Het wekenlange straatprotest heeft het zakenleven in Hongkong niet doen stilvallen, zeggen Belgen ter plaatse. Maar dat zegt niets over de toekomst. De groeiende ongelijkheid en de torenhoge vastgoedprijzen blijven de woede voeden. Peking wikt en weegt. “Shenzhen wordt het nieuwe Hongkong.”
Ook als er niet betoogd of gestaakt wordt, verloopt het dagelijkse leven in Hongkong is niet meer zoals vroeger. Dat is in het straatbeeld te merken. “De mensen gaan ‘s avonds vroeger naar huis en blijven ook in het weekend thuis”, zegt Katrien Leinders, vertegenwoordiger van het Vlaamse export- en investeringspromotieagentschap Flanders Investment & Trade (FIT) in Hongkong. “Gewoonlijk zit de Peak Tram die ik neem (een kabelbaan in Hongkong, nvdr) ‘s avonds propvol, gisterenavond zag ik welgeteld één medepassagier.”
De horeca krijgt klappen. “Logisch”, zegt Patrice Thys, gewezen topman van AB InBev voor Azië en inwoner van Hongkong sedert 2003. Hij deed er al zaken in 1986, toen de stadstaat nog onder Brits bestuur stond. “De Hongkongse horeca leeft van de Chinese toeristen, en die blijven weg. In 2017 maakten Chinezen nog 80 procent van de 65 miljoen toeristen uit, een onmisbare inkomstenbron voor een flink deel van de 7,4 miljoen inwoners van Hongkong. De straatprotesten voeden de spanning tussen zij die betogen en zij die liever hun brood verdienen. Mensen raken niet op hun werk omdat manifestanten de metro blokkeren. Wie een vlucht moet nemen, ziet de luchthaven lamgelegd.”
Voor zakelijk Hongkong is het evenwel business as usual, vooralsnog. Thys, tegenwoordig voorzitter van de Belgisch-Luxemburgse Kamer van Koophandel in Hongkong, heeft geen weet van Belgische bedrijven die overwegen hun Hongkongse vestiging te sluiten of af te slanken. “Voor ondernemers werkt hier alles nog zoals vroeger”, aldus Thys. “Hongkong blijft de ondernemersvriendelijke toegangspoort tot China en de rest van Zuidoost-Azië, met rechtszekerheid, vrije repatriëring van winsten, een convertibele munt, professionele banken en een transparante financiële markt. Geen wonder dat zoveel westerse én Chinese bedrijven kiezen voor een beursnotering in Hongkong, en niet in Sjanghai bijvoorbeeld. Singapore? Dat is een zwaar gereguleerd land, met een veel beperktere financiële markt. In Singapore heeft een bedrijf gewoon niet dezelfde ontplooiingsmogelijkheden als in Hongkong.”
Volgens Robin Heemskerk, general manager van de Belgisch-Luxemburgse Kamer van Koophandel in Hongkong, zal het uiteindelijk tot een akkoord komen tussen de protestbeweging en de overheid. Intussen blijft het vechten tegen de perceptie. “Er is altijd een bepaalde sensatielust bij de media”, zegt Heemskerk. “99 procent van de tijd is het in 99 procent van Hongkong rustig en veilig, en gaat het leven onverstoord verder.”
Het probleem zit elders. “De klok blijft tikken”, aldus Heemskerk. “Nog tot 2047 heeft Hongkong een hoge graad van zelfbeschikking, maar daarna is het echt gedaan. Het blijft speculeren over wat dan gebeurt. Peking is daar niet helder over. Er is geen plan, er staat niks op papier. Dat maakt het voor investeerders moeilijk ver vooruit te plannen.”
Onderhuidse problemen
Hongkong als onherroepelijk deel van China, daar zien veel inwoners van Hongkong ook wel het nut van in, aldus Mathieu Thys. Hij is verkoopagent in Hongkong voor Pacific Air, een bedrijf dat in dienst van Ethiopian Airlines vluchten organiseert van Zuidoost-Azië naar de rest van de wereld. “Nu de wereld opgedeeld raakt in grote machtsblokken, groeit het besef dat Hongkong op zijn eentje geen weerwerk kan bieden. Dan is het maar beter bij China aan te sluiten, denken velen. In 2047 komt het er toch van. Een deel van Hongkong mag dan protesteren, China heeft één grote troefkaart: geduld.”
Ook de zakenbank en vermogensbeheerder Edmond de Rothschild denkt dat China nog niet te gauw tanks zal sturen naar Hongkong. Niet alleen stroomt via Hongkong veel buitenlands kapitaal naar China, omgekeerd hebben veel machtige Chinese ondernemers en politici grote economische belangen in de stadstaat, aldus een nota van de zakenbank. Tanks in de straten zouden het internationale vertrouwen in Hongkong als economische draaischijf doen kelderen, met alle gevolgen van dien voor de prijzen van financiële activa en vastgoed. Daarom gebruikt de Chinese elite haar invloed om Peking tot kalmte aan te manen, en zo haar rijkdom in Hongkong te vrijwaren.
Maar de Chinese terughoudendheid neemt de onderhuidse problemen in de stadstaat niet weg. Een intussen opgeschorte wet die de uitlevering van burgers aan China mogelijk maakte, was slechts een aanleiding voor de protesten. Het ongenoegen zit dieper, aldus Edmond de Rothschild. De Hongkongers wantrouwen de Chinese Communistische Partij. Haar lange schaduw over de Hongkongse politiek voedt het verlangen naar een volwassen democratie, met de invoering van een ‘één man, één stem’-systeem en de mogelijkheid leiders te kiezen zonder de inmenging van Peking.
Achter de volkswoede zitten ook een groeiende ongelijkheid en astronomisch hoge woningprijzen. De lokale economie en vastgoedmarkt zijn in de greep van een paar oligarchen (zie kader Club van tycoons), wat klimmen op de sociale ladder voor de gewone Hongkonger erg moeilijk maakt. “De economische groei van Hongkong maakt alleen de tycoons rijker”, zegt Oxfam in een rapport. Ondanks de bijna onbestaande werkloosheid kunnen de laagste lonen de inflatie niet volgen. Het gevolg is dat de inkomensongelijkheid tot de grootste van de ontwikkelde wereld behoort, aldus het Oxfam-rapport. In 2016 was het maandelijkse inkomen van de rijkste gezinnen 44 keer groter dan dat van de armste families. Tien jaar eerder was dat nog 34 keer.
Ook het Internationaal Monetair Fonds (IMF) port Hongkong aan iets te doen aan de ongelijkheid. De invoering van een minimumloon, woonsubsidies en andere herverdelende maatregelen helpen, maar schieten tekort. Geld is het probleem niet. De Hongkongse overheid is rijk. Haar begrotingsreserves dekken twee jaar aan uitgaven, stelt het IMF.
De vastgoedmarkt maakt de ongelijkheid nog erger. Mede door de enorme bevolkingsdichtheid en het kunstmatig beperkte vastgoedaanbod behoren de woningprijzen in Hongkong tot de duurste ter wereld. Sinds 2009 zijn de huizenprijzen met 260 procent gestegen en de huurprijzen verdubbeld, terwijl het gemiddelde loon slechts 50 procent toenam, weet het IMF. Om wonen enigszins betaalbaar te maken, worden appartementen onderverdeeld in meerdere leefeenheden, tot zelfs ‘capsules’ van nauwelijks enkele vierkante meters.
Intussen slaat de vergrijzing toe. De afhankelijkheidsgraad – de verhouding tussen het aantal 65-plussers en het aantal mensen op arbeidsleeftijd – zal stijgen van 21 procent in 2015 tot 41 procent in 2030. Tegen dan zal de bevolking op arbeidsleeftijd met 10 procent gekrompen zijn, aldus het IMF. Dat zal wegen op de productiviteit en dus op de groei. De combinatie van lagere overheidsinkomsten en zwaardere facturen voor pensioenen en gezondheidszorg zullen vanaf 2030 structurele begrotingstekorten creëren, schat het IMF. Als er niets gebeurt, zijn de begrotingsreserves vanaf 2040 opgebruikt.
Modelstad
Tegen dan zal Hongkong allang verstrengeld zijn met China, letterlijk. Twee jaar geleden huldigde China een 30 kilometer lange brug in die, aangevuld met een tunnel, Hongkong verbindt met de Zuid-Chinese steden Zhuhai en Macau aan de overkant van de delta van de Parelrivier. Het kunstwerk is een onderdeel van het Greater Bay Area Initiative, dat Hongkong en tien naburige Chinese steden via investeringen in infrastructuur en innovatie wil integreren tot een economisch machtsblok, met Silicon Valley als model.
Analisten zien in het project de bevestiging dat Peking het rebelse Hongkong niet langer beschouwt als een economisch speerpunt. De nieuwe lieveling is het vlakbij gelegen Shenzhen, de thuishaven van technologiemastodonten als Huawei, ZTE en Tencent. De stad kreeg onlangs een speciaal statuut, met subsidies en andere voordelen, om uit te groeien tot de ‘modelstad’ van China. De Hongkongers zien de bui al hangen, volgens Mathieu Thys. “Shenzhen wordt het nieuwe Hongkong.”
44 keer
meer verdienen de rijkste gezinnen dan de armste gezinnen in Hongkong.
27 procent
van de inkomsten van Hongkong komen van de verkoop van grond.
41 procent
van de Hongkongers is ouder dan 65 jaar in 2030.In 2015 was dat 21 procent.
Club van tycoons
Een kliekje van tycoons heeft de Hongkongse vastgoedmarkt in zijn greep en verrijkt zichzelf ten koste van de anderen in Hongkong. Vele jonge betogers hebben hun hoop op een welvarende toekomst verloren. Een deftige woning lijkt een ondenkbare luxe. De nieuwste ‘nano-flats’ zijn niet veel groter dan een ruime auto.
De woningmarkt is volledig vertekend. De overheid beperkt het aanbod van bouwterreinen. Elk jaar geeft ze slechts een klein stukje vrij, via veilingen. Het grootste deel daarvan wordt opgekocht door rijke projectontwikkelaars, die zelf op grote hoeveelheden bouwgrond blijven zitten. Ze hebben er geen belang bij de markt te overspoelen met huizen, laat staan met betaalbare woningen. Het gemiddelde maandsalaris in Hongkong bedraagt 17.000 Hongkongse dollar (2170 Amerikaanse dollar), amper meer dan de gemiddelde huurprijs. Met het mediane jaarloon koop je in Hongkong 12 vierkante meter woonruimte, acht keer minder dan in New York of Tokio.
De patriarchen van de grote zakenfamilies zaten al aan de top ten tijde van het Britse bestuur. Naast het vastgoed domineren ze ook sectoren met weinig concurrentie, zoals havens, nutsbedrijven en supermarkten. Nog voor de Britse overdracht van Hongkong kocht China de loyauteit van de oligarchen af, vooral met lucratieve vastgoeddeals op het Chinese vasteland. De oligarchen gingen netjes in de rij staan.
Sinds de overdracht aan China domineren de tycoons niet alleen de economie, maar ook de regering in Hongkong. Ze verzetten zich tegen een meer democratische vertegenwoordiging, een genereuzere welvaartsstaat, en uiteraard grootschalige programma’s voor de bouw van goedkope huizen, zoals in Singapore (dat daarmee zijn kiezers rustig hield).
Een deel van hun politieke invloed danken de tycoons aan hun bijdrage aan de Hongkongse overheidskas. De stadstaat haalt 27 procent van zijn inkomsten uit de verkoop van grond. Sinds de start van de onlusten heeft Carrie Lam, de hoogste bestuurster van Hongkong, geen ontmoeting gehad met democratische activisten. Maar ze heeft wel meerdere tycoons geconsulteerd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier