IETS MEER DAN EEN GROENTEMARKT

SPECTACULAIRE GROEI.

De markt van de afgeleide financiële producten kende het voorbije decennium een méér dan spectaculaire groei. Dat blijkt duidelijk uit bijgaande boordtabel, die gebaseerd is op het jaarverslag van de Bank voor Internationale Betalingen (BIB). Bij het marktoverzicht dat zij elk jaar opstelt, maakt de BIB een onderscheid tussen op de beurs verhandelde instrumenten en de buiten-beursverrichtingen. Deze laatste transacties zijn die verrichtingen waarin partijen tot geconfectioneerde producten komen dat wil zeggen producten die speficiek zijn ontwikkeld voor hun noden en dus per definitie moeilijk verhandelbaar zijn.

De onderliggende waarde van het geheel van de uitstaande contracten inzake afgeleide financiële producten steeg tussen 1986 en 1993 van zo’n 1000 miljard dollar naar ruim 16.000 miljard dollar of een kleine 500.000 miljard frank. Ter vergelijking : het laatstgenoemde bedrag is 40 maal zo groot als het Belgische BBP. In de loop van 1994 werden in totaal 1,14 miljard contracten van afgeleide producten afgesloten. Bijna de helft van deze contracten werden afgesloten in de Verenigde Staten, 35 % in Europa.

Van de op de beurs verhandelde instrumenten vormen de rente-opties en de rente-futures veruit de belangrijkste groep.

De houder van een optie verwerft het recht om een zekere hoeveelheid van een onderliggende waarde te kopen ( call-optie) of te verkopen ( put-optie) tegen een vastgelegde prijs op een welbepaald tijdstip in de toekomst. De houder heeft een recht, geen verplichting. De verkoper van de optie moet evenwel zijn aangegane verbintenis nakomen als de koper effectief zijn recht uitoefent. De onderliggende waarden van opties kunnen van zeer diverse aard zijn : aandelen, obligaties, goud, beursindices…

Een future-overeenkomst houdt de verplichting van de twee betrokken partijen in om op een bepaald moment in de toekomst een zekere hoeveelheid van een onderliggende waarde te kopen of te verkopen tegen een vooraf bepaalde prijs. In tegenstelling met de optie is bij een future ook de koper verplicht om zijn verbintenis na te komen. Futures hebben bijna uitsluitend betrekking op deposito’s, kortlopend overheidspapier, obligaties en deviezen.

Inzake de buiten-beursverrichtingen vormen de swaps veruit het belangrijkste marktinstrument. Deze swaps zijn transacties waarbij betaalstromen met een verschillend karakter gedurende een bepaalde periode volgens een vastgelegd schema tegen elkaar geruild worden. Zo bestaat er de renteswap waarbij rentebetalingen, bijvoorbeeld vaste versus variabele, tegen elkaar worden uitgewisseld. Bij een deviezenswap worden betalingen van rente en hoofdsom in de ene valuta geruild tegen betalingen in een andere.

Gaat men op zoek naar de redenen achter deze spectaculaire ontwikkeling van de markt der financiële afgeleiden, dan stuit men zowel op vraag- als op aanbodfactoren. Wat het laatste element betreft, staat het buiten kijf dat de deregulering van de financiële markten die zich zowat over de hele wereld heeft voltrokken, de derivaten fel gestuwd heeft, net zoals de voortdurende vernieuwing op het vlak van computer- en communicatietechnologie. De vraag naar afgeleide producten werd langs de vraagzijde fel gestimuleerd door de sedert het begin van de jaren zeventig gestegen onzekerheid omtrent én variabiliteit van wisselkoersen en rentetarieven. Ook het feit dat vooral de grote internationale ondernemingen zich steeds meer rechtstreeks naar de internationale geld- en kapitaalmarkten zijn gaan richten, heeft de derivatenmarkt doen expanderen.