Als u deze column leest, heeft de wet van Murphy niet toegeslagen. Trends ís verschenen.
Iedereen lijkt de wet van Murphy te kennen. Het boek over crisiscommunicatie van Peter Anthonissen droeg zelfs de zeer toepasselijke titel Murphy was een optimist. Als het kan mislopen, zal het mislopen. Je kan pech hebben in het leven. Edward Murphy zelf is nooit beloond geworden voor zijn geniale inzichten. Hij heeft geen bestseller geschreven, geen royalty’s ontvangen. Bovendien wordt hij vaak verkeerd geciteerd. Er is zelfs al een min of meer wetenschappelijk artikel verschenen dat uitlegt dat alles wat u weet over de wet van Murphy waarschijnlijk verkeerd is.
De eerste keer. De versies over het ontstaan van de wet van Murphy lopen uiteen. Het meest waarschijnlijke verhaal is dat diverse tests over de menselijke reactie op de zwaartekracht op een luchtvaartbasis voortdurend fout liepen. Murphy was boos op zijn assistent en zou gezegd hebben: “Als er een manier is om het verkeerd te doen lopen, dan zal die man die wel vinden.” Dat idee is langzaam veranderd in: “Als het kan misgaan, zal het misgaan.”
Murphy’s law werd voor het eerst officieel gebruikt, toen Murphy’s chef, kolonel Sapp, de vraag kreeg waarom er nog geen ongelukken waren gebeurd. De kolonel antwoordde: “Omdat we rekening houden met de wet van Murphy.” Hij gebruikte de wet niet om uit te leggen waarom er iets grondig fout was gelopen, maar om fier te zijn waarom er zovele maatregelen werden genomen dat er niets fout kon lopen. Zelfs het meest onverwachte, het Murphyachtige, was ingecalculeerd.
De lange staart. De originele wet van Murphy was een statistische wet. Ze was de tegenhanger van de wet van de grote getallen: er kunnen zich altijd uitzonderingen voordoen, extreme waarnemingen. Gemiddeld zal het wel vrij warm zijn in juli, maar je kan ook huwen op een vrij koude julidag.
In die zin is de wet brandend actueel. Een van de meest besproken boeken van de jongste maanden is The Long Tail. Door de moderne technologie krijg je steeds meer kans dat speciale, uitzonderlijke, supernicheproducten of dito diensten gretige afnemers vinden. In de normale verdeling worden plots de uitzonderlijke gevallen ook boeiend (én rendabel). Het enige wat nodig is, is toegang tot de extreme waarden. Internet biedt die toegang. Je kan een wereldwijde fanclub oprichten voor de oude hits van Eddy Wally, of een studieclub rond het ontstaan van de wet van Murphy. Vroeger werd er enkel op gewezen dat uitzonderlijke dingen zich zouden kunnen voordoen, nu kan je goed je boterham verdienen met superkleine niches. Omdat je iedereen ter wereld kan bereiken met, bijvoorbeeld, je foto’s van Elvis als dertienjarige.
Boterham op het tapijt. De wet van Murphy (eigenlijk gaat het om diverse wetten) is een eindeloze variatie op het thema van uitzonderlijke zaken of niches. Ze blinkt meestal uit in banaliteit (een boterham zal steeds op de grond vallen met de jam naar onder; de rij naast jou gaat altijd sneller vooruit), soms in humor (de kans dat de boterham met de jam onderaan valt, is rechtstreeks evenredig met de prijs van het tapijt). Maar als verklaring waarom de zaken fout lopen, blijft het een vreemde wet. Als er iemand kan struikelen over een touw, zal hij erover struikelen. Iedereen weet dat dit niet waar is. Niet alle mensen die geëlektrocuteerd kunnen worden in hun badkamer, roosteren zich. Dat overkomt slechts een kleine minderheid.
De wet van Murphy verklaart dus… niets. Waarom dan die obsessie voor die wet? Dat heeft te maken met hindsight bias: wijsheid achteraf. Achteraf kunnen we altijd alles verklaren. Als er een ongeluk gebeurt, hebben we de wet van Murphy om te verklaren dat het wel moest gebeuren. Als er niets gebeurt waar er iets kón gebeuren, hebben we ook al de wet van Murphy. En als er echt niets speciaals aan de hand is, dan spreken we over iets anders. Zo wordt de wet van Murphy nooit in het ongelijk gesteld. Behalve als we willen bewijzen dat de wet van Murphy klopt. Dan zal ons experiment wel in het honderd lopen.
Das of servet? De wet van Murphy is vooral een voorbeeld van selectieve perceptie. Ooit had ik net iets te veel geld uitgegeven aan een nieuwe das. Ik kon niet wachten om ermee te pronken. Bij het eerste diner vond ik de conversatie zo belangrijk, dat ik de blik niet wilde afwenden van de gesprekspartner. Ik nam zonder kijken het servet onder tafel en veegde de mond af. Jawel, de dure das heeft de stomerij niet echt overleefd. Honderden keren heb ik uiteraard de mond met het servet geveegd en meestal draag ik een lang afgeschreven das bij een diner. Die enkele keer zat Murphy mee aan tafel. Die andere keren nooit. Maar die ene keer herinner ik me nog, met alle details. Het fatale gerecht was kwartels in roomsaus. Met druiven. Alles wat er nadien nog op tafel kwam, ben ik vergeten, inclusief de uiterst belangrijke conversatie. Maar dat, zegt mijn dokter, is niet Murphy, maar eerder alzheimer.
De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.
Reacties: marc.buelens@trends.be
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier