Voor deze column heb ik geïnvesteerd. Ik heb een boek van 2009 gedownload dat zich de vraag stelt hoe het financiële systeem kan worden gered: ‘Good Value’ van Stephen Green. Het boek draagt als ondertitel: Reflections on money, morality and an uncertain world. Ik heb het voor u gelezen. Het kan nooit kwaad morele lessen over geld te krijgen, in deze onzekere wereld.
De auteur verkiest een brede, historisch-culturele benadering. Van Orwell tot Kafka, van Godot tot de Kersentuin. De auteur is een priester, vandaar de filosofische achtergrond. En het is duidelijk dat zijn opleiding hem heeft geholpen de problemen in een breder kader te zien. Vooral de ethische aspecten van het bankieren komen uitgebreid aan bod.
Eén beschouwing in het boek heeft mij speciaal getroffen: we streven allemaal idealen na. Maar op het moment dat we ze nastreven, botsen we op onvolkomenheden, imperfecties. En die onvolkomenheden kunnen zeer sinistere vormen aannemen. Hier verwijst de priester-schrijver naar Faust. Een pact met de duivel sluiten, je ziel verkopen om over superieure krachten te beschikken, om perfect te zijn. Dan ben je beter wat onvolkomen, dan ben je beter bankier die in een reële wereld reële dingen doet, en met zijn persoonlijke ethiek, zijn sterke persoonlijke integriteit de sirenenzangen van het oneerlijke geld weerstaat.
Vrij snel wordt het boek dan ook een ode aan het edelste aller beroepen: bankier zijn. Want kapitalisme is geen -isme zoals fascisme, socialisme. Het is geen politieke keuze, maar de organisatie van ons fundamenteel economische mens-zijn. En bankiers leiden dat in professionele banen. Wie draagt de eindverantwoordelijkheid? Uiteraard de raad van bestuur.
Boeiend, boeiend, zonder meer boeiend. En vlot geschreven. Maar nog veel boeiender is de figuur van de schrijver. Stephen Green was gedurende 2003-2010 topman van HSBC, de bank die zich van het ene schandaal naar het andere voortsleept. Bij de laatste ronde SwissLeaks is HSBC de spin in het web. Op een nooit geziene schaal heeft deze bank sportlui, zangers, zakenmensen heel professioneel begeleid bij het systematisch ontwijken van belastingen. Ook hier zijn er fundamenteel maar twee mogelijkheden. Ofwel was Green niet op de hoogte, ofwel leidde hij de georganiseerde misdaad. Wist hij niets? Dan was Green volkomen incompetent. Erger nog, dan was HSBC georganiseerd als een losse verzameling bendeleden waar audit, interne controle en andere systemen niet werkten en de grote baas dus niet werd geïnformeerd. Een dergelijke bank is gevaarlijk, en zou zo snel mogelijk moeten worden afgevoerd. Ofwel wist Green wel wat er aan de hand was en verdient hij zonder meer de prijs van de meest cynische bankier aller tijden. Ik hou het bij de tweede optie.
Ach, de klassieke verdediging kennen we ondertussen en ze hangt me ook al enkele jaren de keel uit. De Lance Armstrong-verdediging: in die tijd deed iedereen het. De normen waren toen anders. Of het nu over illegale partijfinanciering gaat of doping of belastingfraude. De ‘normen’ waren anders. Ik was lid van de maffia, edelachtbare, en alle andere leden van de maffia deden hetzelfde, ik kan me persoonlijk echt niets verwijten. Als ik niet meedeed, kon ik geen lid van de maffia blijven. En mijn kindjes hadden honger. En mijn Bentley/Ferrari moest worden volgetankt.
Misschien heeft ethiek te maken met die dingen die iedereen doet, net niet te doen, met principes te volgen die pijnlijk zijn om te volgen, op het moment dat de verleiding komt. Wie toch bezwijkt voor de verleiding is daarom nog geen slecht mens, bezwijken voor verleiding is een deel van onze natuur. Maar misschien zijn ethische principes nu net die principes die ons helpen een deel van onze natuur onder controle te krijgen. Volgens Green worden de menselijke zwakten vooral door geld aangewakkerd. Hij is een expert ter zake. Hij zal het wel weten. Dus moeten bankiers op dat vlak een superieur moreel aanvoelen hebben. Weinigen kunnen het morele hoofd koel houden als de taal van het geld wordt gesproken. Mooi gezegd. Maar net zoals Lance Armstrong beter zijn mond houdt over eerlijk wielrennen, zouden bankiers beter zwijgen over ethisch ondernemen. Tot positief bewijs van het tegendeel.
De auteur is professor-emeritus aan de Vlerick Business School.
MARC BUELENS
Net zoals Lance Armstrong beter zijn mond houdt over eerlijk wielrennen, zouden bankiers beter zwijgen over ethisch ondernemen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier