Hoe Visa uw portefeuille controleert

Als echte ‘bank zonder loketten’ is Visa goed voor een jaarlijkse onrechtstreekse winst van 6 miljard euro. En als het van de reus uit San Francisco afhangt, wordt zijn kredietkaart uw enige betaalmiddel. Trends groef naar de strategie van een controlefreak.

“Betaalt u met een kaart of cash?” vraagt de ober beleefd. Vorstelijk haalt u uw plastic Visa-kaart boven. Via een simpele telefoonlijn stroomt de combinatie van zestien cijfers, opgeslagen op de magneetband, vanuit het zenuwcentrum van de Amerikaanse multinational Europa binnen. In de Londense voorstad Basingstoke geven de Visa-computers groen licht voor de transactie, berekenen ze de commissies van de restauranthouder, van de bank en van u. Het hele proces is rond in twee seconden.

“Wij willen in de portefeuille van elke Europeaan zitten,” claimt Philippe Menier. De Belg is de tweede man van Visa Europe en was in een vorig leven Citibanker met grote ervaring in de kaartenbusiness. Menier is ervan overtuigd dat de technologische voorsprong een van de sleutels van de suprematie van Visa is. Slechts weinig computersystemen zijn immers tot dergelijke staaltjes in staat. Het systeem van Visa voert deze transactie 4700 keer per seconde uit. En dankzij zijn 15 miljoen kilometer computerkabels heeft dit systeem vorig jaar 35 miljard transacties vergemakkelijkt en nagenoeg 2600 miljard euro binnengerijfd.

Ruilhandel met de banken

De multinational ergert zich flink aan de vragen over de commissie die winkeliers voor elke transactie aan Visa moeten betalen. Het bedrijf houdt de lippen stijf over het precieze bedrag dat ermee gemoeid is. Volgens EuroCommerce, de federatie die de distributeurs op Europees niveau verenigt, gaat het jaarlijks om 6 miljard euro. Visa ontkent dat dit bedrag haar winst is, maar weigert wel elke commentaar op vragen naar omzet- en winstcijfers.

In theorie heeft Visa gelijk. De 6 miljard euro komt niet bij haar terecht, maar wel bij haar aandeelhouders, de financiële instellingen die deze goudmijn netjes en discreet delen. Het leeuwendeel van die ingehouden commissies wordt immers rechtstreeks teruggestort aan de bank van de klant. “Het neemt de vorm aan van een verborgen dividend, dat de banken elkaar uitkeren ten koste van de winkelier – die daarover zelfs niet kan onderhandelen – en dus ook van de consument, die hierover in het duister tast,” zegt Xavier Durieu, secretaris-generaal van EuroCommerce. Vooral de onwetende, cash betalende consument moet bloeden, want winkeliers rekenen hun kosten natuurlijk door in hun prijzen. Bovendien aanvaardt Visa niet dat winkeliers cashbetalers korting geven.

De banken zien in dit systeem een vrij goedkope manier om hun klanten over de grenzen te begeleiden zonder zelfs maar een loket te hoeven openen. Want in tegenstelling tot hun rechtstreekse concurrenten American Express (65.000 aangeslotenen in België) en Diner’s Club (45.000), zijn Visa en Mastercard (75.000) in handen van duizenden financiële instellingen. Die laatste verbieden de samenwerkende banken in zee te gaan met American Express en Diner’s Club, waardoor die worden gedwongen om hun topklanten rechtstreeks te benaderen. Aan de andere kant delen Visa en Mastercard wel hun bankennetwerk. De formuleringen en voorwaarden van hun contracten zijn vrijwel identiek. Winkels die één van de twee kaarten aanvaarden, accepteren zonder onderscheid de ander, tegen dezelfde kosten.

Dankzij dat duopolie zouden de twee partnermerken hun heersende positie gebruiken om de concurrentie opzij te schuiven, door commissies aan te bieden die gemiddeld 1 % à 2 % lager liggen dan die van American Express en Diner’s Club, terwijl ze hun toch grotere transacties opleveren. Visa ontkent dit en zegt hevig te concurreren met MasterCard.

Door in België op twee paarden te wedden (Visa, de kredietkaart van de grote massa en MasterCard, de kaart van de hogere middenklasse), laten ze de kassa continu rinkelen. Het bewijs: alleen Fortis Bank (samen met American Express voor 50 % aandeelhouder van de joint venture Alpha Card, die de groene kredietkaart in België op de markt brengt), ING en de on-linebankier Keytrade Bank geven de Amex-kaart uit. “De banken hebben van Visa de marktfavoriet gemaakt,” zegt Guido van Zegel, marketingdirecteur van Alpha Card. Diner’s Club (marktaandeel: minder dan 5 %) ziet zich verplicht om de door zijn concurrent MasterCard ontwikkelde internationale geldopnamedienst Cirrus aan te bieden.

Op zoek naar nieuwe markten

Vijftig jaar na de uitvinding van de kredietkaart in de Verenigde Staten lijkt de populariteit van Visa geen grenzen te kennen. Al moet ook de reus blijven innoveren om zich aan te passen aan de veranderende markt. Vooral sinds de invoering van de euro en het verdwijnen van de wisselcommissies. In 2002 werd 8 % van de consumptie-uitgaven in Europa met een Visa-kaart betaald. Het bedrijf wil dat percentage tegen 2007 verdubbelen (zie grafiek: Aandeel van Visa in de uitgaven van Europeanen).

“Visa is geen betaalkaartsysteem, het is een betaalsysteem tout court,” aldus Menier. Met andere woorden: waarom niet overal Visa gebruiken? “De opkomst van nieuwe mogelijkheden van terugkerende betalingen, zoals elektriciteitsfacturen of abonnementen op tijdschriften, en directe overschrijvingen staan centraal in onze groeistrategie,” verduidelijkt Menier. Dergelijke transacties worden nu meestal via bankdomiciliëring verricht. Omgekeerd verloopt ruim 20 % van de transacties op de markt van autoverhuur en restaurants via Visa. Een ander voorbeeld: voortaan is het mogelijk om met Visa te betalen in de Britse fastfoodketens. En dan is er ook nog het activeren van de ‘slapende’ kaarten, waarvan het gebruik onder het gemiddelde ligt. En daarbij komen nog de transacties via het internet, de telefoon of de post. En niet te vergeten de doelgroep van Europese KMO’s, waarvan slechts 8 % een kredietkaart voor zijn betalingen gebruikt.

Rest nog de vraag hoe Visa het zal aanpakken om door te dringen in die segmenten van de consumentenmarkt. “Door een elektronische chip te creëren die gebruiksvriendelijkheid voor dagelijkse aankopen aan een verhoogde veiligheid paart,” doceert Menier. De gebruikers van die nieuwe kaart bevestigen de transactie via een pincode en een terminal. Afgelopen met de handtekening op papier.

Tegen 2005 moeten de 400 miljoen Europese kredietkaarten voorzien worden van de nieuwe internationale intelligente chipkaartstandaard EMV, die in 1997 door de netwerken Europay, MasterCard en Visa werd bepaald om betalingen te beveiligen. “We willen 65 % à 70 % van de in omloop zijnde kaarten via het EMV-label beveiligen – goed voor 130 à 140 miljoen kaarten tussen nu en eind 2004,” berekent Marc Temmerman, executive vice-president van Visa Europe. Hij verwacht daarbij dat de definitieve overstap van de Belgische kaarten vóór eind 2004 zal gebeuren.

Volgens kwatongen staan er echter meer belangen op het spel. “Die standaard maakt het dan wel mogelijk om fraude te bestrijden, hij geeft Visa ook de kans om zijn inkomsten onrechtstreeks te vergroten en potentiële concurrenten goed in de gaten te houden,” klinkt het. Er gaat inderdaad niets boven het opwerpen van technologische barrières om een monopoliesituatie te beschermen.

Het einde van Bancontact/MisterCash?

In zijn strijd tegen cash – Visa’s zelfuitgeroepen ‘enige echte concurrent’ – is het bedrijf ook van plan om zich op de debetmarkt te storten: die van de kleine dagelijkse aankopen, die onmiddellijk van uw bankrekening worden afgeboekt. De eerste tekenen werden zichtbaar in mei 2003, toen Visa een nieuwe debetkaart gekoppeld aan een krediet voorstelde.

Die Visa Electron-kaart, die in België in partnership met Cofidis werd gelanceerd, verleent toegang tot een kredietlimiet tot 7500 euro.

Waarom gokt het Amerikaanse bedrijf op de Visa Electron, waarvan er wereldwijd al 50 miljoen in omloop zijn? Met 10 miljoen Ban- contact/Mister- Cash-kaarten in circulatie wordt de Belgische markt, in tegenstelling tot de Amerikaanse, beheerst door debetkaarten. Een begeerlijke markt, al was het maar om de werkingskosten die het verhoogde aantal transacties meebrengt te kunnen bekostigen. “Wij hebben heel duidelijk de ambitie om een alternatief voor Bancontact/MisterCash voor te stellen,” bekent Marc Temmerman. En passant voegt hij eraan toe dat wereldwijd 60 % van de kaarten met het Visa-logo debetkaarten zijn. Niemand ziet daar blijkbaar een echt paard van Troje in dat in staat is om Bancontact/MisterCash in de wielen te rijden.

Beschikt Visa werkelijk over de middelen om de strijd aan te binden met Banksys, dat Bancontact/MisterCash beheert? Volgens een waarnemer is het vooral de vraag hoelang de Belgische banken weerstand zullen blijven bieden aan de verleiding om Bancontact/MisterCash te doen verdwijnen ten gunste van Electron, dat veel rendabeler is voor hen.

Visa heeft vanuit zijn leiderspositie in België vrij spel om onduidelijkheid te creëren en zo zijn klanten aan zich te binden. De gemiddelde Belg heeft gemiddeld drie kaarten in zijn portemonnee zitten. Waardoor Visa, via zijn 2 tot 3 miljoen kaarten in omloop, één op de twee Belgische huishoudens controleert.

Sébastien Buron

Visa zou jaarlijks 6 miljard euro commissie voor transacties opstrijken. Een groot deel wordt doorgestort aan de banken.

De Belgen gaven vorig jaar 6,8 miljard euro uit via 66 miljoen Visa-transacties.