Hoe ontwikkel je een visie?

LEIDERS HEBBEN en geven visie. Leiders inspireren, door hun woorden en hun voorbeeld. Veronderstel dat je vindt dat je wat te veel manager en te weinig leider bent. Wat moet je dan doen? Niemand wordt, naar mijn weten, met visie geboren. Hoe leer je dan een visie te ontwikkelen en die uit te dragen? Visie brengen is nog het eenvoudigste. Bestudeer hoe Barack Obama of Nelson Mandela (Belgische voorbeelden zijn delicaat) hun boodschap brachten. Als dat te veel moeite kost, ik kan je even helpen: spreek rustig en traag, gebruik sterke beelden en mooie contrasten, beklemtoon het positieve, gebruik verheven doelstellingen (idealen), en vooral: herhaal, herhaal en herhaal nog eens je centrale, eenvoudige boodschappen. En lieg niet. Over dat thema zijn heel veel boeken geschreven, meestal met ‘charisma’ in de titel. Elke acteur kan je leren te spreken als een shakespeariaanse koning, maar je moet het wel willen, natuurlijk.

MAAR NU HET MOEILIJKE. Hoe ontwikkel je een visie? Waar haal je die eenvoudige boodschappen? Merkwaardig genoeg bestaan daar volgens mij nauwelijks theorieën, publicaties, laat staan cursussen over. Een visie zou als het ware uit de hemel vallen. Alleen iets voor ‘visionairs’?

VISIE LIJKT DRIE GROTE kenmerken te hebben. Dat is tenminste mijn visie op visie. Een visie is gerijpt, is wat anders en is wat onverwacht. Ik kan over zowat alles (het zomeruur, Syrië, fosfaten in de landbouw) een persoonlijke mening hebben. Als ik die verwoord, heb ik nog geen visie. Mijn inzichten zijn niet gerijpt. Ik heb ook visie op de ontwikkeling van het managementdenken, het schrijven van non-fictieboeken, en het houden van voordrachten. Met elk van de drie heb ik een ruime ervaring. Maar helaas weet Adrian Wooldridge van The Economist nog meer over managementtheorie dan ik, en al wat ik je kan leren over spreken voor publiek vind je in goede boeken of syllabi. Laten we dat dan maar geen visie noemen, maar bijvoorbeeld professionele kennis, net zoals elke topbankier de oorzaken van de crisis van tien jaar geleden kan uitleggen.

EEN VISIE IMPLICEERT dus iets fris, iets origineels, iets anders, maar ook geen fantasievolle, wilde speculatie. Lees eens (een absolute aanrader) 21 lessen voor de 21ste eeuw van wonderkind Yuval Noah Harari. Het zal je helpen bij je visie-ontwikkeling. De man geeft originele en sterk onderbouwde meningen, en hij brengt ze sterk. Critici wijzen erop dat zijn oplossingen niet erg origineel zijn, dat hij af en toe uit de bocht gaat (vind ik ook) en dat hij af en toe zelfs heel oppervlakkige slogans hanteert. Maar je vindt minstens tien originele visies in dat boek. Ja maar, schrijven de critici, hij recycleert een aantal ideeën uit zijn vorige boeken. Hoe erg is dat nu? Als je een visie brengt, mag je die herhalen.

WAT HARARI DOET, kan je origineel noemen, maar het zoemwoord ‘creatief’ lijkt me hier minder gepast. Hij zet een aantal dingen op een rijtje en trekt er verrassende conclusies uit. Veel nerds en techneuten spreken over big data. Harari heeft er een visie op. Is zijn visie de juiste? Hoe kan ik dat weten? En een visie hoeft overigens niet juist te zijn, ze moet mobiliserend zijn, of inspirerend, of coördinerend.

HOE ONTWIKKEL JE heel concreet een visie? Ik zie drie invalshoeken.

1. Verzamel informatie en indrukken uit de meest uiteenlopende bronnen. Lees abstracte, beschouwende artikels, en praat met iemand die het dagelijks doet. Reis heel veel en vergelijk het met je dagelijkse bestaan. Ga naar je ‘belendende percelen’: zoek de waarheden van domeinen waar je eigen expertise of ervaring raakvlakken mee heeft. Laat dan je brein onverwachte relaties zoeken tijdens je slaap.

2. Probeer eens iets te veranderen en kijk waarom het niet lukt. Dan zal je weten hoe het echt werkt, en dat kan weleens erg verrassend zijn.

3. Wees nieuwsgierig. Zie jezelf als een journalist. Het allerlaatste detail moet je niet kennen, maar wel genoeg om aan anderen te rapporteren.