Hoe vindt u de ideale onafhankelijke bestuurder?

In het tweede artikel over deugdelijk bestuur binnen familiale bedrijven kijkt Trends naar de onafhankelijke bestuurders. Die blijken heel geliefd. Maar hoe vindt u ze? En hoe vermijden dat u met z’n allen in dezelfde vijver hengelt?

Het virtuele computerprofiel van Stany paste wonderwel. Zo objectief mogelijk werd het ideale profiel door de databank gedraaid, op basis van vooraf bepaalde criteria. Tot die criteria behoorden onder meer ervaring in het leiden van een productieafdeling, een bepaalde leeftijd, internationale ervaring en zelf behoren tot een familiebedrijf. “Die criteria hebben we dan vergeleken met de diverse cv’s en in een Excell-file gestoken. Het profiel van Stany dat uit de computer rolde, paste wonderwel. Onze voorzitter van de raad van bestuurder heeft de echte Stany dan meteen gebeld en de zaak was beklonken. Het was bingo.”

Computer-Stany is geen fictief prototype. In het echte leven heet de persoon StanislasBoone, een telg van de beursgenoteerde familiale koekjesonderneming Lotus Bakeries uit Lembeke. Naar Stany werd gehengeld door het derde-generatietextielbedrijf Deslee uit Vichte. “Het opengooien van onze raad van bestuur voor onafhankelijke bestuurders was een moeilijke en zeer emotionele stap,” verhaalt Jos Deslee, joint general manager van het textielbedrijf. “Het is iets dat je goed moet voorbereiden.”

Een externe bestuurder vinden via het eigen bedrijfsnetwerk is niet steeds een evidentie. Want alle leden van de familie moeten pal achter de kandidaat staan. Als één van de takken een kandidaat aanreikt, krijgt die te vaak meteen een bepaald stigma opgekleefd. Daarom dat een onafhankelijk orgaan voor de selectie zo belangrijk is. Tijdens zijn zoektocht naar een externe bestuurder ging Deslee daarom te rade bij het Instituut voor Bestuurders (IVB). Het Instituut voor Bestuurders ontwikkelde een corporate directors network, een databank met kandidaat-bestuurders. Daarin steken ervaren bestuurders die in volledige objectiviteit kunnen worden gekozen.

“Vreemd dat er voor het screenen van managers al jaren technieken worden ontwikkeld. Maar voor de raad van bestuur zijn er geen screentests,” weet Liesbeth De Ridder, secretaris-generaal van het IVB. “Denk toch eens na over de profielschets. Heeft de bestuurder voldoende tijd? De nodige capaciteiten? Het heeft geen zin om vier marketeers of vier financiers in je raad van bestuur op te nemen. Besturen is geen bezigheidstherapie. Het is geen eretitel, het vereist de geschikte personen. De profielen van de bestuurders moeten complementair zijn en bovendien op de onderneming zijn afgestemd.”

Kurt Desmedt van koppensneller Schelstraete en Desmedt is een van de schaarse headhunters die externe bestuurders rekruteren. “De markt voor het zoeken van bestuurders in familiale bedrijven vergt nog heel wat sensibilisering. Het is voor ons een aanvullende activiteit. Afzonderlijk zou het nog niet leefbaar zijn,” bevestigt Desmedt de karigheid van deze markt.

Ook het Verbond van Kristelijke Werkgevers en Kaderleden ( VKW) heeft een databank, opgenomen in een ruimere werkmap. Die bundelt 185 kandidaten. Stafmedewerker Frederik Deloof belooft na de zomer ook een elektronisch consulteerbare databank. Het VKW en het IVB stelden tevens een charter op waaraan de externe bestuurders moeten voldoen.

Omdat ontmijners belangrijk zijn

Hoe belangrijk externe bestuurders wel zijn, bleek nog maar eens uit de studie van de Limburgse professoren Anita Van Gils en Wim Voordekkers (zie Trends, 1 mei 2003). Vooral als de derde generatie van de familie aan het roer staat. Dat is een sleutelmoment, want vaak wordt dan de normale groei geblokkeerd. De diverse familietakken hebben nood aan professionalisering en objectiviteit. Elk familiaal bedrijf met de ambitie om te groeien, heeft dus een externe bestuurder nodig. De familiale aandeelhouder moet dan kunnen begrijpen dat zijn eigen persoontje ondergeschikt is aan de besluiten van de raad van bestuur.

Een externe bestuurder dringt zich ook op zodra een aanzienlijke groep werknemers moet worden gestructureerd en beheerd. Een groep vanaf 25 personeelsleden dient dan als richtsnoer. Ook vanaf een bepaalde omzet wordt een externe bestuurder noodzakelijk, al wordt daar niet echt een cijfer op gekleefd. Wat is de kernactiviteit? Wat zijn de doelstellingen op lange termijn? De externe bestuurders worden ingeschakeld om op die prangende vragen een antwoord te geven. Ze bieden strategisch advies, bepalen mee de vergoedingen van de topdirectie, objectiveren de besluitvorming, los van de emoties. Gevoelige punten onder de familietakken worden dus op een niet emotionele manier benaderd.

De onafhankelijke bestuurder heeft geen behoefte aan de familiale twisten, maar tegelijk zorgt hij ervoor dat het zelfrespect van de diverse takken niet geschonden wordt. Want kleine wrijvingen die twintig jaar onder tafel smeulen, kunnen uitgroeien tot grote twisten. De externe bestuurder haalt die onderuit; hij is de ontmijner van dienst. Hij moet steeds de bedrijfsbelangen laten voorgaan op de familiale belangen.

Wie is die bestuurder en hoeveel betaal je hem?

De kandidaat-bestuurders van het IVB en VKW zijn actieve mensen die hun mandaat moeten beschouwen als een voltijdse job en er het nodige engagement en voldoende tijd in moeten steken. Ze moeten voeling hebben met het bedrijfsleven en ze mogen niet aan hun 27ste mandaat beginnen.

Zes mandaten heet een maximum, de onafhankelijke bestuurder soupeert anderhalve dag per maand aan dit mandaat. Hij/zij is een sterke persoonlijkheid, heeft karakter en een grote affiniteit met het familiale gedachtegoed. De bestuurder moet mee vooruit willen, hij mag het ondernemingsrisico niet schuwen. De kandidaten hebben voorafgaande gesprekken onder vier ogen, waarbij ze gevoeligheden en zwaktes letterlijk op papier zetten. Diplomatie is zeer belangrijk. Hij is een dirigent, maar zonder dat hij een doorslaggevende stem heeft. Hij bezit tact, maar ook besluitvaardigheid. Ze moeten weten hoe je een strategie voorbereidt, hoe een management met zijn beheersplannen naar een raad van bestuur stapt.

Getuigt Stanislas Boone, alias computer-Stany: “Mijn mandaat bij de firma Deslee is nog veel boeiender geworden dan ik oorspronkelijk dacht.” Als nieuwbakken bestuurder dweilde hij twee dagen lang alle afdelingen en werkvloeren af, sprak er met zoveel mogelijk mensen. Kwestie van zich de taal en de technologie eigen te maken. “Je moet de methodologie van het beslissingsproces mee ondersteunen. Het familiepatrimonium mag niet te hoge onbewuste risico’s ondergaan. Je mag niet overenthousiast en roekeloos investeren. We reiken als onafhankelijk bestuurder een strategische filter aan: wat is de opdracht van het familiebedrijf? Wat zijn de mogelijkheden? Vaak wordt in familiezaken te snel over het hoe gediscussieerd en te weinig over het doel.”

Stanislas Boone zetelt ook in de adviesraad van het familiale bouwbedrijf Cortier-Vandenbussche uit Aalter. “Ik wil meer en meer mandaten opnemen. Sinds vijf jaar ben ik weg uit het operationele bij Lotus Bakeries. Maar ik voel me te dynamisch om ermee te stoppen.”

Voor wat hoort vanzelfsprekend ook wat. Een externe bestuurder moet goed vergoed worden. Ook al is geld niet de belangrijkste drijfveer, wel de gedrevenheid, de leergierigheid, het engagement, de betrokkenheid over een langere periode. ” If you give peanuts, you getmonkeys,” weet Liesbeth De Ridder van het IVB. “Geef de bestuurder wat je aan een goede consultant geeft. Maar tel voor de bestuurder ook de risicopremie mee van de bestuurdersaansprakelijkheid.”

Maak de juiste keuze

Jos Deslee nam voor het opengooien van zijn raad van bestuur de nodige tijd. Ga dus niet overhaast te werk. “Bedrijven weten vaak niet goed wie ze zoeken. Ze zijn voltijds bezig met het operationele, ze denken aan nu en hebben geen tijd om verder te denken,” waarschuwt Frederik Deloof van het VKW. “Maar het aantrekken van een externe bestuurder blijft desalniettemin altijd een positief signaal. Het is steeds een stap vooruit.”

Toch schuilt er een adder onder het gras. De meeste bestuurders vinden een mandaat via het eigen netwerk. Dat ontlokt gemengde gevoelens, want iedereen vist in die vijver, en die vijver is klein. Guido Kestens, voorzitter van het Rode Kruis Vlaanderen en gewezen algemeen directeur van C&A België, kant zich resoluut tegen de almacht van netwerken.

“Wie een bestuursmandaat wil, moet deel uitmaken van bepaalde netwerken. Ik ken heel veel mensen, maar ik word niet vaak gevraagd voor een mandaat want ik zit niet in een netwerk. Het is erg spijtig dat je daarin moet zitten, maar daarvoor heb je financiële draagkracht nodig. Hoe kan je nu onafhankelijk blijven als je in elkaars bedrijven participeert? Je komt alleen in dat netwerk omdat je participeert in elkaars bedrijven. Dat zijn dus niet de onafhankelijke bestuurders. Terwijl je advies moet kunnen geven dat tegen de haren instrijkt. Je moet dus echt onafhankelijk kunnen zijn.”

Guido Kestens is bestuurder bij de familiale Hugo CeustersImmobiliën (waar hij een nieuwe raad van bestuur vormde, samen met Paul Buysse en RainierVan Outryve) en Groep Heylen, distributeur van meubels. Kestens is kandidaat-bestuurder in het grijze boekje van het VKW.

Dominique Moorkens van de familiale holding Alcopa is onafhankelijk bestuurder binnen Leroy Merlin van de Franse familie Mulliez. “Ik ben via een headhunter aangetrokken. De familie zocht iemand met een internationaal profiel en was op zoek buiten het bestaande netwerk om. Een netwerk is natuurlijk positief, maar het heeft ook beperkingen, want iedereen blijft in de eigen vijver vissen.”

Stanislas Boone bevestigt: “Via een headhunter of een profiel uit een databank maak je een veel rationelere keuze. In een netwerk zoek je te veel een gelijkgestemde en dat is fout. Maar ik zeg daarom niet dat een eenvoudig computermodel dé toverformule is.”

Wolfgang Riepl

“Vreemd dat er voor het screenen van managers al jaren technieken worden ontwikkeld. Maar voor de raad van bestuur zijn er geen screentests.”

(Liesbeth De Ridder, IVB)

“Ik ben via een headhunter aangetrokken. Een netwerk is natuurlijk positief, maar het heeft ook beperkingen, want iedereen blijft in de eigen vijver vissen.”

(Dominique Moorkens, Alcopa)