Het jaar van het spaarvarken

Voor een grabbel uit de spaarkous steken bankiers elkaar de loef af. Maar tegenwoordig willen de Belgische spaarders vooral veiligheid. Daarom is het spaarboekje aan een opvallende remonte bezig. Voorlopig toch.

Geen avonturen meer, back to basics. De kater van de financiële crisis en de aanhoudende malaise op de beurzen is overal. Beleggers grijpen terug naar duidelijke, eenvoudige financiële producten. Spaarboekjes, kasbons, obligaties met een vaste opbrengst, of beleggingsfondsen met kapitaalgarantie. Ook de banken hebben voorlopig genoeg van allerlei experimenten en roeren zich weer op de ‘retailmarkt’. Ze plooien zich met andere woorden terug op hun kerntaak: kredieten verstrekken met het geld dat ze ophalen bij de spaarders.

De zogenaamde depositobasis moet worden versterkt, want andere financieringsbronnen – zoals de interbankenmarkt – zijn een mindere optie zolang de crisis blijft duren. Banken hebben er dus belang bij om uit te pakken met straffe spaarformules, zonder bij de consument argwaan te wekken. Een tweede Kaupthing-scenario – met verdacht hoge rendementen en de daaropvolgende implosie – wil iedereen liefst vermijden. Vertrouwen is het nieuwe toverwoord.

Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat Fortis en Dexia – als gevolg van de problemen die beide banken teisteren – hun spaarinlagen in de loop van 2008 zagen slinken. Kleinere spelers profiteren daarvan. Bij DHB Bank bijvoorbeeld waren de spaarinlagen eind 2008 met 18 procent gestegen in vergelijking met het jaar daarvoor. Idem dito bij Deutsche Bank. Ook Argenta komt goed uit deze crisis, verzekert directielid Marc De Moor. “We zijn al heel lang bekend als prijsbreker, we zijn niet beursgenoteerd en mensen begrijpen waar we mee bezig zijn. Bovendien houden we onze kostenstructuur strikt onder controle, wat een belangrijk wapen is in deze tijden.”

Bij Argenta is men dan ook niet van plan om die succesformule te veranderen. DHB Bank blijft eveneens trouw aan haar ‘subtoprendementen’, en aan haar strategie om de markt te volgen. David Moucheron, CEO van de Bank van De Post, moet zich evenmin in allerlei bochten wringen om de spaarder te charmeren. Integendeel zelfs: in 2008 kreeg hij er 60.000 nieuwe klanten bij. “Onze traditionele positionering in de markt – democratisch en toegankelijk – is dankzij de crisis van een handicap in een enorme troef veranderd. Toch zijn we nog te weinig bekend bij het grote publiek. We willen ons beter profileren, zodat we ook sterk staan als de situatie normaliseert.”

Concurrentiestrijd

De oorlog om de spaarder is losgebarsten in de zomer van 2008. Na jaren van complete inertie werd het spaarboekje plots het voorwerp van een ware concurrentiestrijd op de Belgische markt. Grootbanken Dexia, Fortis, ING en KBC – bij wie 75 procent van de Belgische spaardeposito’s geparkeerd is – zagen zich verplicht om hun rentetarieven opwaarts bij te stellen. Ze moesten creatief uit de hoek te komen, omdat ze steeds meer marktaandeel kwijtspeelden aan de kleinere prijsbrekers en de succesvolle onlinespaarrekeningen.

Bovendien steeg de inflatie in juni vorig jaar tot 5,9 procent. Met een kortetermijnrente van ongeveer 5 procent kregen de grootbanken hun geafficheerde intrestvoet van 2 procent niet langer uitgelegd aan de consument. Een koninklijk besluit van vorige zomer deed de wind pas goed draaien: banken mochten voortaan een basisrente van maximaal 4,25 procent aanbieden, en een getrouwheidspremie van maximaal 2 procent. Velen repten zich om de hoogste tarieven op de markt te kunnen aanbieden, en goochelden met premies dat het een lieve lust was. Tot de volle impact van de crisis het enthousiasme enigszins temperde.

Vraag is of die verhoogde concurrentie op de spaarmarkt zal aanhouden. Michel De Bolle, marketing directeur bij Citibank België: “Competitie zal er vooral blijven bestaan in het segment van de onlinespaarrekeningen, maar bij de traditionele spaarboekjes zal ze verminderen.” Volgens David Moucheron van de Bank van De Post zal de spaarmarkt in zijn geheel competitief blijven. Een terugkeer naar de lage rentetarieven van vroeger zit er niet meer in, voorspelt hij. Klopt, zegt Chris De Noose, managing director van de Europese Spaarbankenvereniging. “Een gevolg van de crisis is dat veel commerciële banken zich momenteel herprofileren. Ze keren terug naar de retailmarkt, met de bedoeling om er te blijven. Dat zorgt voor een verhoogde concurrentie. Iets waar de spaarder alleen maar baat bij kan hebben.”

Toch nog even geduld, nuanceert De Noose, want de financiële wereld moet eerst kunnen herstellen van de crisis. Als de storm ooit gaat liggen, zal er in elk geval sprake zijn van een gezondere concurrentie op de spaarmarkt, gelooft Marc De Moor van Argenta Spaarbank. “Het spaargeld zal beter verspreid zijn over de verschillende banken, en sommige spelers zullen zich weer terugtrekken uit de retailmarkt zodra hun andere financieringsbronnen weer naar behoren werken. Dat zal de grootste spanning wegnemen.”

Krappe marges

Brengen de banken hun rendabiliteit in gevaar door zo veel mogelijk spaarders te charmeren met hoge rentetarieven? Sommige banken hebben toch al meer dan genoeg problemen door de kredietcrisis? Heel wat spelers geven toe dat de marges in de sector de komende maanden onder druk zullen staan. “Iedereen wil zo veel mogelijk spaargeld aantrekken, terwijl ook alle banken terugkeren naar de klassieke kredietverlening om dat spaargeld te beleggen”, zegt Raf Haccour, directievoorzitter van Record Bank. “Maar door de recessie daalt de vraag naar kredieten, dus er zal hard om gestreden worden. Het zijn dan ook de banken met de voordeligste kostenstructuur die het best uit deze crisis zullen komen.”

Record Bank heeft nog steeds een ‘aanvaardbare’ marge, al sleept de ING-dochter – net als de hele bankensector – de hoge spaarrentes van de voorbije maanden nog een tijdje met zich mee. Record Bank herbelegt de aangroei in spaardeposito’s in kredieten toegekend aan particulieren. Het worden hoe dan ook voor alle spelers op de markt spannende tijden, temeer omdat spaardeposito’s doorgaans op een behoudende manier herbelegd worden, in het bijzonder bij banken met een onvoldoende grote kredietportefeuille. Ze brengen dus niet veel op.

David Moucheron, CEO van de Bank van De Post: “Wij beleggen zeer conservatief. Misschien wel te conservatief. Onze portefeuille bestaat voor bijna 75 procent uit staatsobligaties, vooral Belgische. De rest is grotendeels belegd in bedrijfskredieten van de hoogste kwaliteit. Het wordt een uitdaging om onze marge te verdedigen als de rentevoeten op staatsobligaties dalen, zoals nu, terwijl de concurrentie op de spaarmarkt intens blijft. We zullen misschien wat aan rendabiliteit moeten inboeten om onze marktpositie te verdedigen.”

Marc Haelemeersch, gedelegeerd bestuurder bij KBC-dochter Centea, sluit zich daarbij aan: “Wij hebben altijd zeer behoudend belegd, vooral in woningkredieten. De productie daarvan blijft draaien, al zijn we selectiever geworden. De concurrentie op de kredietmarkt neemt iets af, maar de marges blijven onder druk staan. Een goede klant zien de banken niet graag vertrekken, maar voor de bankshopper zal men geen grote inspanningen meer doen.”

Barbara Roels, productmanager ‘sparen en beleggen’ bij Fortis Retail Bank, vat het als volgt samen: “We moeten op zoek naar een evenwicht tussen enerzijds de realiteit op de markten en anderzijds een rendement voor de klant.” De hoge rentevoeten op spaarboekjes gaan sinds Nieuwjaar trouwens weer in dalende lijn, wat voor extra ademruimte zorgt. De banken volgen namelijk de rente van de Europese Centrale Bank, die halfweg januari werd teruggebracht tot 2 procent – het allerlaagste peil in het tienjarige bestaan van de ECB. Een verdere daling is niet uitgesloten.

Verscheidene Belgische banken hebben de afgelopen weken dan ook hun basisrente verlaagd. Rabobank.be bijvoorbeeld volgde eind januari nog het voorbeeld van de anderen, door de rente op haar spaarboekje te verlagen van 3,75 naar 3 procent. Een opvallende trend: steeds meer voormalige kampioenen van het hoogrentende spaarboekje moeten de duimen leggen voor de internetrekeningen van de grootbanken. De Lion Deposit van ING biedt 4 procent. Dexia en Fortis geven online 3,5 procent, plus 1 procent aangroeipremie. KBC bood een tijdje als enige grootbank 4 procent op alle boekjes, maar is nu weggedeemsterd tot 2,25 procent, plus een premie van 0,75 procent. Op 1 april gaan de rentevoeten wellicht verder omlaag door de nieuwe spaarregeling die dan in België van kracht wordt (zie kader Een nieuwe spaarregeling). Volgens Michel De Bolle van Citibank België is het niet onmogelijk dat de spaarrentes in de loop van volgend jaar richting twee procent evolueren.

De emancipatie van de spaarder

Zorgt die dalende tendens ervoor dat er binnenkort een einde komt aan het opflakkerende succes van het spaarboekje? Chris De Noose van de Europese Spaarbankenvereniging. “Door de crisis zoekt de consument naar veilige beleggingen. Een appeltje voor de dorst.” Toch is het gedrag van de spaarder de jongste tijd veranderd. Uit onderzoek van Rabobank.be blijkt dat de bereidheid van de Belg om te switchen van bank de jongste jaren spectaculair is toegenomen. Uit een recente enquête van Keytrade Bank bleek eveneens dat er sinds 2008 grotere verschuivingen zijn van het Belgische spaargeld.

Een tweede en zelfs een derde spaarrekening wordt gemeengoed voor een groeiende groep spaarders. Ze zoeken enerzijds naar het hoogste rendement, en anderzijds naar zekerheid – door te diversifiëren. Vooral de kleinere spelers op de markt profiteren van die evolutie. Deutsche Bank heeft het in dat verband over de emancipatie van de spaarder. Toch een nuance van chief investment officer Olivier Delfosse: “Spaarders die enkel omwille van angst snel een overstap naar Deutsche Bank willen maken, overtuigen we om dat niet te doen. De spaarinlagen bij alle Belgische banken genieten immers van exact dezelfde bescherming.”

De grootbanken verwijzen dan weer naar hun onlinespaarrekeningen met hogere rentes dan de traditionele spaarboekjes. Geen alarmbellen dus op dat front. “De meeste klanten zijn niet meteen prijszoekers”, zegt Barbara Roels van Fortis Retail Bank. “Ze willen goed advies, en ze willen al hun financiële producten in één kantoor vinden. Hoe meer spelers hogere rentetarieven afficheerden, hoe prijsbewuster de klant werd. Het shoppinggedrag komt slechts naar boven als de renteverschillen groot genoeg zijn.” (T)

Door Celine De Coster en Daan Killemaes