‘Het lijkt altijd onmogelijk, tot het lukt’

Bart Neyns staat in het UZ Brussel aan het hoofd van de dienst medische oncologie. Tegelijk is hij een veel geciteerde kankeronderzoeker. “Als onderzoeker engageer ik me graag om iets te bereiken wat onbereikbaar lijkt.”

Waarom moet u de onderzoeker kennen?

Professor Bart Neyns (53) leidt de dienst medische oncologie in het UZ Brussel. Hij is arts en heeft als onderzoeker meer dan vijftien klinische fase I en II-studies opgezet. Nochtans kwam het onderzoek pas in de laatste twee jaren van zijn studie geneeskunde in beeld. Hij kon meewerken aan een project dat werd gefinancierd door Kom Op Tegen Kanker. “Ik zag me wel specialiseren, maar wilde niet gewoon cardioloog of chirurg worden”, zegt Neyns. “Een opleiding tot internist combineren met een doctoraat zag ik wel zitten.”

Waarover gaat het onderzoek?

Zijn doctoraat ging over het gebruik van virussen in kankertherapie. “Ik heb vier jaar lang moleculen leren manipuleren”, zegt hij. “Ik zie die tijd als een investering in wat later kwam.” Na zijn doctoraat werkte hij samen met de onderzoekers Kris Thielemans (VUB) en Thierry Boon (UCL). Dat kwam hem als internist in opleiding met een jong gezin beter uit dan een postdoc in de Verenigde Staten. “We waren bezig met immunotherapie avant la lettre”, blikt hij terug. “Hun research genoot aanzien, maar had geen waardevolle klinische toepassing. De oncologische gemeenschap reageerde met scepticisme. Als onderzoeker engageer ik me graag om iets te bereiken wat onbereikbaar lijkt. Zoals Nelson Mandela het zegt: ‘Het lijkt altijd onmogelijk, tot het lukt.'”

Immunotherapie werd de rode draad in zijn carrière. Bepaalde cellen in het immuunsysteem zijn erop afgestemd om potentieel schadelijke virussen en bacteriën te herkennen, en die te elimineren. Dezelfde reactie treedt op als een lichaamseigen cel verandert in een tumorcel, maar vanaf een bepaald moment kan de tumor zich onttrekken aan dat proces. Van 2001 tot 2014 probeerden Thielemans en Neyns van jonge bloedcellen zulke specifieke immuuncellen te maken en die te gebruiken in de strijd tegen melanoom, een dodelijke vorm van huidkanker.

Sindsdien leidt Neyns zijn eigen onderzoeksteam. Vrij eigenzinnig onderzoekt dat het nut van een rechtstreekse injectie van uit het bloed geïsoleerde immuuncellen in tumoren, gecombineerd met andere middelen die de immuniteit bevorderen.

Hoe internationaal gerenommeerd is zijn werk?

Neyns is een veel geciteerde wetenschapper. Zijn onderzoek kreeg mondiale weerklank. “Ons onderzoek stond in toptijdschriften zoals Lancet Oncology en JCO”, zegt hij. “Ik ben daar trots op, omdat we die studies autonoom hebben gerealiseerd. En zonder mezelf op de borst te kloppen: het aantal mensen dat op eigen kracht klinisch translationeel onderzoek zover brengt, is in België echt niet talrijk.”

Zijn er economische toepassingen?

Door zijn bijdrage aan het onderzoek van Kris Thielemans ligt Neyns mee aan de basis van de spin-off Etherna. Maar daar gaat het hem niet om. “Ik heb alle respect voor het winstgedreven farmamodel, maar ik kies een andere weg”, zegt hij. “Ik richt me meer op de patiëntengroepen die tussen de plooien vallen. Neem patiënten met glioblastoom, een agressieve hersentumor. We experimenteren met een celtherapie via een inspuiting in de hersenen. De industrie vindt dat te gewaagd. Maar als we niets doen, is er één zekerheid: dan overlijden die patiënten aan hun ziekte.”

Waar komt de inspiratie vandaan?

Neyns houdt zich met lopen en alpinisme in balans. “Omgaan met kankerpatiënten kruipt al eens onder je vel. Daarom is het belangrijk rondom je mensen te verzamelen die door dezelfde gekheid worden gedreven. In team werken maakt het draaglijker”, zegt Neyns. “Mijn ouders zijn gezond. Ik heb een gezin met drie prachtige kinderen en een fantastische echtgenote. Al helpt het misschien ook dat ze psychiater is” (lacht).