“Het M HKA is klaar voor de toekomst”

Het Antwerpse Museum voor Hedendaagse Kunst heropent vandaag, 10 september, na een ingrijpende renovatie van 2,2 miljoen euro. Directeur Bart De Baere over het nieuwe elan van het M HKA, de wijze les van Jacques Rogge en het (eigen)belang van verzamelaars.

Vandaag, 10 september, zal er worden gefeest in Antwerpen. Het Museum voor Hedendaagse Kunst (M HKA – in het nieuwe logo is de ‘U’ weggevallen), dat al sinds 27 maart gesloten was voor een opknapbeurt van zowel buitenkant als interieur, opent opnieuw zijn deuren. Passanten zullen in ieder geval niet naast de renovatie kunnen kijken, want het museum vroeg aan de jonge Italiaan Enrico David om een gevelkunstwerk te maken voor het M HKA. “Enrico David heeft ons compleet verrast”, zegt directeur Bart De Baere. “Hij vertrok niet vanuit een inhoud of een spectaculaire ingreep, maar vanuit de idee van decoratie. Met zijn vloeiende motieven verwijst hij naar de Wiener Secession. De kunstenaar maakt onze blik op het museum weer fris.”

TRENDS. Dat was ook broodnodig.

BART DE BAERE (DIRECTEUR M HKA). “Het museum is in 1987 in gebruik genomen. In die tijd was Vlaanderen nog niet rijp om musea met allure te bouwen. Met het MAS (Museum aan de Stroom in Antwerpen) en het project Waalse Krook (de nieuwe tentoonstellingssite in hartje Gent) komt daar nu pas verandering in. Het M HKA is een goedkoop gebouw dat niet goed werd onderhouden. Zoiets moest slecht aflopen. Vorig jaar zaten zaalwachters met kleine ventilatoren naast hun stoel. In de zomer was het te warm, in de winter veel te koud. Dat temperatuurregime was voor personeel, bezoekers én bruikleengevers onaanvaardbaar. Daarom hebben we aan de noodrem getrokken. Qua klimaatbeheersing, luchtvochtigheid en belichting is het museum nu perfect in orde naar internationale maatstaven.”

Opent dat ook perspectieven?

DE BAERE. “In Vlaanderen zijn er zeer weinig musea die aan de maatstaven beantwoorden. Nu hoeft het M HKA niet langer ongerust te zijn dat er iets zou gebeuren met een duur geleend kunstwerk. Om het met een metafoor te zeggen: aan bruikleengevers kunnen we nu een hand geven, zonder te moeten verstoppen dat hij vuil is. M HKA zet professioneel een stap vooruit, zowel qua museumwerking als collectiebeheer. We zijn klaar voor de next step.”

Op subsidieniveau krijgen jullie helaas nog geen upgrade. Hoe frustrerend is dat?

DE BAERE. “We hadden een plan opgemaakt waarin we substantieel maar niet onredelijk meer subsidies vroegen voor de komende vijf jaar. We wilden graag op het niveau komen van de kleinere musea in Europa, zoals het Van Abbemuseum in Eindhoven. Budgettair blijven we daar nog altijd onder. Toch proberen we onze internationale ambitie én onze lokale publiekswerking waar te maken. Dat is niet zo voor de hand liggend: als je geen geld hebt om affiches te drukken, ben je minder gauw aanwezig.”

Is het dan geen optie om andere geldbronnen aan te boren?

DE BAERE. “Het M HKA heeft altijd een bedrijvenclub gehad, die het bedrijfsleven als gesprekspartner beschouwt, niet als geldbuidel. Goede bedrijven en hedendaagse kunst hebben een focus op openheid en dynamiek gemeen. Spijtig genoeg merk ik vaak weinig ambitie in het bedrijfsleven om te investeren in cultuur. Het is typisch Belgisch: de Belgen wonen in een land waar ze eigenlijk niet in geloven. Er is weinig civiele trots, weinig engagement. In Duitsland investeert bijna iedereen vanaf de hogere middenklasse in cultuur. Zomaar. Bij ons denkt men al vlug: wat kan mijn return on investment zijn?”

U kunt ook samenwerkingsverbanden zoeken met privéverzamelaars, die soms in alle stilte een bijna museale collectie beheren.

DE BAERE. “Verzamelaars waren er in België lang voor er deftige musea bestonden. Ons land heeft een fantastische traditie van collectioneurs die gave en goed over hebben voor een kunstwerk. Het is een van de krachtpunten van onze regio. Vergelijk het maar: voor theater of film hebben mensen de prijs van een ticket veil, verzamelaars investeren een fortuin in schilderijen. Ik vind dat de overheid de verzamelaars moet ondersteunen, bijvoorbeeld om hun werken publiek te tonen of legaten gemakkelijker te maken.”

Peter Doroshenko, de opvolger van Jan Hoet in het SMAK, is nu curator van de privéverzameling van Mark Vanmoerkerke (ex-manager van SunParks). Ziet u zichzelf in zo’n privéfunctie aarden?

DE BAERE. “Ik heb een afwijking: als ik me inspan, doe ik dat het liefst voor de gemeenschap. Voor de publieke sector werken, betekent een gemeenschappelijk referentiekader scheppen waar het publiek iets aan heeft. Een museum moet niet resultaat- of marktgericht zijn. Onze zorg is niet om op korte termijn winst te maken, te scoren, uit de kosten te komen of veel volk te lokken. Van Jacques Rogge heb ik geleerd: ‘Overheidsmiddelen dienen voor langetermijnengagementen, sponsoring dekt projecten op korte termijn. ‘ Dat is de goede verhouding om als museum op lange termijn betekenisvol te blijven.”

Galeriehouders en rijke verzamelaars mengen zich steeds meer in het tentoonstellingsbeleid van musea. Ze sponsoren exposities of geven kunstenaars een financieel duwtje in de rug. Zijn de tentoonstellingen in het M HKA te koop?

DE BAERE. “Ik kan met de hand op het hart zeggen: het M HKA doet daar niet aan mee. Er zijn sommige zakenmensen die proberen om snel even een kunstenaar te sponsoren in de hoop dat hij het internationaal zal maken. Zoiets getuigt niet van een inzet voor de gemeenschap, dat is puur uit zijn op individueel gewin. Een museum moet een meerwaarde bieden voor het publieke domein, anders heeft de werking geen zin.”

NAAR AANLEIDING VAN DE HEROPENING VAN HET M HKA LOPEN VIER TENTOONSTELLINGEN: ‘TEXTILES. KUNST EN HET SOCIALE WEEFSEL’, ‘USEFUL LIFE’ IN HET KADER VAN EUROPALIA CHINA EN ‘LONELY AT THE TOP’ EN ‘COLLECTIE XXIV’, DE VERNIEUWDE COLLECTIEPRESENTATIE, www.muhka.be

Door Thijs Demeulemeester

“Sommige zakenlui proberen snel even een kunstenaar te sponsoren, in de hoop dat hij het internationaal zal maken. Ze zijn puur uit op individueel gewin.”