Hoe boekt u 900 miljoen euro extra winst?

Over management schrijven, is niet leuk meer. Je bedenkt een of ander cynisch grapje, en dan word je door de realiteit voorbijgefietst.

De ene onthulling is al ontrustbarender dan de andere. Ik heb wel eens durven te lachen, zoals zovelen, met managementconsultants. Je weet wel, die dames en heren aan wie je vraagt hoe laat het is, die dan je horloge lenen, het uur erop aflezen en als honorarium je horloge houden. Maar voor hun collega’s auditors heb ik altijd veel ontzag gehad. Zodra die echt technisch werden, wist ik dat de tijd van zwijgen was aangebroken. Het activeren van kosten, het afschrijven van goodwill en het verschil tussen liquiditeit en solvabiliteit, het waren begrippen die – net toen ik meende dat ik ze echt begreep – toch weer mijn petje te boven gingen. Dacht ik. Nu heb ik ook begrepen dat het meest elementaire onderscheid tussen winst en verlies, of tussen kosten en investeringen, zelfs de meest befaamde auditors ontgaat. Ik ben weer een complex armer en een stukje zelfvertrouwen rijker.

Rum op uw privé-jacht. Wat was mijn grote fout? Dat was menen dat zodra mensen ‘professioneel’ zijn – dat wil zeggen: als ze een taal gebruiken die de leek niet langer begrijpt – ook automatisch de hoogste professionele standaarden naar boven komen. We rekenen er gewoon op dat deze dames en heren ons niet bezwendelen. Waarom denken we dat? Omdat we diep in ons nog steeds geloven dat hoogopgeleide mensen die vreemde geheimtalen kunnen spreken, altijd het beste met de maatschappij voor hebben.

Maar dat blinde vertrouwen is helaas wat misplaatst gebleken. En dat is erg vervelend. Want als bedrijfsleider moet ik alvast beginnen met mijn controleurs te controleren. Want voor ik het weet, beland ik in de gevangenis. In ieder geval, mijn financieel directeur mag vergeten dat ik hem of haar nog vertrouw. De specialisten van de samenwerking, het vertrouwen en de win-winrelaties werden in hun hemd gezet door een aantal sluwe vossen, die ‘toevallig’ winst en verlies in hun balansen omwisselden. Als men ook dát al moet gaan controleren…

Een voorbeeld uit de mooie trukendoos wil ik u niet onthouden. U bent chief executive officer en de beurskoers moet omhoog. Dat is trouwens uw enige opdracht volgens The Gospel of Shareholder Value, het evangelie volgens de Aandeelhouderswaarde. Om u te motiveren dat doel te bereiken, heeft men u een berg aandelenopties gegeven. Precies daarom zijn de volgende winstcijfers zo belangrijk. Als die goed ogen, stijgt de beurskoers en kunt u wat later cashen, want u hebt nu al de ‘lange termijn’ (vier jaar) achter de rug. Later zien we wel. U zoekt een bevriend zakenman die in hetzelfde schuitje zit als u. Dat kan geen probleem zijn.

U verkoopt aan uw vriend een product (laten we zeggen softwarematige modems voor datacompressie) voor 1 miljard euro. Die som boekt u als inkomsten. Uw vriend boekt die softwarematige modems met laserdataintegratie als investering. Gezien de lange levensduur van modemachtige software voor dataplatformen, schrijft uw vriend deze investering af op een periode van tien jaar. Vervolgens levert hij u voor 1 miljard euro ‘platformintegratoren met set-up-systemen’. U doet uiteraard nu net hetzelfde als uw vriend. Resultaat: geen cashbewegingen, maar wel een winst van 900 miljoen euro. Dat u uw latere boekjaren met telkens 100 miljoen euro belast, zal een zorg wezen… voor uw opvolgers.

Ondertussen drinkt u met uw vriend al lang rum op uw privé-jacht. En wat bespreekt u? Dat in uw tijd, toen de beurzen nog hoog stonden, er échte managers aan het roer stonden, dat de schepen volle koers zetten naar de hoogste aandeelhouderswaarde, maar dat de nieuwste generatie (helaas opgezadeld met uw schuldenberg) er toch niet veel van bakt. Wat wil je, veel te snel gepromoveerd, veel te weinig ervaring, en vooral: gehinderd door een hele reeks dwaze maatregelen en bureaucratische controles waarvan u maar niet kunt vermoeden hoe ze er ooit gekomen zijn.

Weg met de knoeiers. En uw raad van bestuur? Die had u uiteraard volgens de allerlaatste Angelsaksische instructies vol ‘onafhankelijke’ bestuurders gestopt, stuk voor stuk overladen met aandelenpakketten. In geen geval mogen ze nog in het bedrijf werken. Want dan gaan ze het bedrijf veel te veel gebruiken voor eigen laag-bij-de-grondse doelstellingen. Geen aandelenverknoeiers in de raad van bestuur! Dat waren dus bestuurders die voor elke informatie lekker van u afhankelijk waren, want van de business wisten ze uiteraard niets. U hebt ze de meest spitante details verteld over integratieplatformen, markten voor lasercompressoren en vooral de beveiligingssoftware rond die pareltjes van nieuwe technologie.

Toen de laatste ingenieur uit uw ‘raad van bestuur nieuwe stijl’ verdwenen was, en vervangen door een vertegenwoordiger van een beleggingsfonds, werd er pas echt gewaakt over aandeelhouderswaarde. Telkens als uw winsten omhoog gingen, had u goed gemanaged, en als beloning kreeg u nog meer aandelenopties. Met acht waren ze in de ‘raad van bestuur-nieuwe stijl’, die alle acht goed toekeken of u wel voldoende uw winst kon managen. En dat is u met verve gelukt. Het managen van het bedrijf (want dat was er toevallig ook nog) liet u met alle plezier aan uw collega’s ingenieurs over. Zij zijn er nog, werken heel hard voor een redelijk loon. De gouden dagen van de megabonussen zijn vreemd genoeg voorbij. Af en toe nog eens een kleine deelname in de winst, vier jaar later uitbetaald, als de rook om de cijfers is opgetrokken.

Ja, de gouden jaren van het entrepreneurship zijn voorbij. En een entrepreneur was u toch, een échte ondernemer – weliswaar met het geld van een ander, maar toch in dezelfde ‘spirit’. Het was dus ook maar normaal dat uw financiële beloning op enig niveau stond. En de revisor? Die bent u helaas vergeten uit te nodigen op uw jacht. Het is tenslotte een privé-party, onder ‘echte’ professionals. Ook hier geen knoeiers.

Marc Buelens [{ssquf}]

De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.

Zelfs befaamde auditors kennen het onderscheid niet tussen winst en verlies, of tussen kosten en investeringen. Ik ben weer een complex armer en een stukje zelfvertrouwen rijker.