‘Het grote probleem zit bij de herschikte kredieten’

Hogere kapitaalratio’s, verplicht afschrijven van alle probleemleningen en betere kostendiscipline. Dat zijn volgens Ivo Dierick, de gereputeerde bankenanalist van Petercam, de recepten om de banksector gezond te maken.

Vijf jaar geleden veroorzaakte de val van Lehman Brothers een vertrouwens- en bankencrisis zonder voorgaande. Ondanks veel goedbedoelde regelgeving is de situatie van de banken in Europa nog altijd verre van rooskleurig. En daar zal het economische herstel in de VS en Europa weinig aan veranderen, meent Ivo Dierick. “Ik denk dat het herstel eerder geleidelijk en beperkt zal zijn”, zegt de hoofdanalist Buy Side Research van Petercam.

Structureel en op lange termijn bekeken zit het Westen nog altijd in een schuldencyclus: “Overal bouwen overheden, banken en bedrijven hun schulden af. In zo’n omgeving is er onvoldoende steun voor een duurzaam economisch herstel. Ik denk dat de intrestvoeten laag zullen blijven en de kredietverliezen voor de banken nog zullen toenemen.”

Zijn de banken veiliger?

IVO DIERICK. “Ze hebben in elk geval een sterkere kapitaalbasis. Ik verwacht dat de belangrijkste banken tegen eind dit jaar de kapitaalvereisten halen. Maar ik ga ervan uit dat de regulatoren het daar niet bij zullen laten. We beleven een re-regulering, die in fasen zal verlopen. De regulatoren zitten in de driver’s seat. De banken houden er best rekening mee dat de kapitaal- en andere normen nog aangescherpt worden.”

“Zo kunnen de risicogewogen kapitaalratio’s voor grote systeembelangrijke instellingen cumulatief oplopen tot 15 procent, en in de toekomst misschien zelfs 20 procent. De leverage ratio van 3 procent (verhouding eigen op totaal vermogen, nvdr.) is nu opgenomen in de Bazel III-normen. De banken verzetten zich, maar het lijkt me een uitgemaakte zaak dat die verscherpt wordt. De VS zetten de toon, Europa volgt met vertraging.”

Grote Europese banken halen die leverage ratio van 3 procent niet?

DIERICK. “Sommige zijn er inderdaad nog niet. De leverage ratio treft vooral de zakenbanken en het deel fixed income (obligatiehandel) binnen die banken. Banken die aan dit profiel beantwoorden, staan voor de keuze: activiteiten afstoten of kapitaal ophalen. UBS besliste vorig jaar zijn obligatieactiviteit stop te zetten en te focussen op private banking. Barclays haalt, onder druk van de toezichthouder, vers kapitaal op. Deutsche Bank doet de twee: de balans afbouwen en zijn kapitaal verhogen. Maar zulke ingrepen zijn niet pijnloos. Schuldafbouw heeft altijd een impact op de inkomsten en dus op het businessmodel.”

Wat verwacht u nog meer?

DIERICK. “Ik kijk uit naar enerzijds de harmonisering van de criteria voor de weging van risicoactiva. Nu worden dezelfde activa per bank vaak anders gewogen. Anderzijds gelden hypotheken en overheidspapier als bijna risicoloos, waardoor ze nauwelijks kapitaal vereisen. Dat is niet houdbaar. De vraag is hoe je hypotheekleningen in verschillende landen gaat wegen en beslissen hoeveel kapitaal daartegenover moet staan. Dat is niet simpel. Je kunt Franse hypotheken nu eenmaal niet vergelijken met Britse, en de Nederlandse vastgoedmarkt is niet de Spaanse (zie kader Nederlandse banken kunnen vastgoedcrisis verteren). Ik vermoed dat men met bepaalde kapitaalminima zal werken, die hoger liggen dan vandaag.”

De sector houdt zijn hart vast voor de asset quality review die de ECB, in de aanloop naar de overdracht van het bankentoezicht van de lokale naar een Europese toezichthouder, zal uitvoeren. Wat mogen we daarvan verwachten?

DIERICK. “Sowieso zal de ECB strenger zijn dan de lokale toezichthouders, die zich vaak heel chauvinistisch gedroegen ten opzichte van de eigen banken. Daardoor waren de eerdere stresstesten, onder toezicht van de EBA, een lachertje. Er zijn elementen die erop wijzen dat het deze keer ernstig gedaan zal worden. Zo niet kan de ECB later de schuld niet meer doorschuiven naar anderen. Maar als de oefening ernstig gebeurt, moeten er instrumenten zijn om de slechte bankbalansen op te kuisen, zoals een resolutiefonds. Helaas raken de politici het niet eens over de grootte van dat fonds.

“Het lijkt erop dat we naar goede Europese gewoonte ergens in het midden zullen uitkomen. Als men op voorhand zegt dat er 60 miljard beschikbaar is om het probleem aan te pakken, kun je er gif opnemen dat het probleem op ongeveer 30 miljard becijferd wordt. Niettemin, als ik rekening houd met de recente acties van diverse banken om hun buffers te versterken, ben ik gematigd positief wat betreft het resultaat van de asset quality review.”

Staat er nog veel rommel op de bankbalansen?

DIERICK. “De schoonmaak is al een eind opgeschoten maar zeker niet helemaal achter de rug. Het vastgoedprobleem in Spanje bijvoorbeeld is structureel, dat moet je gewoon afschrijven — net zoals in Ierland en het VK. Eigenlijk zit het grootste probleem bij de kredieten die de banken verlengd of herschikt hebben. Op die manier hebben ze slechte leningen een nieuw leven gegeven en het probleem voor zich uit geschoven. Over welke landen gaat het? Spanje, Ierland, Griekenland, Hongarije, en… het Verenigd Koninkrijk. Daar zitten ze nog helemaal in de ontkenningsfase. Italië heeft dan weer een collateral value-probleem: het onderpand voor leningen is veel te hoog gewaardeerd.”

Hoe kijkt u aan tegen de zwakke rendabiliteit van veel bankinstellingen?

DIERICK. “Ik verwacht weinig beterschap. Door de lage rente blijven de inkomsten en de marges onder zware druk staan. Twee derde van de inkomsten van een gewone retailbank zijn rente-inkomsten. Zonder rentestijging is een toename van de inkomsten uitgesloten. Maar ook de fee- en tradinginkomsten staan onder druk. Aan de kostenkant worden de banken geconfronteerd met een toename van de financieringskosten. De liquiditeitsvereisten zorgen er bovendien voor dat er minder transformatie van kortetermijnliquiditeiten in langetermijnkre- dieten mogelijk is.”

Snoeien de banken voldoende in de kosten?

DIERICK. “Kostendiscipline is heel belangrijk, maar de kostenstructuur van een bank is redelijk inflexibel. Heel wat banken hebben al belangrijke herstructureringen aangekondigd, waarbij ze het mes zetten in hun personeelsbestand. Het laaghangend fruit is gesnoeid. Er zal hier en daar wel nog wat vet aan de botten zitten, maar op een bepaald moment kun je niet verder in het aantal werknemers snoeien. Dan moet je ook overgaan tot een versobering van de arbeidsvoorwaarden. Maar dat is heel moeilijk te realiseren. Kijk naar het verzet van de vakbonden tegen de besparingsplannen van Belfius. Bovendien moet je de mensen, die je verplicht een flink stuk van hun verloning in te leveren, gemotiveerd houden. Dat is verre van gemakkelijk. Je riskeert een verkeerde selectie, waarbij de dynamische profielen vertrekken.”

Kan de digitalisering niet leiden tot een forse kostenvermindering?

DIERICK. “Niet in eerste instantie. Als een bank het betalingsverkeer in huis houdt, slorpt dat aanvankelijk zelfs meer middelen op. Je moet investeren in de ontwikkeling van allerlei apps en internettoepassingen, terwijl er meer fees verdeeld moeten worden over meer tussenkanalen. Vandaar mijn voorbehoud bij ‘eenvoudige’ spaarbanken. Ik ben er niet van overtuigd dat dit het beste businessmodel voor de toekomst is. Ze mogen dan wel weinig complex en nuttig zijn, zulke banken zouden wel eens geplet kunnen raken tussen de dalende inkomsten en de stijgende kosten.”

PATRICK CLAERHOUT, FOTOGRAFIE EMY ELLEBOOG