen de eigen uitgeverijen aanvaardt. Aan ons dan om dat te doen passen in een groepsstrategie.”

WPG nam PCM Boeken over van De Persgroep, maar doet dat samen met Uitgeverij Lannoo. Waarom hebben jullie niet alleen geboden?

CLEMENT. “Dat had gekund. Onze bank vond alleszins dat het kon en dat we het misschien wel moesten doen. Maar samen met de raad van bestuur vonden we dat toch een te grote stap voor onze organisatie. Groot zijn is voor ons geen doel op zich. We willen stap voor stap groeien. Dat zit ook in de bedrijfsgeschiedenis van WPG: er is eerder een traditie van kleinere overnames, van voorzichtige groei. Het moet beheersbaar blijven en daar is niets verkeerds mee.

“Door enkel Standaard Uitgeverij en Bruna over te nemen, verwierven we precies die activa die aansloten bij onze strategische prioriteiten: groei in België en versterking van de boekenbusiness in aanpalende domeinen. Met Standaard Uitgeverij worden we een sterke speler in België en Bruna is zeer goed gepositioneerd in de zogenaamde ‘commerciële kwaliteitsliteratuur’, genre Stieg Larsson en Carlos Ruiz Zafon.”

Drie andere uitgeverijen van PCM Boeken – Meulenhoff/De Boekerij, Unieboek en Het Spectrum – gaan naar Lannoo. Hoe verliepen die gesprekken?

CLEMENT. “De andere uitgeverijen zitten ofwel in non-fictie, en daar voorspellen wij minder groei, of in segmenten waarin wij al een sterke positie hadden. Ik ben blij dat we een akkoord hebben kunnen sluiten met Lannoo. De gesprekken verliepen prima. Mat-thias Lannoo en ik konden het goed met elkaar vinden. Ik heb dat bedrijf sterk leren appreciëren. Het is een typisch West-Vlaams familiebedrijf: voorzichtig, met waarden. En bovendien zeer goed geleid. Maar vergis je niet, we blijven stevige concurrenten. ( glimlacht) Ik gun Meulenhoff veel succes onder de vleugels van Lannoo, maar wens onszelf toch nog iets meer succes.”

Wat zijn de ambities van WPG in Vlaanderen?

CLEMENT. “Wij hadden een goed draaiend verkoopkantoor in Antwerpen. We zijn nu aan het onderzoeken hoe we Standaard Uitgeverij daarmee kunnen samenbrengen. Dat zal neerkomen op een gedeeltelijke integratie. Banenverlies valt daarbij niet uit te sluiten, maar we gaan proberen dat tot een minimum te beperken.

“Maar we hebben Standaard Uitgeverij niet gekocht om de zaak helemaal om te gooien. Het bedrijf heeft een fantastisch trackrecord en dat koesteren we. Standaard Uitgeverij en de fondsen eronder (Manteau, de jeugdboeken, strips…) worden het uithangbord van WPG in België. Tezelfdertijd kijken we als groep hoe we elkaar sterker kunnen maken.”

WPG is ook de uitgever van tijdschriften als Vrij Nederland en Voetbal International. Willen jullie ook meer aan de bak komen op de Vlaamse bladenmarkt?

CLEMENT. “We gaan het alleszins onderzoeken op basis van de bestaande portefeuille. We verdelen nu al een aantal titels in België, zoals Happinez, Psychologie Magazine, Men’s Health, Runner’s World, maar dat blijven bladen die gemaakt zijn door en voor Nederlanders. De vraag is of we die in België meer gaan ondersteunen en redactioneel toespitsen op de lokale markt.

“Voor Happinez zie ik zeker kansen. Er bestaat in Vlaanderen geen blad in dat segment van ‘mindstyle’, het spirituele en filosofische. We verkopen nu al 12.000 exemplaren in Vlaanderen, zonder de minste ondersteuning. In Nederland halen we een verkoop van 180.000 exemplaren en daarmee is Happinez veruit het grootste maandblad.”

Happinez is ook heel succesvol op de advertentiemarkt?

CLEMENT. “Ja, en meer dan dat. Happinez heeft op een intelligente manier randactiviteiten rond het blad ontwikkeld. Er worden bijvoorbeeld producten voorgesteld die je dan in de Happinez-shop kunt kopen. Dat werkt heel goed. We doen nu hetzelfde met Voetbal International, waar je ook een lezerscommunity hebt die zeer verknocht is aan het blad. Er worden nu zelfs voetbaltruitjes van Oranje uit de jaren zestig en zeventig opnieuw gemaakt en verkocht, en dat is een ongelooflijk succes.

“Daar geloven wij sterk in: dat je rond het klassieke printmedium randactiviteiten kunt bedenken die commercieel succesvol zijn. De iPhone-applicatie van Voetbal International bijvoorbeeld is intussen al 80.000 keer verkocht.”

Daarmee bewijst WPG dat je geld kunt verdienen met boeken en tijdschriften. Wat is het geheim van de succesformule?

CLEMENT. “Het klinkt als een dooddoener, maar ik vind dat je voor een duidelijk percipieerbare kwaliteit ook een juiste prijs kunt vragen. Zelfs in het tijdperk waar alles gratis via internet beschikbaar is.

“Bij de boeken moet je vooral maken dat de mix van je uitgaven goed zit. WPG zal altijd met plezier poëzie blijven uitgeven, ook al word je daar niet rijk van. Maar dan moet er wel een balans zijn met boeken waaraan je wel goed verdient.

“In tijdschriften werken we vooral aan het verbreden van het businessmodel: van de klassieke lezers- en advertentie-inkomsten naar andere activiteiten waarvoor lezer en adverteerder ook interesse kunnen hebben.”

Wat is uw strategie tegenover het e-book?

CLEMENT. “Wij omarmen het e-book. We willen het als een opportuniteit zien, niet als een bedreiging. Maar waar ons dat precies gaat leiden? Momenteel is iedereen in de uitgeefsector zoekende.”

Er zijn nu al piratenversies van Nederlandstalige bestsellers te vinden op het internet.

CLEMENT. “Ik maak me op dat vlak geen illusies. Maar in die markt niet actief zijn uit vrees voor piratenversies of illegale downloads lijkt me helemaal verkeerd. Als een bepaald soort lezer vragende partij is voor die content, dan is het onze verdomde plicht om daarop in te spelen. Maar gratis bestaat niet. Boeken zijn het resultaat van heel veel zwoegen, zweten en investeren, en daar staat een prijs tegenover.”

Volgt de sector het traject van de muziekindustrie?

CLEMENT. “Er zijn parallellen, maar in de muziekbranche heeft een partij van buiten de sector – Apple – de controle over het betaalmodel. Ik zou het jammer vinden dat hetzelfde gebeurt in de boekensector en dat Amazon met zijn Kindle (een e-reader) gaat dicteren wat de spelregels worden. Dat is momenteel aan het gebeuren in de Angelsaksische wereld.

“Dat Apple met zijn iPad nu ook op die markt komt, is net daarom een goede zaak. Wij zullen graag met iedereen meewerken die een goed model aanbiedt.”

Waarom ontwikkelen jullie zelf geen e-reader?

CLEMENT. “Wij willen graag de professionele partner van auteurs zijn in het exploiteren van hun oeuvre – of dat nu op papier is of in een andere vorm. Het betekent dat wij momenteel expertise binnenhalen om die rol nog beter te kunnen vervullen. Of dat impliceert dat we zelf een e-reader moeten ontwikkelen, daarvan ben ik niet overtuigd. Misschien is zo’n iPad trouwens weer een stap in de richting van integratie van toestellen en is de e-reader binnen een paar jaar herleid tot een antiquiteit. (glimlacht) Al die ontwikkelingen maken dat het een fantastische periode is om in dit vak actief te zijn.”

Een uitgever moet vandaag veel meer doen dan alleen papieren boeken uitgeven?

CLEMENT. “Vroeger zei een uitgever: wij zitten in de papieren business, en al de rest… ( maakt een wegwerpgebaar). Dus heeft deze sector de afgelopen decennia luisterboeken overgelaten aan ondernemende bedrijfjes die daar een markt in zagen. Dus heeft ze de merchandisingrechten op leuke kinderfiguurtjes bij wijze van spreken ‘weggegeven’ aan derden. Terwijl een moderne visie op uitgeven betekent dat je op al die domeinen een professionele partner voor de auteur bent. Maar dat impliceert dan weer dat je die knowhow in huis moet hebben. Op dat scharniermoment zitten we nu. Nogmaals, zonder de klassieke business te verwaarlozen. Ik zou het papieren product niet te vroeg afschrijven. De sensatie van een papieren boek blijft onovertroffen.”

Hoe lang blijf u dit doen?

CLEMENT. “Dat hangt niet alleen van mij af. Maar wat mij betreft: nog vele gelukkige jaren. Ik ben niet iemand die zomaar van werkgever verandert. Ik heb twintig jaar voor De Persgroep gewerkt en ik heb mijn familie niet naar Amsterdam gehaald om volgend jaar iets anders te doen.

“Dit is een pracht van een bedrijf en er is nog heel veel werk. Ik hoop dat ik WPG kan helpen meer groep te worden en vooruit te stuwen op zakelijk vlak. Tegelijkertijd willen we echt een thuishaven zijn voor creatieve toptalenten. Er werken hier veel jonge mensen, de betrokkenheid is groot. Een nieuwe generatie zit eraan te komen. Het is boeiend om met die mensen een nieuw hoofdstuk van het verhaal te schrijven.”

Kunt u ons voor de terugreis nog een boekentip geven?

CLEMENT. “Ik heb de onhebbelijke gewoonte om verschillende boeken op hetzelfde moment te lezen. De Grens van Riikka Pulkkinen is heel mooi, en ook De Eenzaamheid van de Priemgetallen van Paolo Giordano kan ik je aanbevelen. Maar het is onmogelijk om alles gelezen te krijgen, dat is een van mijn grootste frustraties.”

Door Patrick Claerhout

We hebben Standaard Uitgeverij niet gekocht om de zaak helemaal om te gooien.

Ik heb mijn familie niet naar Amsterdam gehaald om volgend jaar iets anders te doen.

In stilte supporter ik nog altijd voor De Persgroep.