Het kan vriezen, het kan dooien

Niks zo moeilijk te voorspellen als de toekomst van Rusland. Veel zal afhangen van de olieprijs.

Na tien jaar heerschappij van Vladimir Poetin, eerst als president en nu als eerste minister, zou het gemakkelijker moeten zijn om de toekomst van Rusland te voorspellen. Poetin maakte zijn land stabieler na de chaotische jaren negentig. In naam van die ‘stabiliteit’ nam hij de controle over de Russische televisie, het parlement, hele brokken van de economie en zo goed als heel de politiek. Hij zalfde zijn trouwe ondergeschikte Dmitri Medvedev tot president en nam zelf de rol van almachtige eerste minister op zich. Zoals Poetin al in september liet verstaan, zullen de volgende presidentsverkiezingen in 2012 op soortgelijke wijze beslecht worden voor hem en Medvedev.

De toekomst van Rusland is niettemin even onzeker als altijd. Dat komt deels omdat de beslissingen in Rusland afhangen van de wil van Poetin en de haast niet te ontcijferen betrekkingen in het Kremlin, eerder dan van instellingen als het parlement of de rechtbanken. Bovendien worden niet al zijn beslissingen automatisch omgezet in daden, omdat heel wat van zijn besluiten gedwarsboomd worden door corruptie.

Algemeen wordt aangenomen dat de corruptie in de voorbije paar jaar erger geworden is, dat de economie meer afhankelijk geworden is van olie en dat de infrastructuur uit de tijd van de Sovjet-Unie aan het bezwijken is. Het meest verontrustende is dat het geweld in de noordelijke Kaukasus zich uitgebreid heeft van Tsjetsjenië naar de rest van de regio.

Medvedev geeft die problemen toe. In september schreef hij een artikel over de inefficiënte economie, de zwakke democratie, de negatieve demografische trends en de onstabiele Kaukasus. Maar tegelijk riep hij op tot voorzichtigheid bij de hervorming van het politieke systeem. Zoals zoveel Russische technocraten lijkt hij te geloven dat een op kennis gebouwde en innovatieve economie kan gedijen in een land dat vrij noch rechtvaardig is.

De meningen over de toekomst van Rusland zijn verdeeld. Enerzijds heerst de overtuiging dat Rusland voor de keuze staat tussen een meer autoritaire, nationalistische en agressieve houding tegenover zijn buren, of zijn politiek openstellen voor mededinging en zijn economie moderniseren. Anderzijds is er de mening dat Rusland geleidelijk zal afglijden naar stagnatie. Welke visie het uiteindelijk zal halen, hangt grotendeels af van de olieprijs: een hogere olieprijs zou leiden tot stagnatie, een aanzienlijke daling zou Rusland dwingen om moeilijke keuzes te maken.

Vallen en opstaan

Het proces tegen de gevallen tycoon Mikhail Khodorkovsky zal misschien een aanwijzing geven over de richting die het land uitgaat. Zijn zaak is een toonbeeld van politieke inmenging en repressie. Het eerste proces tegen Khodorkovsky en zijn gewezen zakenpartner Lebedev was een schijnvertoning, het tweede is een absurditeit. Niet alleen werd het principe dat men geen twee keer gedagvaard kan worden voor dezelfde feiten opzij geschoven, er werd ook aangevoerd dat Yukos, ooit de grootste oliemaatschappij van Rusland, illegaal was.

Khodorkovsky zal zo goed als zeker niet vrijkomen. Hij kan zelfs nog 22 jaar krijgen bovenop de 7,5 jaar die hij al uitgezeten heeft. Maar het kan ook zijn dat hij ervan afkomt met een symbolische een of twee jaar bovenop zijn lopende straf.

Wat het buitenlandbeleid betreft, zal het nieuwe jaar voor Rusland aanvangen met de presidentsverkiezingen in Oekraïne op 17 januari. Vijf jaar geleden steunde Poetin nog Viktor Janoekovitsj, de Russisch-gezinde eerste minister, die opzijgeschoven werd tijdens de Oranje-revolutie die Viktor Joesjtsjenko als president aan de macht bracht. Dit keer mengde Medvedev zich in de presidentiële campagne door een beledigende brief te sturen naar Joesjtsjenko, waarin hij hem ervan beschuldigde een anti-Russisch beleid te voeren. De brief werd uitgebracht in Medvedevs videoblog waarin hij afgebeeld werd in een onheilspellend zwart pak terwijl hij uitkijkt over de Zwarte Zee waarop twee Russische marineschepen patrouilleren.

Op 9 mei viert Rusland de 65ste verjaardag van de overwinning in de Tweede Wereldoorlog. Poetin heeft ooit aangevoerd dat, na het verraderlijke verdrag van München in 1938, Stalin geen andere keuze had dan een geheim pact te sluiten met nazi-Duitsland over de verdeling van Polen. Rusland kan ervoor kiezen die verjaardag te vieren als een gemeenschappelijke overwinning op het fascisme, of hem aan te grijpen als een middel om het stalinisme goed te praten.

DE AUTEUR IS correspondent van the economist in moskou .

y Door Arkady Ostrovsky

2010Een hogere olieprijs zou leiden tot stagnatie, een aanzienlijke daling zou Rusland dwingen om moeilijke keuzes te maken.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content