Banken die in Hongarije opereren, zoals KBC Groep, hebben berekend hoeveel de nieuwe kredietwet van de regering-Orban hen kost. Maar het tweede deel van de afrekening volgt, en kan nog meer pijn doen.
In de presentatie van de halfjaarresultaten van KBC Groep zit een kaartje van Europa, waarop de kernmarkten van de bank uitgelicht staan: België, Tsjechië, Slowakije, Bulgarije, Hongarije en Ierland. Boven bijna alle landen staat een zonnetje getekend, om aan te geven dat de macro-economische vooruitzichten van het land goed zijn. Vooral de zon boven Hongarije doet pijn aan de ogen, want er is wellicht geen land in Europa waar de situatie van de banken slechter is.
Begin juli keurde het Hongaarse parlement een wet goed die banken verplicht kredietnemers te vergoeden voor zaken die het Hongaarse hooggerechtshof enkele weken geleden als illegaal bestempelde. Het gaat om de wisselkoersmarges van de banken op leningen in vreemde valuta, en alle ‘unilaterale’ aanpassingen van intrestvoeten sinds 2004 (tenzij de bank kan bewijzen dat ze daartoe contractueel het recht had).
De wet viseert alle uitstaande leningen aan particulieren in Hongarije, zowel hypothecaire leningen als consumentenkrediet, in forint en in een andere munt. Het gaat om 21 miljard euro aan uitstaande kredieten. Volgens een berekening van de Nationale Bank van Hongarije kan de wet de financiële sector in het land tot 3 miljard euro kosten. Vooral de banken die massaal woonkredieten in een vreemde munt toekenden, zouden worden getroffen. Na de zomer beslist de overheid hoe de compensatie van de klanten precies moet gebeuren.
Opvallend is de brede instemming in Hongarije met de kredietwet. Ze werd nagenoeg unaniem goedgekeurd. Er waren amper twee onthoudingen en één tegenstem. De conservatieve Fidesz-partij van premier Victor Orban heeft dan wel een tweederdemeerderheid in het parlement, vele andere parlementairen hebben duidelijk meegestemd. Er bestaat in Hongarije een politiek-maatschappelijke consensus dat de banken zich in het verleden niet correct gedragen hebben.
Wisselkoersrisico
Tot 2008 waren woon- en consumentenkredieten in een vreemde munt (hoofdzakelijk de Zwitserse frank) heel populair in Hongarije. Het was een manier om goedkoop te lenen. De zogenaamde FX-leningen boden een veel gunstiger rentevoet dan leningen in de lokale munt (de forint). De banksector in Hongarije verkocht in de jaren 2000 honderdduizenden van dergelijke leningen, vooral hypotheken. Maar het land en veel kredietnemers voeren nu aan dat de banken hun klanten onvoldoende hebben gewaarschuwd voor de risico’s.
Na het uitbreken van de financiële crisis kwam het wisselkoersrisico boven. De forint zakte sterk in waarde tegenover de euro en de Zwitserse frank, en de leningen in een vreemde munt werden voor veel Hongaarse gezinnen een molensteen om de nek. De lonen bleven in forint uitgekeerd, terwijl de rentelasten in de fors geapprecieerde Zwitserse frank moesten worden vereffend. Veel Hongaren dreigden hun woning te verliezen. Dat leidde tot een scherpe daling van het vertrouwen en de consumptie, een diepe economische crisis, en een stijging van de buitenlandse schuldenlast van Hongarije.
De kredietwet verplicht de banken hun klanten te vergoeden voor de aangerekende wisselkoersmarges en intrestverhogingen. OTP Bank, de grootste bank van Hongarije, rekende aanvankelijk op 350 miljoen euro verlies, maar heeft dat intussen opgetrokken tot 560 miljoen. Raiffeisen Bank International verwacht eenmalige kosten die kunnen oplopen tot 160 miljoen euro. KBC Groep nam een provisie van 231 miljoen euro ten laste van het eerste halfjaar. Alles samen hebben de banken al 1,1 miljard euro opzijgezet.
KBC bezit met K&H Bank de tweede grootste bank van het land. K&H bedient meer dan een miljoen klanten via 220 agentschappen. KBC heeft in Hongarije 5,1 miljard euro aan kredieten uitstaan, waarvan 2,4 miljard zogenaamde retailleningen (aan particulieren, zelfstandigen of eenmanszaken). Bijna een vijfde van die leningen (18,5%) kampt met een betalingsachterstand van minstens 90 dagen, bij de particulieren gaat het om 21,1 procent van de kredieten. Bovendien blijft het aantal probleemkredieten aan particulieren nog altijd stijgen.
Onvermijdelijke verliezen
“Het probleem is dat de meeste banken hun kredietproblemen in Hongarije onderschatten”, zegt Peter Attard Montalto, een econoom verbonden aan Nomura International in Londen. Hij vindt dat de financiële markten te weinig oog hebben voor de weg die de regering-Orban ingeslagen is, en die onvermijdelijk tot nieuwe verliezen voor de banken zal leiden. “De wet van juli was slechts de eerste stap, er volgt een tweede, die veel meer pijn zal doen”, schrijven analisten van Commerzbank.
Victor Orban, die in het Westen vaak als een dictator wordt afgeschilderd, werd in april 2014 vlot herverkozen. Zijn eclatante succes was onder meer te danken aan de belofte alle leningen in vreemde valuta te elimineren. Ze zouden verplicht omgezet worden in forintleningen. De vraag is wie daarop het wisselkoersverlies moet slikken: de banken, de overheid of de kredietnemers? Als het van Orban afhangt, zal de zwaarste last op de schouders van de banken komen.
Volgens de Nationale Bank van Hongarije moeten voor zo’n 12 miljard euro aan FX-leningen omgezet worden in forint. De overheid wil dat dat gebeurt tegen een verhouding die onder de reële wisselkoers ligt. Dat zou de kredietnemers ten goede komen, terwijl de banken opdraaien voor het verlies. Een snelle, gedwongen omzetting (en de bijbehorende verliezen) zou de kapitaalbasis van een aantal banken gevoelig aantasten.
Dat de druk op de banken toeneemt, blijkt ook uit de recente beslissing van Moody’s om de kredietwaardigheid van twee Hongaarse banken, FHB en Erste Bank Hungary, te verlagen van B2 naar B3. In de praktijk is dat synoniem voor ‘zeer zwak’. In het rapport van Moody’s over Erste Bank Hungary luidt het dat ‘zelfs een beperkte haircut op de wisselkoers kan resulteren in grote verliezen voor de bank’.
KBC niet buiten schot
Wat geldt voor Erste Bank geldt bij uitbreiding voor alle banken die in Hongarije actief zijn. En dus ook voor KBC. De Belgische bankgroep is naar eigen zeggen in 2005 gestopt met de productie van leningen in een vreemde munt. Toch had ze eind juni nog 1,5 miljard euro aan dergelijke leningen in Hongarije uitstaan. Daarvan zijn 600 miljoen euro aan hypotheekleningen, 800 miljoen euro aan consumentenkredieten (gedekt door de woning) en 100 miljoen euro aan autoleningen. Volgens recente verklaringen van minister van Economie Mihaly Varga zou geen enkele van deze drie categorieën buiten schot blijven.
“De impact van de omzetting van de leningen in forint zal afhangen van de gehanteerde wisselkoers, de beslissing wie de eventuele wisselkoersverliezen zal dragen en in welke mate, en de kredietmarge die K&H kan nemen op de nieuwe leningen”, vat Luc Popelier, financieel directeur van KBC Groep, het samen. Hij sluit de kans niet uit dat de overheid een deel van de rentelasten van de kredietnemer overneemt.
Waarnemers vinden dat een te optimistische kijk. Deutsche Bank berekende dat een worstcasescenario, bestaande uit een haircut van 25 procent op de volledige portefeuille van anderhalf miljard euro en KBC dat er volledig voor opdraait, zou resulteren in 300 miljoen euro verlies. ING-Analist Albert Ploegh komt in een worstcasescenario uit bij een provisie van 400 miljoen euro.
Zelfs de Franse zakenbank Exane, die onlangs nog uitpakte met een koopadvies voor KBC, vindt dat de Belgische bank te optimistisch is over haar activiteiten in Hongarije. De overheid in Boedapest heeft zich in het verleden nog maar weinig aangetrokken van de noden of opmerkingen van de banksector. 90 procent van het financiële landschap in Hongarije is in handen van buitenlandse, hoofdzakelijk West-Europese bankgroepen, en zij vormen een gemakkelijk doelwit voor de regering-Orban.
Algemeen wordt aangenomen dat dit een strategie is om de buitenlandse bankgroepen het land uit te jagen. Premier Orban heeft al meermaals verklaard dat hij een voorstander is van meer eigen Hongaarse banken, in handen van Hongaarse aandeelhouders. Hoe meer druk hij zet op de buitenlandse banken die momenteel in Hongarije opereren, hoe groter de kans dat ze de handdoek in de ring gooien en voor een prikje ingelijfd kunnen worden.
PATRICK CLAERHOUT
Hoe meer druk premier Orban zet op de buitenlandse banken in Hongarije, hoe groter de kans dat ze de handdoek in de ring gooien.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier