Het land van de fietsende zon

De Japanse handelsbalans is overduidelijk, het land leeft van de export. Maar als het op cultuur aankomt, zorgt Vlaanderen voor een omgekeerde beweging. Al meer dan 35 jaar promoot het Flanders Center in Osaka onze cultuur in Japan. Met dank aan onze polyfonisten, en een foto van Eddy Merckx.

In een buitenwijk van het immense Osaka in Japan ligt het International House Osaka. We hebben afgesproken met Bernard Catrysse, manager van het Flanders Center. Dat is een kleine Japanse stichting – drie man sterk – die de Vlaamse cultuur promoot in Japan.

Catrysse loodst ons naar de derde verdieping van het kantorencomplex, waar Flanders Center een kleine ruimte huurt. Waarom wil Vlaanderen zich als culturele entiteit promoten in een land waar de meerderheid van de bevolking nog nooit van België gehoord heeft, laat staan van Vlaanderen?

Catrysse schetst eerst de oorsprong van het Flanders Center. Osaka, de tweede stad van Japan, organiseerde in 1970 de Wereldexpo. De Vlaming Robert Vliegen gaf aan die expo een Vlaamse culturele identiteit mee. De musicoloog aan de universiteit van Osaka was gespecialiseerd in Vlaamse polyfonie. Door zijn toedoen besliste de Vlaamse Gemeenschap in 1975 om een centrum te financieren dat Vlaanderen in Japan cultureel bekend moest maken.

Catrysse runt sinds 1987 het Flanders Center. “Het is een stichting naar Japans model en onze centen komen voor 20 procent van het kabinet van de Vlaamse minister-president en voor 80 procent van Japanse bedrijven die ons sponsoren. Onder hen behoorlijk wat Japanse kleppers als Daikin, bedrijven die nauwe economische banden met Vlaanderen hebben. Zij hebben een hart voor onze cultuur en helpen ons die hier in Japan uit te dragen.”

Waarom wil Vlaanderen als kleine regio een culturele identiteit verwerven in een land van 127 miljoen inwoners? Een druppel op een hete plaat? “Het is absoluut geen verspild geld. Japan is de derde economische grootmacht ter wereld en Vlaanderen is een van de belangrijkste regio’s in Europa. We kunnen het eenvoudigweg niet maken geen culturele banden met dit land aan te knopen.”

“We hebben meer culturele invloed dan we wel denken. Heel wat Japanse modeontwerpers vonden al de weg naar de Antwerpse Mode Academie. De culturele werelddynamiek verschuift langzaam naar Azië en Vlaanderen mag deze trein niet missen. Onze aanwezigheid is daarom heel belangrijk.’

Geen toevallige passanten

En dus pakt het Flanders Center uit met een hele rist aan culturele initiatieven in Japan. Terwijl Vliegen vooral een zwak voor polyfonie had, heeft Catrysse een lichte voorkeur voor fotografie. Zo organiseert hij drie tentoonstellingen met Vlaamse topfotografen per jaar. Jimmy Kets passeerde onlangs de revue, maar ook Tim Dirven. En onlangs nog Stefan Van Fleteren met zijn boek ‘Flandrien’, een fotoreeks over onze Vlaamse wielerhelden.

De tentoonstelling sloeg enorm aan. “Japan wordt een fietsland, en nu reist Van Fleterens expositie rond door heel Japan.”

Cultuur kost geld. Maar veel cijfers wil Catrysse niet lossen. Het gaat om een opvallend klein budget. Meestal werkt Catrysse samen met Japanse organisaties. Met het Museum of Contemporary Art in Tokio (MOT) bijvoorbeeld. “Als we de Vlaamse cultuur in brede zin willen bekendmaken, is het noodzakelijk dat er in alles wat we organiseren een Japanse link is. Als we een orkest als La Petite Bande of een koor als Collegium Vocale Gent steunen, dan willen we dat er een wisselwerking met Japan is. Dat kan gaan over het feit dat er Japanners in deze ensembles mee musiceren. Het mag niet gaan om toevallige passanten die hun cultureel ding doen en dan weer uit Japan verdwijnen. Er moet iets blijvends aan zijn.”

We lopen door de wijk van het International House. Een bevreemdende ervaring om hier met een Vlaming over culturele uitwisseling tussen Japan en Vlaanderen te praten. Zeker met Japanners die individualistisch ingesteld zijn en creativiteit en innovatief denken zo veel mogelijk vermijden. Zijn dat nu net niet enkele eigenschappen die wij als Vlaming cultureel willen uitstralen?

Catrysse moet lachen om de vraag. “Die eigenschappen van de Japanner kloppen inderdaad. De groep primeert, egaliteit is een belangrijk pluspunt. Dat vinden wij des te meer een reden om onze Vlaamse cultuur te promoten. Die individualiteit is bij uitstek een Europees gegeven. Kijk naar de polyfonie die mijn voorganger Vliegen hier zo propageerde: puur individualisme in de vocale kunst. Het is goed dat wij in Japan culturele diversiteit proberen te brengen.”

Culturele kramp

Maar Catrysse geeft meteen ook toe dat de Japanner niet altijd klaar is om Vlaamse kunst te smaken. “Emotioneel kunnen ze er niet altijd mee om. Vooral jongeren zijn hier psychologisch soms een ramp. Zeker na de ramp van Fuku-shima zitten ze in een psychologische kramp. Ze verdrukken cultuur in hun persoonlijke leven totaal. Dan staan ze niet meteen te springen om naar een Europees filmfestival in Osaka te gaan. Toch willen we hen Vlaamse cultuur brengen als massage tegen de intellectuele kramp waarin de mensen zich na de kernramp bevinden.”

AART DE ZITTER, FOTOGRAFIE THOMAS DE BOEVER

“We brengen Vlaamse cultuur als massage tegen de intellectuele kramp waarin de Japanners zich na de kernramp bevinden” Bernard Catrysse, Flanders Center